گشایش مسیر در مدیریت مسئولانه آب با کلام ائمه اطهار (ع) شدنی است
باشگاه خبرنگاران توانا؛ اسماعیل دهقان: در اسلام، آب به‌عنوان یک منبع گران‌بها تلقی شده و استفاده و توزیع آن بر پایه اصول دسترسی عادلانه، استفاده مسئولانه، نگهداری و منافع عمومی می‌چرخد. این اصول توزیع عادلانه، پایداری و برآوردن نیازهای اساسی را ترویج می‌کنند و در همان سان بر نقش افراد و جوامع در حفظ و اشتراک منابع آب تأکید می‌کند. بر این مبنا اصولی همچون: مالکیت جهانی، عام المنفعه بودن، حفظ آب و جلوگیری از تضییع آن، اولویت بندی نیازهای اساسی، توجه به روحیه انفاق در اشتراک‌گذاری آب، توجه به امانت الهی بودن آب و تعارض‌های حقوقی تأکید دارد. ائمه ایده مالکیت اشتراکی و دسترسی برابر به آب بدون توجه به موقعیت اجتماعی یا ثروت را ترویج می‌کردند؛ امام موسی کاظم (علیه‌السلام) بر اهمیت دسترسی عموم مردم به آب تأکید و می فرمودند: هیچ‌کس نباید منابع آبی را در انحصار خود درآورد، زیرا این نعمت از سوی خداوند است که با همگان تقسیم می‌شود.
آموزه های اسلام آب را یک نعمت جهانی در نظر دارد و متعلق به همه موجودات زنده می داند. از این رو هیچ فرد یا گروهی نمی‌تواند ادعای مالکیت انحصاری منابع آبی مانند رودخانه‌ها، دریاچه‌ها یا آب‌های زیرزمینی داشته‌باشد؛ امام‌علی (علیه‌السلام) در روایتی به پیروان فرمودند: آب نعمتی است که خداوند به ما عطا کرده است و دارایی هیچ فرد یا گروهی نیست، بلکه یک منبع مشترک است که باید وجود داشته‌باشد. این توجه وجود دارد که از منابع آب به سود بیشتر جامعه استفاده می شود. آب باید به‌گونه‌ای مدیریت شود که توزیع عادلانه را تضمین کند و رفاه عمومی را بر منافع فردی اولویت دهد، اسلام استفاده پایدار و حفظ منابع آب را تشویق می‌کند و شیوه‌های بیهوده ای مانند مصرف غیرضروری یا آلودگی منابع آب را ممنوع کرده است. از سوی دیگر اسلام الزام بر رفع نیازهای اساسی همه افراد از جمله دسترسی به آب سالم و پاک تأکید دارد و اولویت باید به تأمین آب آشامیدنی، بهداشتی و آبیاری برای رفع نیازهای ضروری انسان، به‌ویژه در مناطقی که کمبود آب شایع است، داده شود.
آموزه‌های اسلامی روحیه سخاوت و انفاق را گسترش و اشتراک گذاری منابع آبی با نیازمندان را موکدا توصیه می کند و توجه ویژه ای به زیر ساخت های آبی، مانند چاه‌ها و مخازن، به نفع جامعه به‌عنوان همکاری عمومی داشتند. از همین رهگذر اسلام آب را امانت (امانه) خداوند می‌داند. این بدان معناست که افراد و جوامع مسئولیت دارند که از منابع آب به‌طور مسئولانه استفاده‌کرده و از حفظ آنها برای نسل‌های آینده اطمینان حاصل شود. دین مبین اسلام رهنمودهایی برای حل تعارضات مربوط به حقوق آب ارائه می‌کند. اصول حقوقی اسلام بر داوری و تصمیمات عادلانه تأکید دارد که حقوق و منافع همه طرف‌های درگیر را در نظر می‌گیرد. از این رو امام جعفر صادق (علیه‌السلام) در مورد آب به‌عنوان نماد روزی و روزی و عدالت فرومودند: همان گونه که آب آزادانه جریان دارد و همه موجودات زنده را تغذیه می‌کند، عدالت و انصاف نیز باید در توزیع منابع حاکم باشد. می بایست این اطمینان حاصل شود که هیچ‌کس از حق خود برای داشتن آب پاک محروم نشود، زیرا این یک نیاز اساسی غیرقابل‌انکار است که به آن داده‌شده‌است.
پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: مردم را از سه چیز نمی‌شود محروم کرد که یکی از آنها آب است. این اهمیت اساسی در نگاه پیامبر اکرم (ص) بر حفظ حق اسلامی به‌کارگیری آب برای جامعه و مردم را روشن می‌کند. باید توجه داشت که حفاظت از منابع آب به‌دلیل نقش حیاتی آن در حفظ اکوسیستم‌ها، تضمین سلامت عمومی، حفظ امنیت غذایی، ارتقای توسعه اقتصادی و کاهش اثرات تغییرات آب و هوایی از اهمیت بالایی برخوردار است. از پیامبر اکرم (ص) نقل شده‌است که می‌فرمایند: آب را هدر ندهید، حتی اگر در کنار رودخانه جاری بودید. اتخاذ اقدامات پیشگیرانه برای حفظ و نگهداری از آب، می‌تواند آینده‌ای پایدار را هم برای طبیعت و هم برای بشریت تضمین کند. با این حال، منابع آب به‌دلیل آلودگی، استفاده بیش از اندازه، تغییرات آب و هوا و دیگر فعالیت‌های انسانی با چالش‌های فزاینده‌ای روبه‌رو هستند.
در روایتی از امام محمد باقر (علیه‌السلام) بیان فرمودند که چشمه‌های آب هدیه‌ای از سوی خالق ما هستند و سرپرستی آنها به ما سپرده شده‌است. حفاظت از این منابع و مدیریت مسئولانه آنها دسترسی همگان به این منبع حیاتی را تضمین می‌کند و اجازه نخواهد داد که دیگران را از حق آب خود محروم شوند.
اما در روایتی دیگر از امام سجاد (علیه‌السلام) نقل شده است که در زمان خشک‌سالی مصرف بیش از اندازه نیاز آب ممنوع است و هرکس این کار را انجام دهد پاسخ‌گو خواهد بود. این داستان بر آموزه‌های ائمه بر مصرف مسئولانه آب در دوران کم آبی تأکید دارد. این گفتار جامعه را تشویق می‌کند که از آب به مقدار معقولانه استفاده و با توجه به نیازهای همه جامعه از مصرف بیش از اندازه آب خودداری کنند.
روایاتی که ائمه درباره حق آبه بیان کرده‌اند، آثار قابل توجهی برای جامعه معاصر داشته این در حالی ست که در سطح جهانی با کمبود و نابرابری فزاینده آب مواجه می شوند، این آموزه‌ها چارچوبی اخلاقی برای پرداختن به چالش‌های مرتبط با آب فراهم می‌کند و بر مسئولیت اخلاقی افراد جوامع و دولت‌ها برای تضمین دسترسی عادلانه به آب پاک برای همه تأکید دارند.
نقل شده‌است که در زمان امام‌علی (علیه السلام) در منطقه کوفه عراق خشک‌سالی شدیدی رخ داد. کمبود بارندگی باعث کمبود آب شد که ساکنان کوفه را در تنگنا و سختی قرار داد. امام‌علی با درک وخامت اوضاع، اقدامات قاطعی را برای تأمین آب کافی برای مردم انجام داد. از جمله اقدامات قابل توجه خود، امام‌علی (ع) سخنگویی قابل‌اعتماد را تعیین کرد تا اعلام کند که هر کس به آب دسترسی ندارد، مستقیماً نگرانی خود را به او رسانند. ایشان ساخت چاه‌ها، مخازن و دیگر تأسیسات ذخیره‌سازی آب را در سرتاسر منطقه سازماندهی کرد و از یک منبع آب قابل اطمینان و دست یافتنی برای جامعه اطمینان حاصل کردند. افزون بر این، امام‌علی راهبردهای توزیع مسئولانه و عادلانه را برای رسیدگی به کمبود آب اجرا فرمودند. حضرت اطمینان دادند که آب به شیوه‌ای عادلانه و با اولویت دادن به نیازهای گروه‌های آسیب‌پذیر مانند سالمندان، کودکان و بیماران پخش خواهد شد. چنین اقداماتی از امام‌علی (ع) مصداق تعهد عمیق به‌حق آب در تعالیم اسلامی و رویکرد فعال و تعهد ایشان به تضمین دسترسی به آب است که منعکس کننده اصل اسلام است؛ همچنین عدالت اجتماعی و شفقت نسبت به رفاه همه اعضای جامعه را در بر خواهد گرفت.
افزون بر این، روایات ائمه اطهار الهام بخش توسعه و اجرای شیوه‌های مدیریت پایدار آب هستندکه از حفظ منابع آب و جلوگیری از اتلاف و آلودگی همواره حمایت می‌کردند. جامعه با پیروی از این آموزه ها می‌تواند در جهت دستیابی به امنیت آب با رعایت اصول عدالت و انصاف تلاش کند. روایات مربوط به‌حق آبه از سوی ائمه علیهم‌السلام در هدایت افراد و جوامع به‌سمت مدیریت مسئولانه آب اهمیت زیادی دارد که آموزه‌های مبنی بر توزیع عادلانه آب، حفظ خلوص و پرهیز از اعمال بیهوده تأکید دارد. با توجه به این آموزه‌ها می‌توانیم به‌سمت آینده‌ای عادلانه و پایدارتر حرکت کرد و اطمینان حاصل شود که آب نعمتی است که برای همه قابل دسترسی است.
پایان پیام /
شما می توانید این مطلب را ویرایش نمایید
این مطلب را برای صفحه اول پیشنهاد کنیدباشگاه خبرنگاران توانا
مدیریت مسئولانه آب توزیع عادلانه آب این خبر توسط افراد زیر ویرایش شده است