گوشه‌ای از خدمات آیت‌الله رئیسی در زمان ریاست بر قوه قضاییه / از تدوین سند تحول قضایی تا حمایت از تولید و اشتغال
آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران اسلامی و رئیس سابق قوه قضاییه، در روز 30 اردیبهشت‌ماه، در پی وقوع یک سانحه هوایی و در مسیر خدمت به کشور، به شهادت رسید.
حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضاییه در بخشی از پیام تسلیت عروج شهادت‌گونه آیت‌الله رئیسی، با اشاره به سابقه 5 دهه همکاری و رفاقت نزدیک با رئیس‌جمهور فقید، بر مجاهدت‌ها و تلاش‌های خستگی‌ناپذیر وی در عرصه مسئولیت‌های مختلف نظام مقدس جمهوری اسلامی تأکید کرد.
آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی پیش از ریاست جمهوری به مدت دو سال (از اواخر 1397 تا تیرماه 1400) ریاست قوه قضاییه را برعهده داشت و با وجود تجربه نزدیک به 30 سال (1397-1368) حضور در سیستم قضایی کشور و برعهده گرفتن مناصب مختلف قضایی همچون، دادستانی تهران، دادستانی کل کشور، دادستانی ویژه روحانیت و معاونت قوه قضاییه، در زمان ریاست بر قوه قضاییه نیز در عرصه‌های مختلف قضایی از جمله: ایجاد تحول در قوه قضاییه، تصویب قوانین و مقررات کاربردی، حمایت از تولید، مبارزه با فساد، رسیدگی به ترک فعل‌ها، صیانت از اراضی ملی و منابع طبیعی، بازدید مستمر از زندان‌ها، تعیین‌تکلیف پرونده‌های معوق، حفظ حقوق شهروندی، ارتباط بیشتر دستگاه قضایی با مردم و جلب رضایت آنها، اقدامات مفید و موثری انجام داد.
شروع تحول قضایی در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی بر قوه قضاییه
تدوین سند تحول قضایی، در پی مطالبه رهبر معظم انقلاب اسلامی در رابطه با انجام تحول در سیستم قضایی و تأمین انتظارات مردم، از سال 1397 در دستور کار قوه قضاییه گرفت.
تحول قضایی بر اساس برنامه‌ای آغاز شد که آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی قبل از تصدی ریاست بر دستگاه قضا آن را به مقام معظم رهبری ارائه کرد و با موافقت و استقبال ایشان، تحولات این سند وارد بخش اجرایی شد.
به این ترتیب موضوع تحول قضایی، به عنوان برنامه جامعی که جهت ارتقای امور قضایی و رفع موانع انجام وظایف قوه قضاییه در نظر گرفته شده بود، به اولویتی انکارناپذیر در قوه قضاییه تبدیل شد.
پس از گذشت یک سال و نیم از آغاز اجرای سند، باتوجه به ضرورت‌های موجود، «نسخه ارتقا یافته سند تحول قضایی» تدوین شد و ششم دی‌ماه 1399 این سند توسط آیت‌الله رئیسی، رئیس وقت دستگاه قضا و با عنوان «سند تحول قضایی» ابلاغ شد.
تصویب قوانین و مقررات کاربردی در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی بر قوه قضاییه
از جمله خدمات ارزشمند آیت‌الله رئیسی در زمان تصدی ریاست قوه قضاییه، می‌توان به تصویب قوانین و مقررات حقوقی و کیفری بر اساس خلأ‌های قانونی موجود در موضوعات مختلف همچون قوانین و مقررات مربوط به حمایت و جهش تولید، مبارزه با فساد، حمایت از دادرسی تخصصی، حمایت از بستر الکترونیک، اجرای محکومیت‌های مالی، اجرای مجازات، حمایت از متهم و حمایت از شاکی اشاره کرد.
تصویب قوانین و مقرراتی مانند: بخشنامه اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، آیین‌نامه شیوه تشکیل شعب تخصصی مراجع قضایی، دستورالعمل تشکیل پرونده شخصیت متهم، بخشنامه نحوه احضار اشخاص حقوقی، دستورالعمل ساماندهی زندانیان و کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها، دستورالعمل تشکیل پرونده شخصیت متهم، دستورالعمل حفظ کرامت و ارزش‌های انسانی در قوه قضاییه، دستورالعمل ساماندهی زندانیان و کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها، دستورالعمل ساماندهی و تسریع در اجرای احکام مدنی، آیین‌نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم‌الاجرا دستورالعمل تنقیح قوانین و مقررات قضایی، دستورالعمل تشکیل مجتمع تخصصی ویژه رسیدگی به جرایم اقتصادی تهران، دستورالعمل اجرایی اعلام بر خط ظرفیت پذیرش زندانیان به مقامات قضایی صلاحیت‌دار، آیین‌نامه نحوه اجرای احکام حدود و آیین‌نامه نحوه اجرای قرار تعلیق اجرای مجازات، آزادی مشروط، قرار تعویق صدور حکم، نظام نیمه‌آزادی و آزادی تحت نظارت سامانه‌های الکترونیکی و جایگزین‌های حبس، تنها بخشی از مصوباتی است که در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی بر قوه قضاییه صادر شده است.
حمایت از تولید و اشتغال در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی بر قوه قضاییه
دستگاه قضایی در دوره ریاست آیت‌الله رئیسی، در زمینه احیای واحد‌های تولیدی و مقابله با موانع و مفاسدی که قصد به تعطیلی کشاندن کارخانه‌ها و بنگاه‌های تولیدی را داشتند، با جدیت و پیگیرانه ورود داشته و در این راستا، اقدامات مثمرثمری را انجام داده است.
اقدامات دستگاه قضایی در راستای حمایت از تولید و تولیدگران طی دو سال ریاست آیت‌الله رئیسی، منتهی به احیای بیش از 2 هزار واحد تولیدی و صنعتی در کشور شد که از میزان، بالغ بر 1002 واحد تولیدی در سال 1399 و بالغ بر 990 واحد تولیدی تعطیل یا نیمه تعطیل در سال 1398 با اقدامات حمایتی دستگاه قضا به مدار تولید بازگشتند و در نتیجه ورود دستگاه قضایی به مقوله رفع موانع تولید، اشتغال بیش از صد هزار نفر حفظ شد و از بیکاری آنها جلوگیری شد. همین آمار گواهی بر اقدامات جهادگونه دستگاه قضا در امر رونق تولید و اشتغال در سال‌های تصدی آیت‌الله رئیسی بر منصب ریاست قوه قضاییه دارد.
مبارزه با فساد در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی بر قوه قضاییه
آیت‌الله رئیسی در دوران ریاست بر دستگاه قضا همواره بر مقوله مبارزه با فساد تأکید داشت. برخورد با دانه‌درشت‌ها، تأکید بر تشویق سوت‌زن‌ها و محافظت از آنها و به‌کارگیری ظرفیت‌های قانونی برای حمایت از افشاگران فساد، از جمله موضوعاتی بود که آیت‌الله رئیسی در زمان ریاست بر دستگاه قضا مورد توجه قرار داده و اقدامات عملی مهمی نیز برای تحقق این امور انجام داده بود.
آیت‌الله رئیسی پس از انتصاب به عنوان رئیس قوه قضاییه، دستورالعمل «تشکیل مجتمع تخصصی ویژه رسیدگی به جرایم اقتصادی تهران» را ابلاغ کرد و با افتتاح مجتمع تخصصی رسیدگی به جرایم اقتصادی و راه‌اندازی سامانه گزارشگران فساد در سال 1399، روند مبارزه با فساد را به‌صورت جدی‌تری دنبال کرد.
برگزاری دادگاه‌های مبارزه با فساد اقتصادی و محاکمه متهمان این پرونده‌ها، در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی، نشان‌دهنده عزم قاطع وی در مبارزه با فساد بود.
رسیدگی به ترک‌فعل‌ها در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی بر قوه قضاییه
رسیدگی به ترک‌فعل‌ها و قصور مسئولان یکی از موضوعات مورد تأکید آیت‌الله رئیسی در زمان ریاست بر قوه قضاییه بود. وی با دستور بر رسیدگی به ترک‌فعل‌ها و قصور مسئولان از سوی بخش‌های مختلف نظارتی قوه قضاییه بر این موضوع تأکید داشت که اگر به موقع با برخی قصور‌ها و ترک فعل‌ها برخورد شود، شاهد خسارت در حوزه‌های مختلف نخواهیم بود.
آیت‌الله رئیسی، ترک فعل‌ها و قصور‌های مسئولان را موجب خسارت جدی در کشور می‌دانست و دستوراتی در راستای رفع این مشکل، وظایفی به مسئولان قضایی محول کرد.
پیگیری و مؤاخذه مدیران مرتکب ترک فعل و ابلاغ دستورالعمل نحوه مقابله با ترک وظایف قانونی مدیران و کارمندان و پیشگیری از آن که به موجب آن تکالیفی بر عهده مسئولان قضایی برای مقابله با موضوع ترک فعل‌ها مشخص شده بود از جمله مهمترین اقدامات آیت‌الله رئیسی برای رفع این مشکل بود.
بازگشت اراضی ملی و منابع طبیعی به بیت‌المال در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی بر قوه قضاییه
یکی از محور‌های مهمی که در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی بر قوه قضاییه مورد توجه بود، موضوع مبارزه با زمین‌خواری و حفاظت از اراضی ملی و منابع طبیعی بود.
نتیجه عملکرد قوه قضاییه در سال 1399 موجب بازگشت بیش از 18 هزار هکتار از اراضی ملی و منابع طبیعی به بیت‌المال شد. اهتمام جدی قوه قضاییه در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی بر مبارزه با زمین خواری تنها بر موضوع تشکیل پرونده نبوده؛ بلکه بازگشت اراضی به منابع ملی، دولت و بیت‌المال نیز مورد توجه جدی قرار داشت.
بازدید از زندان‌ها در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی بر قوه قضاییه
بازدید از زندان‌های مختلف در کشور، آشنایی نزدیک با مشکلات زندانیان و زندانبانان، ابلاغ «دستورالعمل جامع حفظ کرامت و ارزش‌های انسانی» در قبال زندانیان، ابلاغ «دستورالعمل ساماندهی زندانیان و کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها»، بررسی فرایند اشتغال زندانیان، رسیدگی به مشکلات خانواده زندانیان و.. از جمله اقدامات آیت‌الله رئیسی در زمان ریاست بر قوه قضاییه در راستای نظارت بر زندان‌ها و رسیدگی به امور زندانیان بود.
تعیین تکلیف پرونده‌های معوق و کاهش اطاله دادرسی در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی بر قوه قضاییه
یکی از برنامه‌های دستگاه قضایی که مورد تأکید مستمر و مؤکد آیت‌الله رئیسی در زمان ریاست بر قوه قضاییه قرار داشت، رسیدگی به پرونده‌های معوق و مُسن بود.
قوه قضاییه در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی، در زمینه رسیدگی و مختومه کردن پرونده‌های معوق و مسن عملکرد قابل قبولی از خود بر جای گذاشت و تنها در سال 1399 بیش از یک میلیون پرونده از سوی واحد‌های قضایی مورد رسیدگی قرار گرفت.
ابلاغ دستورالعمل رسیدگی به پرونده‌های معوق و تعیین‌تکلیف فوری آنها در سال 1398، تدوین مقررات مربوط به حمایت از دادرسی سریع و عادلانه، استفاده حداکثری از سامانه‌های الکترونیکی، راه‌اندازی سامانه ساعد، تشکیل «کمیته رفع اطاله دادرسی» و تلاش برای کاهش اطاله دادرسی در رسیدگی به پرونده‌های قضایی که منجر به کاهش حدودا 15 روزه در زمان رسیدگی به پرونده‌ها در سال 1399 در مقایسه با سال قبل شد، از جمله اقداماتی بود که در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی بر قوه قضاییه برای رفع مشکل اطاله دادرسی انجام شد.
توجه به حفظ حقوق شهروندی در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی بر قوه قضاییه
تشکیل هیئت‌های حفظ حقوق شهروندی در دادگستری‌های سراسر کشور، پیگیری موارد نقض احتمالی حقوق شهروندی در هیئت‌های حفظ حقوق شهروندی، بازدید‌های سرزده از مراکز قضایی و دیدار چهره به چهره مقامات و مسئولان قضایی با مردم و مراجعان، ابلاغ دستورالعمل حفظ کرامت و ارزش‌های انسانی در قوه قضاییه، از جمله اقداماتی بود که در زمان تصدی آیت‌الله رئیسی بر ریاست دستگاه قضایی انجام شد.
تلاش برای ارتباط بیشتر و جلب رضایت مردم از طریق راه‌اندازی سامانه نظارت‌های برخط مردمی و تکریم مراجعان، از دیگر اقداماتی بود که در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی به آن توجه ویژه‌ای وجود داشت.
اقدامات فوق تنها بخشی از خدمات آیت‌الله رئیسی طی دو سال تصدی بر ریاست قوه قضاییه بود و نگاهی به کارنامه کاری وی در این دوران حکایت از تلاش مجدانه، صادقانه و مخلصانه وی در راه برقراری عدالت و ارتقای نظام قضایی کشور دارد.
منبع: رسانه قوه قضاییه
باشگاه خبرنگاران جوان اجتماعی حقوقی قضایی