11 شورای تخصصی شورای عالی انقلاب فرهنگی بازنگری می‌شود
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، به نقل از شورای عالی انقلاب فرهنگی، سعیدرضا عاملی با اشاره به سند تحول شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار داشت: سند تحول شورای عالی انقلاب فرهنگی با توجه به حکم رهبر معظم انقلاب در 23 آبان 1400 شکل گرفت. رهبر حکیم انقلاب در بند یک پیوست حکم خواسته بودند که نسبت به تدوین سند تحول شورای عالی انقلاب فرهنگی توسط کارگروهی متشکل از اعضا ظرف مدت دو ماه اقدام شود.
وی افزود: این تحول ناظر بر فرمان امام رحمت الله علیه و وظایف محوله به شورای عالی و احکام و دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب از یک سو و از سوی دیگر با نگاه به تغییرات فرهنگی و اجتماعی ظرف زمان مقرر یعنی دو ماه تدوین و تنظیم شد و در طی جلسات فشرده‌ای به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید.
عاملی ادامه داد: پس از ابلاغ حکم، شورای عالی انقلاب فرهنگی جلسه فوق العاده گذاشت و در این جلسه 15 نفر به عنوان اعضای کارگروه سند تحول انتخاب شدند و این کارگروه در مجموع حدود 20 جلسه به تدوین سند اختصاص داد. چهار زیر کارگروه نیز تشکیل شد تا بتواند ابعاد مختلف این تحول را دنبال کند.
وی تصریح کرد: زیرکارگروه‌ها هم جلسات متعدد کارشناسی در تعامل با نخبگان کشور و کارشناسان و کسانی که اهل شناخت حوزه اصلی مأموریتی شورای عالی انقلاب فرهنگی بودند، تشکیل دادند. در نهایت ظرف دو ماه تعیین‌شده پیش نویس سند در پنج جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی مورد بحث و گفتگو و مداقه اعضا قرار گرفت و تصویب شد و برای استحضار مقام معظم رهبری خدمت ایشان ارسال شد. رهبر معظم انقلاب بازخوردی در دوم اسفندماه 1400 داشتند و ضمن تشکر از اقدام به موضع اعضا، ملاحظات 6 گانه‌ای روی سند ابلاغ فرمودند. بر این اساس مأموریت کارگروه در نهایی‌سازی پیش نویس سند شروع و حدود دو ماه متوالی روی تهیه نسخه جدید کار شد و پنج جلسه شورا به نسخه نهایی اختصاص پیدا کرد.
عاملی گفت: سوم خرداد 1401 کار به اتمام رسید و تصویب نهایی شد، مجدداً سند توسط رئیس جمهور خدمت رهبر انقلاب ارسال شد و با تأیید شفاهی ایشان، مقرر شد رئیس جمهور نسبت به ابلاغ سند اقدام کنند و 30 آذر ماه 1401 توسط رئیس جمهور ابلاغ شد.
وی گفت: این سند جدید تحول الگوواره‌ای در شورای عالی ایجاد خواهد کرد. وقتی از الگوواره صحبت می‌شود هم حوزه‌های شناختی و انگیزه‌ای و هم حوزه نهادی و ساختاری و هم حوزه فرایندی را در بر می‌گیرد و به لحاظ معناشناسی یک تغییر زبانی و معنایی در نگاه به مسائل جامعه و یک نقطه عطف محسوب می‌شود. از جایگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی گرفته تا اهداف 14 گانه و تا حوزه‌های مأموریتی 12 گانه و همچنین قلمروهای هشت گانه وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی و مناسبات با سایر قوا و همچنین مجمع تشخیص مصلحت نظام و روابط سه شورای عالی منصوب رهبر معظم انقلاب یعنی شورای عالی امنیت ملی، شورای عالی فضای مجازی و شورای عالی انقلاب فرهنگی در این سند مورد توجه قرار گرفته است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه سند به لحاظ ساختار سه فصل دارد، بیان کرد: فصل اول به جایگاه شورا، اهداف، حوزه‌های مأموریتی و وظایف شورای عالی تمرکز کرده است. شورای عالی انقلاب فرهنگی با دو ملاحظه اساسی محتوای سند را تنظیم کرده است: یکی تبدیل پراکندگی کارها با انسجام و یکپارچگی و متناسب سازی جایگاه، اهداف، حوزه‌های مأموریتی و وظایف شورا و دوم توجه به مسائل واقعی جامعه است که رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای شورا بر این نکته توجه ویژه داشتند که فعالیت شورای عالی انقلاب فرهنگی ناظر بر واقعیت‌های اجتماعی و هم اثرگذار بر واقعیت‌های اجتماعی و اصلاح ذهنیت جامعه باشد، بنابراین فهم و درک آن اتفاقات در فضای جامعه و تأثیرگذاری بر ذهنیت جامعه در حوزه علم و فرهنگ اهمیت کلیدی دارد.
وی افزود: فصل دوم سند ناظر بر مناسبات و روابط شورا با قوای سه‌گانه و سایر دستگاه‌ها نظام جمهوری اسلامی است و فصل پایانی ناظر بر ساختار شورا و دبیرخانه شورا است.
عاملی ادامه داد: در این مسیر از 10 تحول صحبت شده است. البته باید توجه داشت که تحول زیر و رو کردن آنچه مأموریت اصلی شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده نیست بلکه ادامه مسیر گذشته با نوآوری‌ها و خلاقیت‌ها و برون رفت‌های جدید و ایجاد فضای اثر گذار با نظام زبانی جدید است.
وی در خصوص بازسازی انقلابی ساختار فرهنگ گفت: بازسازی انقلابی ساختار فرهنگ که توسط رهبر معظم انقلاب ذکر شده جنبه بیرونی تحول در شورا است و جنبه درونی آن تحول در خود ساختار شورا است. بر اساس این سند دبیرخانه با چهار ستاد محتوایی مدیریت خواهد شد، در گذشته شورای عالی انقلاب فرهنگی در حوزه علم و فرهنگ پررنگ بود و در این دوره هم حوزه علم و فرهنگ و هم به تعلیم و تربیت توجه ویژه خواهد شد. در این مسیر ستاد تعلیم و تربیت با تمرکز بر آموزش و پرورش و در ادامه آن آموزش عالی کشور به عنوان زنجیره تعلیم و تربیت تمرکز خواهد داشت. ستاد زنان و خانواده نیز یکی دیگر از ستادهای فعال در حوزه محتوایی شورا خواهد بود. مسائل مرتبط با زن و خانواده از اهمیت بسیار بالا و کیفی برخوردار است.
عاملی عنوان کرد: تمام دستورات شورای عالی انقلاب فرهنگی از طریق این ستادها وارد صحن شورا خواهد شد و مسئولیت رصد و پایش به صورت موضوعی نیز بر عهده این ستادها است. وظیفه ارزیابی و بازنگری در مسیر حرکت کار نیز بر عهده ستادها خواهد بود؛ چراکه هدف گذاری جدید در سند پررنگ است و به نظر می‌رسد سند از نگاه مقطعی به حوزه علم و فرهنگ به نگاه ارزشی و مطلوب گرا تبدیل شده است. هدف شناسایی و استقرار مؤلفه‌های تمدن نوین اسلامی قرار داده شده و شاخص‌های تمدن نوین اسلامی مدنظر است و این هدف به عنوان هدف مطلوب در نظر گرفته شده است و به صورت پسانگر به وظیفه کنونی برمی‌گردد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: در هدف گذاری تمدن نوین اسلامی وضعیت کنونی بررسی می‌شود و برای رسیدن به وضعیت مطلوب برنامه ارائه می‌شود تا بتوان به شاخص‌های آرمانی و متعالی دست پیدا کرد.
عاملی بیان کرد: بر اساس بیانیه گام دوم رهبر معظم انقلاب هدف بلندی را به نام تمدن نوین اسلامی قرار دادند که نوعی قله نوردی است. در نگاه آرمانگرایانه در صورتی که حرکت زنجیره‌وار به سمت هدف باشد می‌توان به وضعیت مطلوب نزدیک شد و از این حیث سند تحول شورای عالی انقلاب فرهنگی ضمن توجه به چالش‌های واقعی جامعه و فرهنگ به افق گشایی تمدنی توجه دارد.
وی افزود: نکته دیگری که در تحول شورا مدنظر است؛ افق گشایی برای آموزش و پرورش و آموزش عالی است، در پیوست حکم رهبری معظم انقلاب آمده که کاری همه جانبه باید درباره آموزش و پرورش کشور صورت گیرد. واقعیت این است که طلایی‌ترین دوره تعلیم و تربیت و یادگیری و شکل‌گیری شالوده فکری نسل جدید در قبل از دبستان، دبستان، متوسطه اول و دوم است. دانشگاه میوه چینی برای تعلیم و تربیت است؛ لذا تمرکز روی آموزش و پرورش پررنگ است.
عاملی با بیان اینکه متناسب سازی مأموریت‌ها و وظایف شورا باید بر اساس هدف تمدنی باشد، تصریح کرد: اهداف و وظایف در هشت محور تنظیم شده است. لذا سند یک ماهیت یکپارچه دارد، رفت و شد زیادی شد که مغایرتی بین حوزه اهداف و مأموریت‌ها و وظایف وجود نداشته باشد و همدیگر را تکمیل کنند، لذا در حوزه هدف‌گذاری اهدافی که ترسیم شده اهداف کلانی نظیر فرهنگ‌سازی به عنوان زیرساختی برای همه فعالیت‌های فکری، عملی، سیاسی و تمدنی است.
وی ادامه داد: رهبر حکیم انقلاب، فرهنگ را به عنوان بنیان و زیرساخت برای همه بخش‌های کشور در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، پیشرفت و توسعه می‌دانند؛ چرا که این‌ها از شالوده فرهنگ نفس می‌گیرند و مسیر خودشان را انتخاب می‌کنند.
عاملی با تاکید بر فرهنگ عمومی بیان کرد: در حکم مقام معظم رهبری، بر توجه راهبردی به فرهنگ عمومی نیز تاکید شده است، با فرهنگ عمومی، سبک زندگی شکل می‌گیرد تئاتر، سینما، سرگرمی‌ها، موسیقی، گذران اوقات فراغت، تزئینات شهری، مبلمان شهری، معماری و بسیاری از عرصه‌های که از آنها زندگی می‌گیریم، در عرصه فرهنگ عمومی شکل می‌گیرد، در این سند به آنها توجه شده است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره موضوع استمرار انقلاب فرهنگی گفت: شاید برخی تصور کنند انقلاب مقطعی است، ولی انقلاب یک جریان ادامه‌دار است و پویایی را می‌طلبد تا مسیر را به سمت رشد بیشتر و تکمیل شدن حرکت دهد، به محض اینکه سکون به وجود آید دچار رکود در مسیر کمال گرایانه انقلاب، خسته کننده و باز دارنده رشد و نوآوری است. لذا در این سند بر استمرار انقلاب فرهنگی تاکید شده است.
وی در خصوص بازسازی انقلابی ساختار فرهنگ گفت: تاکید مقام معظم رهبری در بازسازی انقلابی فرهنگ بازسازی ذهنیت فرهنگی و اجتماعی است و نه لزوماً بازسازی نهادی، البته در ادامه بازسازی ذهنی لازم است کارهای جدید متناسب با فناوری‌های جدید صورت گیرد. بحث رسانه‌های اجتماعی و ارتباطات فرا محل امروز جدی است، در واقع با فرهنگ دو فضایی مواجه هستیم که یک وجه آن از درون، بخش از بیرون و فرامرز است.
عاملی با تاکید بر توانمند سازی افزود: نیازمند تغییر نگرش در فرهنگ هستیم، مدیریت فرهنگ از طریق کنترل فرهنگی یک رویکرد است و مدیریت فرهنگی از طریق توانمند شدن نسل جوان و تقویت مهارت اجتماعی روش دیگری است. فرد توانمند خودش می‌تواند انتخاب درست داشته باشد. در اینجا توانمند سازی خانواده و فرد مطرح است، توانمند سازی از دوران کودکی با مهارت‌های اجتماعی که در نظام آموزشی باید به آن توجه شود، شکل می‌گیرد. نکته دیگر ارتقای توانمندی شناختی و سواد مجازی است مأموریتی که هیچ وقت در مأموریت شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح نبود؛ چرا که با تشکیل شورای عالی فضای مجازی این تصور به وجود آمد که همه وظایف فضای مجازی برعهده شورای عالی فضای مجازی است. ولی دو مأموریت اساسی برعهده شورای عالی انقلاب فرهنگی گذاشته شده که در این نگرش تحولی به آن توجه شده یکی تقویت سواد مجازی است که حوزه سواد عمومی و سواد تخصصی را در برمی‌گیرد، در حوزه سواد عمومی، فرد باید به سطح سواد تحلیلی دست پیدا کند تا بتوانید خیر و شر را در حوزه محتوا و عملکردهای فضای مجازی تشخیص دهد و در دام‌های مجازی گرفتار انحراف اجتماعی نشود.
وی ادامه داد: پیدا کردن راه حل مناسب برای مواجهه با آسیب‌های فضای مجازی هم به عهده شورای عالی انقلاب فرهنگی گذاشته شده تا آسیب‌های فضای مجازی را شناسایی کند و راه حل‌های مناسب برای کاهش آسیب‌ها و پیش بینی‌های لازم برای تأمین سلامت در استفاده از فضای مجازی و در صورت ظهور آسیب، پیدا کردن راه حل‌های درمانی مورد نظر است.
عاملی ادامه داد: تحول دیگر در اهداف تحول و تقویت محیط‌های فرهنگی و علمی براساس مدل صحیح اسلامی است، متأسفانه عرضه قوی از فرهنگ اسلامی نداشته‌ایم و در تولید فرهنگی و صنایع فرهنگی تحولات بزرگی را نیاز داریم. در صنعت اسباب بازی و اساساً صنایع مرتبط با سرگرمی‌ها، در عرصه موسیقی، ادبیات داستانی و عرصه‌های چند رسانه‌ای نیازمند کار جدی هستیم. عرصه صنایع فرهنگی بزرگ و اثرگذار است.
وی بیان کرد: شورای عالی انقلاب فرهنگی، ستاد عالی علم و فرهنگ است، وظیفه اساسی در علم و فناوری دارد که هم بتواند طرح ساماندهی علم را انجام دهد. حرکت در مرز دانش و ارتقای دانش بر مبنای نوآوری‌های جدید امری مهم و اساسی است. حرکت در مرز علم و دانش این است که به پیشرفت‌های جهانی دست یابیم، اما خلاقیت دانشمندان ایران از اهمیت زیادی برخوردار است چون ظرفیت بزرگی دارند و در مقطعی در شتاب علم رتبه چهارم جهان را داشتیم باید بتوانیک شتاب علم را مجدداً شاهد باشیم؛ به خصوص دانش مرتبط با سلامت و آسایش زندگی مردم و سرعت دادن به پیشرفت هدفمند برای رسیدن به مؤلفه‌های تمدن نوین اسلامی اهمیت راهبردی دارد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: نکته دیگر تعمیم سواد و بسط روح سواد و علم آموزی در تحقیق و استفاده از دستاوردها و تجارب جهان مورد توجه بوده است. باید از پیشرفت علمی جهان استفاده کنیم، جمهوری اسلامی باید تراکم علم و فناوری در جهان با تاکید بر استقلال و مدل بومی خود باشد. تقویت دیپلماسی علم و تشخیص حوزه همکاری‌ها با دانشگاه و مراکز پژوهشی و تحقیقاتی سایر کشورها بسیار مهم است.
وی افزود: حفظ و نشر فرهنگ انقلاب اسلامی از دیگر اولویت‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی است، این همان تاکید مقام معظم رهبری درباره جهاد تبیین است. باید دستاوردهای چهل سال اول انقلاب را به خوبی منعکس کنیم، زیرساخت‌هایی که در راه سازی، انرژی، معدن و در حوزه‌های مختلف بوده درست تبیین نشده؛ لذا راهبردهایی در این زمینه در نظر گرفته شده است. در مسیر تمدن سازی پیوند عمیق با کشورهای اسلامی و شکل‌گیری اقلیم منطقه و جهانی فرهنگ اسلامی مورد توجه است. از سوی دیگر مواجهه هوشمندانه با تعارضاتی که فرهنگ ایران را تهدید می‌کند که از مصادیق تهاجم فرهنگی و جنگ ترکیبی و جنگ نرم است، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در واقع ما با جنگ واقعی فرهنگ مواجه هستیم و این پدیده واقعاً در شکل یک جنگ است که از ابزارهای مختلف استفاده می‌کند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: سند شورای عالی انقلاب فرهنگی با نگاه به مجموعه نظرات و دیدگاه و احکام امام (ره) و مقام معظم رهبری و ناظر بر چالش‌های علم و فرهنگ و آسیب شناسی به کارهای پیشین شورا، و مشورت علمی با نخبگان اجتماعی شکل گرفت. اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی نزدیک به هزار نفر ساعت برای تدوین سند وقت گذاشتند.
وی درباره مناسبات شورای عالی انقلاب فرهنگی با سایر قوا اعلام کرد: موضوع امتداد مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در قوای سه‌گانه همواره مطرح بوده است، در سند تحول یک ساختاری پیش بینی شده برای اینکه بتواند جلوی تزاحم، تعارض و عدم همخوانی مصوبات را بگیرد و همکاری جمعی بین قوای سه‌گانه و شورا را سامان دهد. کارگروهی تحت عنوان کارگروه مشترک هماهنگی و تطبیق با دولت، مجلس و قوه قضائیه ایجاد خواهد شد که این هماهنگی و تطبیق به خصوص در مواردی که احتمال تزاحم وجود دارد را پیش ببرد و در موارد تزاحم مصوبات، راه حل‌های رفع تزاحم را پیشنهاد دهند. مثلاً موضوع سنجش و ارزیابی پذیرش دانشجو، که محل تفاوت دیدگاه بین شورا و مجلس بود اگر کارگروهی باشد و بتواند این موارد را استخراج کند می‌تواند مسیر را به صورت هماهنگ‌تری طی کند.
عاملی بیان کرد: پیش بینی شده که نماینده شورای عالی انقلاب فرهنگی در صحن مجلس و کمیسیون‌هایی که دستور آنها علم و فرهنگ است، حضور داشته باشد و این امر زمینه همکاری را تقویت می‌کند. در دستوراتی که مربوط به حوزه علم و فرهنگ است نماینده شورا باید بتواند ظرفیتی برای هماهنگی و یکپارچگی به وجود آورد. تأمین تضامین حقوقی و قضائی نسبت به مصوبات شورا از طریق سازمان بازرسی پیش بینی شده است.
وی افزود: پیش بینی کارگروه‌های مشترکی بین دبیر خانه شورای عالی امنیت ملی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی فضای مجازی در فصل مناسبات با سایر قوا پیش بینی شده است که همکاری و هم افزایی بین این سه شورای عالی که منصوب مقام معظم رهبری هستند، فراهم شود.
عاملی گفت: به دبیرخانه شورا مأموریت داده شده که نسبت به بازنگری 11 شورا تخصصی شورای عالی انقلاب فرهنگی اقدام کند تا این شوراها به اتاق فکر شورای عالی انقلاب فرهنگی تبدیل شوند.
وی با بیان اینکه بر اساس سند باید آئین نامه مدیریت شورای عالی انقلاب فرهنگی بازنگری شود و به دبیرخانه در این زمینه سه ماه فرصت داده شده است، افزود: هشت حوزه محوری در وظایف گنجانده شده، در این مسیر حوزه رصد و پایش دائمی میدان برای جلوگیری از شوک فرهنگی یا علمی، شناسایی اولویت‌ها و مسائل مهم و اثرگذار، سیاستگذاری برنامه ریزی و اقدامات مؤثر، ساماندهی و تقسیم کار و هماهنگی و هم افزایی بین نهادها دستگاه‌ها و نخبگان، توجه خاص به ظرفیت‌های شبکه‌های مردمی و جبهه انقلاب با تمرکززدایی از بخش دولت و استفاده از ظرفیت‌های مردمی و هدایت درست منابع مدنظر است، انگیزه‌های زیادی در جبهه مردمی انقلاب وجود دارد که کار اگر به دست آنها سپرده شود، اقدامات مؤثرتر و مردمی‌تری صورت می‌گیرد. هدایت درست منابع مالی نیز در حوزه فرهنگ است، اگرچه بودجه فرهنگ مبلغ قابل توجهی در سبد بودجه کشور نیست، در عین حال یک درصد کل بودجه کشور را به خود اختصاص می‌دهد. نظارت مستمر و پایش عملیات اثر سنجی و اثربخشی مصوبات، ورود به حوزه مسئولیت جدید سیاستگذاری در حوزه عمومی فرهنگ است.
عاملی ادامه داد: شاید مفهوم ادراک عدالت شناخته شده نباشد. واقعیت عدالت اجتماعی و درک مردم از آن گاهی متفاوت است، خیلی وقت‌ها مردم احساس عدالت نمی‌کنند، لزوماً به این معنا نیست که عدالت به صورت بخشی یا فراگیر نبوده است. خطا در ادراک عدالت، سلامت سیستم و بسیاری از این مقوله‌های مهم تحت تأثیر فضای رسانه‌ای است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: ضمانت اجرایی در حوزه حقوقی مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در درجه اول حضور رؤسای سه قوه در شورای عالی است و در درجه بعدی استفاده از ظرفیت‌های نظارتی سازمان بازرسی و دیوان محاسبات پیش بینی شده است است. 90 درصد مصوبات شورای عالی مربوط به دولت است، لذا اراده ریاست جمهوری نقش کلیدی در تضمین اجرایی شدن مصوبات دارد.
عاملی در پایان تاکید کرد: سند تحول شورای عالی انقلاب فرهنگی ظرفیتی برای ایجاد رویه‌های جدید، ارتباط قوی‌تر با جبهه مردمی انقلاب و فعالان اجتماعی و ارتباط دائمی با نخبگان جامعه برای اصلاح گزاره غلط فرهنگی و تقویت گزاره‌های درست فرهنگی و ارتقا فرهنگ اسلامی با رویکرد نزدیک شدن به مؤلفه‌های تمدن نوین اسلامی و البته نقش آفرین مؤثرتر علم و فناوری و نوآوری در پیشرفت کشور است. موفقیت سند تحول مستلزم روحیه تحولی و تأثیر گذار هویت جمعی شورای عالی انقلاب فرهنگی است.