3 مؤلفه مهم در تربیت کودک که نباید از آن غافل شد / کودکانی که اشتباهی "بیش‌فعال" حساب می‌شوند!

به گزارش خبرگزاری تسنیم، دورهمی اهالی فرهنگ و رسانه و نشست تخصصی "توسعه علوم شناختی" در فرهنگسرای رسانه برگزار شد. در این مراسم از بسته آموزشی «کارکردهای اجرایی» با محتوای تنظیم هیجان و بازداری پاسخ که توسط مؤسسه سوفار آماده است نیز رونمایی شد.

در این برنامه چهره‌هایی نظیر دکتر رضا پورحسین، رئیس و عضو هیئت علمی دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران، دکتر محمود تلخابی و دکتر بیژن نوباوه وطن نماینده مجلس و نایب رئیس اول کمیسیون فرهنگی حضور داشتند و به ایراد سخنرانی پرداختند. اجرای این برنامه را نیز امیرعباس صادقی برعهده داشت.

در ابتدای جلسه، مهدی شکیبایی رئیس فرهنگسرای رسانه صحبت کرد. او با اشاره به گردهمایی اهالی فرهنگ، هنر و رسانه در این برنامه گفت: مهمانانی که برای حضور در این جلسه دعوت شده‌اند، علاوه بر اینکه در حوزه فرهنگ صاحب اندیشه‌اند، از اهالی رسانه نیز به شمار می‌روند. دورهم جمع کردن این اساتید در یک برنامه کار سختی بود و به همین دلیل از همکارانم در فرهنگسرای رسانه تشکر می‌کنم.

وی با اشاره به همزمانی این برنامه با روز قلم گفت: مناسبت مهم امروز، روز قلم است و برگزاری این برنامه مصادف با چنین مناسبت مهمی از اهمیتی دوچندان برخوردار است.

شکیبایی درباره مأموریت کاری فرهنگسرای رسانه گفت: فرهنگسرای رسانه تلاش دارد با دعوت از اساتید برتر در حوزه رسانه، علاوه بر اینکه شهروندان را با مقوله رسانه بیشتر آشنا می‌کند، کادر رسانه‌ای تراز انقلاب نیز تربیت کند. این دو مأموریت مهم در اساسنامه فرهنگسرا مورد اشاره قرار گرفته است و همواره نسبت به اجرای آن اهتمام داریم.

رضا پورحسین رئیس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران دیگر سخنران این جلسه بود. او درباره این بسته آموزشی گفت: کار ما در حوزه روانشناسی، ورود به دنیای کودک است. برخلاف تصوری که وجود دارد، ورود به دنیای کودکان به راحتی ورود به دنیای بزرگسالان نیست و با موضوع پیچیده‌ای روبه‌رو هستیم. موارد متعددی را می‌توان یافت که کودک اجازه ورود به دنیای خودش را به شما نمی‌دهد. بنده معتقدم که اگر بتوانیم به دنیای کودکان وارد شویم، می‌توانیم به دنیای بزرگترها نیز وارد شویم.

وی اضافه کرد: در تعلیم و تربیت اسلامی، اگر مبنا را فطرت درنظر بگیریم، ورود بسیار آسان است. در این نگاه، کودک براساس نگاه فطری خود، حرکت‌های فطری ما را پاسخ می‌دهد و به تدریج با ما هم‌معنی می‌شود. اما اگر از فطرت کودک جدا بشویم، امکان اینکه بتوانیم وارد دنیای او شویم، نامعلوم است.

او درباره چارچوب‌های اصلی فعالیت در این زمینه گفت: برای ورود به دنیای کودک اول باید بشناسیم که کودک چیست؟ جمله مشهوری وجود دارد که می‌گوید: «کودک، کودک است؛ مینیاتور بزرگسالی نیست.» در حقیقت، ماهیت کودک با ماهیت بزرگسال متفاوت است. کودک، یک بزرگسال کوچک‌نما نیست، بلکه کودک، کودک است و به همین دلیل است که شگفتی خاص خود را دارد. اگر این تفکر را بپذیریم، متوجه می‌شویم که ما باید سمت کودک برویم، نه اینکه انتظار داشته باشیم، کودک سمت ما بیاید.

3 مؤلفه مهم در تربیت کودک 

پورحسین تأکید کرد: کودک ترکیبی از حواس، احساس و ادراک است و نمی‌توان این 3 مقوله را جدای از او دانست. با رشد کودک و حرکت به سمت بزرگسالی، این 3 مؤلفه افتراق پیدا کرده و تفکیک می‌شوند. به نظرم در تربیت کودک و ورود به دنیای او، نباید از این 3 مؤلفه و بهم پیوستگی آن غافل شد که اگر غافل شویم، در شناخت کودک دچار اشتباه شده‌ایم.

کودکانی که واقعاً بیش‌فعال نیستند!

وی درباره یکی از نیازهای اساسی کودکان بیان داشت: یکی از نیازهای اساسی کودک، نیاز به جابه‌جایی در فضاست. بچه‌ها برای پاسخ به نیاز جست‌وجوگری خود احتیاج دارند که در فضا بچرخند. این موضوع در حالی است که متوسط متراژ شهرها 100 متر است؛ ارزیابی دیگری هم نشان می‌دهد که 60 درصد خانه‌ها از اسباب و اثاثیه اشغال شده است. بنابراین فضای چرخش کودک اشغال شده است. به همین دلیل است که کودک روی میز و مبل رفته تا به جست‌وجوگری بپردازد. به همین دلیل به او بیش فعال می‌گویند؛ در حالی که واقعا بیش فعال نیست و ما فضای او را اشغال کرده‌ایم.

محمود تلخابی، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان در بخش دیگری از این برنامه سخنرانی کرد. او گفت: دهه 1990 از سوی آمریکایی‌ها به عنوان دهه «مغز» نامگذاری و پژوهشگران متعددی برای تحقیق و پژوهش در این حوزه دعوت شدند. به همین واسطه، سال 2000 فهم جدیدی از یادگیری، کودک و... در دنیا معرفی شد. همین موضوع باعث شد که بتوانند نیروهای متخصص جدیدی را براساس نتایج این پژوهش تربیت کرده و به نهادهای ذی‌ربط کمک بکنند تا آثار و پیامدهای این علم را در سطح کاربردی توسعه بدهند.

وی بیان داشت: در سال 1393، از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی، علوم شناختی به عنوان اولویت الف کشور تصویب شد. هم‌چنین ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی زیرنظر نهاد ریاست جمهوری تشکیل شد و نزدیک به 7-8 سال است که رشته‌های تحصیلی مرتبط با این موضوع در دانشگاه‌ها گسترش پیدا کرد.

تلخابی تأکید کرد: زمینه‌های پزشکی، اقتصاد، اجتماعی، حوزه‌های فناوری شناختی و... از جمله زیرمجموعه‌های این علوم شناختی است. باید اشاره کنم که ما جزء کشورهای پیشرو در منطقه در این موضوع هستیم و تلاش‌های قابل توجهی در این زمینه صورت گرفته است.

بیژن نوباوه وطن نایب رئیس اول کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی دوره یازدهم در بخش دیگری از این جلسه گفت: بنده معتقدم کارکرد تربیت در زمان کودکی بسیار بیشتر از دوران جوانی و بزرگسالی است، چرا که تربیت در دوران کودکی اساس‌ها را پایه‌ریزی می‌کند. صحبت‌هایی که مطرح شد، بسیار کاربردی است اما به نظرم باید به نکات دیگری هم توجه داشت. بنده معتقدم که رسانه‌ها در تربیت کودکان نقش به‌سزایی دارند. البته کارکرد و تأثیر هر رسانه متفاوت با دیگری است. برای مثال، اثرگذاری رادیو متفاوت با تلویزیون است. این موضوع درباره رسانه‌های دیگر هم وجود دارد. مثلاً در ترسیم ذهنی موضوعات مختلف، اثرگذاری کتاب متفاوت با رادیو است.

وی با طرح یک پرسش صحبت‌های خود را ادامه داد و گفت: در اینجا سؤالی وجود دارد و آنهم این است که آیا کشورهای پیشرو در حوزه علوم شناختی به ویژه غربی‌ها توانسته‌اند به تمام سؤالات پاسخ داده و به تمام آن چیزی که می‌خواهند برسند؟ پاسخ به این پرسش بسیار مهم است. در اینجا باید به تفکر انسان‌ها دقت ویژه ای داشت. برای مثال در ژاپن بچه‌ها از همان کودکی یاد می‌گیرند که به همدیگر احترام بگذارند اما چگونه است که بیشترین میزان خودکشی را در این کشور شاهدیم. تفاوت تفکر اومانیستی (انسان‌محوری) با تفکر الهی در چیست؟ باید به این سؤالات پاسخ داد.

علیرضا سبقتی روانشناس و مدیرعامل مؤسسه سوفار در بخش پایانی این جلسه گفت: هدف ما توسعه علوم شناختی است. دلیل اینکه مخاطب اصلی را دوستان رسانه‌ای انتخاب کردیم این است که من احساس می‌کنم در این حوزه باید صحبت‌های زیادی شود تا در سطح فهم عموم این موضوع را گسترش بدهیم. شاید علوم شناختی در گام‌های ابتدایی خیلی تخصصی باشد و ما به دنبال این هستیم که در خانه‌ها، محیط آموزشی و... ورود پیدا کند.

وی اضافه کرد: تلاش می‌کنیم مجموعه‌ای از تولیدات رسانه‌ای را داشته باشیم تا بتوانیم آنها را در مراکز آموزشی در اختیار بچه‌ها قرار بدهیم. برهمین اساس پس از انجام کار پژوهشی، گروهی از کاریکاتوریست‌ها، روانشناسان و کسانی که در حوزه ادبیات کودک تخصص داشتند را دور هم جمع کردیم و مؤلفه‌های مدنظر را براساس موارد از پیش تعریف شده تولید کردیم. برای این بسته کار پژوهشی خوبی انجام شده و مقاله اثربخشی آن نیز در مقاله روانشناسی دانشگاه علامه به چاپ رسیده است.

در پایان این مراسم، با حضور علیرضا و سایر مهمانان حاضر در جلسه، از بسته آموزشی «کارکردهای اجرایی» رونمایی شد.