آثار فرهنگی و هنری تولید شده در خصوص ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی امام رضا (ع)

تولید آثار هنری چون کتاب، فیلم و سریال، برگزاری جشنواره های مختلف فرهنگی و هنری، طراحی و نقاشی، عکاسی و... در راستای پرداختن به شخصیت بزرگ و والای دینی همچون امام رضا (ع) در ابعاد مختلف دینی، علمی، مبارزاتی، بینش سیاسی و... به عنوان یکی از راهکار هایی است که می توان به برکات وجودی و عبادی علی ابن موسی الرضا دست پیدا کرد.

برای گسترش اطلاعات و آگاه سازی دینی مردم از ائمه اطهار نیاز به همکاری هر چه بیشتر بخش های هنری و دینی کشور وجود دارد تا میزان تولید آثار در خصوص زندگی و سیره ی تربیتی امامان معصوم افزایش پیدا کند، گفتنی ست به مناسبت ولادت امام هشتم (ع) آثار هنری متعددی اعم از شعر و رمان و فیلم و... که تولید سده است را در ادامه مرور خواهیم کرد.

آثار ادبی درباره امام رضا (علیه السلام) اشعار فراوانی سروده شده است به گفته نویسندگان کتاب «مدایح رضوی در شعر فارسی»، ظاهراً سنائی غزنوی، از شاعران قرن پنجم قمری، نخستین شاعری است که در مدح امام رضا (ع) قصیده سروده است. اگر قصیده‌ای پیش از او در این باره سروده شده، از بین رفته یا در دسترس نیست.

همچنین به نظر آنان، تا زمان تیموریان و صفویان، اشعار مدح درباره امام رضا (ع) اندک بود؛ اما از زمان صفویه فرونی یافت. در کتاب «مدایح رضوی در شعر فارسی»، قصیده‌هایی از 72 شاعر فارسی زبان در مدح امام رضا (ع) از سنائی غزنوی تا دوران معاصر گرد آورده شده است. «قطعه‌ای از بهشت» اثر حبیب‌الله چایچیان متخلص به حسان و «با آل علی هرکه در افتاد ور افتاد» اثر از نسیم شمال، روحانی و شاعر دوره مشروطیت، از جمله اشعار درباره امام هشتم است قطعه‌ای از بهشت چنین است:

آمدم ای شاه پناهم بده خط امانی ز گناهم بده ای حرمت ملجأ درماندگان دور مران از در و راهم بده ای گل بی خار گلستان عشق قرب مکانی چو گیاهم بده لایق وصل تو که من نیستم اِذن به یک لحظه نگاهم بده ای که حَریمت به مَثَل کهرباست شوق و سبک‌خیزی کاهم بده تا که ز عشق تو گدازم چو شمع گرمی جان سوز به آهم بده لشکر شیطان به کمین من است بی کسم ای شاه پناهم بده از صف مژگان نگهی کن به من با نظری یار و سپاهم بده در شب اول که به قبرم نهند نور بدان شام سیاهم بده آنچه صلاح است برای «حسان» از تو اگر هم که نخواهم بده

رمان‌هایی نیز درباره امام رضا (ع) نگارش شده است که «به بلندای آن ردا» از سید علی شجاعی، «اقیانوس مشرق» از مجید پورولی کلشتری و «راز آن بوی شگفت» فریبا کلهر، از جمله آنها است.

آثار نمایشی تا کنون دو فیلم درباره امام رضا (ع) در ایران با در حوزه فیلم مستند با نام «یا ضامن آهو» به کارگردانی پرویز کیمیایی که در سال 1350ش ساخته شد و کوشید تا حس و حال یک روز زیارتی در حرم امام رضا (ع) را به تصویر بکشد، همچنین مجموعه تلویزیونی «ولایت عشق» به کارگردانی مهدی فخیم زاده، دومین و مهم ترین فیلم در رابطه با امام رضا (ع) شمرده شده است. این فیلم که در سال 1376 ساخته شد، به تبیین تاریخ امامت امام رضا (ع) از مدینه تا مرو و شهادت آن امام پرداخته است، فیلم «روز هشتم» ساخته مهدی کرم پور در سال 1388، از دیگر آثار نمایشی درباره امام رضا (ع) است که بارها از شبکه‌های مختلف سیما در ایران پخش شده است.

تابلوی ضامن آهو تابلو ضامن آهو اثر محمود فرشچیان داستان ضمانت امام رضا (ع) برای یک آهو را به تصویر کشیده است، براساس گزارش برخی خبرگزاری‌ها، این تابلو در دو نسخه خلق شده است یکی در سال 1358 و دیگری در سال 1389 خلق و به آستان قدس رضوی اهدا شد.

جشنواره بین المللی امام رضا (ع) جشنواره بین المللی امام رضا (ع)، جشنواره‌ای فرهنگی و هنری که از سال 1382، هر ساله با آغاز دهه کرامت و میلاد حضرت معصومه (س) در قم آغاز و پس از اجرا در همه استان‌های کشور و نیز مناطق متعددی در خارج کشور، در شب میلاد امام رضا (ع) در مشهد به کار خود پایان می‌دهد، این جشنواره در موضوعات گوناگون همچون علمی، پژوهشی، فرهنگی، هنری، سینمایی، مطبوعاتی، دیجیتالی و کودک و نوجوان از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار می‌شود.

آثار متعددی درباره امام رضا (ع) به زبان‌های مختلف همچون فارسی، عربی، انگلیسی نگارش و منتشر شده است که در کتب کتاب‌شناسی همچون «کتابنامه امام رضا (ع)» اثر علی اکبر الهی خراسانی، «کتاب‌شناسی امام رضا (ع)» از سلمان حبیبی، «گزیده کتاب‌شناسی امام رضا (ع)» از هادی ربانی گردآوری و معرفی شده‌اند.

کتاب شناسی

در کتاب «کتاب‌شناسی امام رضا (ع)» از سلمان حبیبی، بیش از هزار کتاب در شانزده فصل معرفی شده است، در فصل چهاردهم، کتاب‌های ترجمه شده از زبان‌های خارجی مانند اردو، ترکی، آلمانی، انگلیسی، فرانسه و تایلندی معرفی شده‌اند. با این وجود در مقدمه این کتاب آمده است که این کتاب‌شناسی، شامل همه کتاب‌های مستقل چاپی درباره آثار و اندیشه‌های امام رضا (ع) نیست، برخی از کتاب‌های مستقل درباره امام رضا (ع) از این قرار است:

الحیاه السیاسیه للامام الرضا (ع)، سید جعفر مرتضی عاملی. این کتاب با عنوان «زندگی سیاسی هشتمین امام» توسط سید خلیل خلیلیان به فارسی ترجمه و از سوی دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده است.

الامام الرضا علیه السلام؛ تاریخ و دراسه، سید محمدجواد فضل الله، این کتاب با عنوان «تحلیلی از زندگانی امام رضا (ع)» توسط محمدصادق عارف به فارسی ترجمه و از سوی آستان قدس رضوی، منتشر شده است.

حیاه الامام علی بن موسی الرضا (ع) دراسه و تحلیل، باقر شریف قرشی. این اثر با عنوان «پژوهشی دقیق در زندگانی امام علی بن موسی الرضا (ع)» توسط سید محمد صالحی، به فارسی ترجمه و از سوی دار الکتب الاسلامیه منتشر شده است. این کتاب توسط جاسم رشید به انگلیسی ترجمه شده است.

الامام الرضا (ع) عند اهل السنه، محمدمحسن طبسی، انتشارات آستان قدس رضوی. این کتاب به زبان فارسی، انگلیسی و اردو ترجمه شده است.

حکمت‌نامه رضوی، در چهار جلد از محمد محمدی ری‌شهری با همکاری جمعی از پژوهشگران، انتشارات دار الحدیث.

فرازهایی از زندگانی امام رضا (ع)، اثر محمدرضا حکیمی که به زبان‌های انگلیسی، روسی، ترکی و مالایو ترجمه شده است.

صیحفه رضویه جامعه، سید محمدباقر ابطحی نیز به زبان‌های انگلیسی، اردو و ترکی ترجمه شده است.

کتاب سیره علمی و علمی امام رضا (ع)، عباسعلی زارعی سبزواری، آستان قدس رضوی

دانشنامه امام رضا (ع) که با همکاری سه نهاد جامعه المصطفی العالمیه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا (ع) تاکنون دو جلد آن منتشر شده است.