آخرین وضعیت ساماندهی «کودکان کار»/ درخواست از وزارت کشور برای تعیین تکلیف کودکان کار «بدون هویت»

محمدرضا پویافر در گفت‌وگو با ایسنا، با توجه به هفته ملی کودک که از شانزدهم مهر آغاز شده و تا بیست و دوم همین ماه ادامه دارد، به سوالاتی پیرامون اقدامات وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در حوزه شناسایی و حمایت اجتماعی از کودکان کار پاسخ داد و در این باره اظهار کرد: معاونت رفاه اجتماعی این وزارتخانه در تلاش برای مسئله‌یابی دقیق، شناسایی ابعاد مختلف مسائل و آسیب‌های اجتماعی و تدوین سیاست‌ها و برنامه‌های عملیاتی برای کمک به بهبود وضع موجود است.

وی افزود: از جمله آسیب‌های اجتماعی که در دهه‌های اخیر به عنوان یک معضل و در اشکال مختلف در کشور با آن مواجه هستیم، موضوع کودکان کار است که سیاست‌ها، راهبردها و برنامه‌های مختلفی در این خصوص تدوین و اجرا شده است.

مدیرکل امور آسیب‌های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اشاره به اینکه تصویب آیین‌نامه ساماندهی کودکان کار و خیابان درسال 1384 از جمله همین راهبردها است که به مدت طولانی و قریب به هشت سال پس از تصویب معطل ماند و به سرانجامی نرسید گفت: در سال 1393 طبق جلسات متعددی که این وزارتخانه با سازمان‌های دولتی دارای مأموریت، سیاستگذاران، پژوهشگران و فعالان غیر دولتی فعال در حقوق کودک برگزار کرد، متخصصین این حوزه متفق‌القول بودند که بازنگری اساسی در فرایند اجرای آیین‌نامه 1384 ضروری است.

پویافر ادامه داد: بنابراین این آیین‌نامه با هدف اصلاح و تغییر رویکرد از «ساماندهی» به «حمایت اجتماعی» رفت و برگشت‌های مکرری میان دستگاه‌های عضو کمیته تدوین آیین‌نامه، شورای اجتماعی کشور، کمیسیون دولت و... داشت. این درحالی بود که قانون حمایت از اطفال و نوجونان نیز بعد از بیش از یک دهه در سال 1399به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و متعاقب آن آیین‌نامه ماده 6 قانون حمایت از اطفال و نوجوانان نیز در مردادماه 1400توسط هیئت دولت مصوب شد که تاحدودی توجه مناسب به راهکارهای مواجهه مناسب با مسئله کار کودک در این آیین‌نامه دیده شد.

وی با اشاره به آیین‌نامه ماده 6 قانون حمایت از اطفال و نوجوانان گفت: در دوره جدید، با همکاری و تعاملی که با بهزیستی و قوه قضائیه داشتیم به این جمع بندی رسیدیم که به دلیل اشتراکات عمده در مفاد آیین‌نامه ماده 6 قانون حمایت از اطفال و نوجوانان با آیین‌نامه پیشنهادی کودکان کار و خیابان، موارد مرتبط با کودکان کار و خیابان که در آیین‌نامه ماده 6 لحاظ نشده بود را در قالب اصلاحات آیین‌نامه ماده 6 قانون حمایت از اطفال و نوجوانان پیشنهاد کنیم.

اصلاحیه ماده 6 قانون حمایت از اطفال، در انتظار تصویب در هیئت وزیران

مدیرکل امور آسیب‌های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ادامه داد: در حالی که کمیسیون فرهنگی و اجتماعی دولت منتظر اعمال اصلاحات از سوی ما برای آیین‌نامه جدید کودکان کار و خیابان بود، پیشنهاد جدیدی ارائه دادیم که این کار را در قالب اصلاحات ماده 6 قانون حمایت از اطفال و نوجوانان سامان دهیم.

پویافر با بیان اینکه فرایند مذکور طی دو تا سه ماه به نتیجه رسید گفت: آیین‌نامه مذکور پس از تصویب در کمیسیون اصلی فرهنگی و اجتماعی دولت به ریاست وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در آستانه تصویب در هیئت وزیران و ابلاغ رسمی آن به دستگاه‌های مسئول است.

کار در کارگاه‌های زیرزمینی؛ وجه خطرناک کارِ کودک

وی با بیان اینکه کار کودک چند وجه دارد گفت: یک وجه کارِ کودک، زباله‌گردی کودکان است که شرایط سختی بر آن مترتب است. بسیاری از کودکان زباله‌گرد در کنار خانواده خود کار می‌کنند. یک وجه خطرناک‌تر کار کودک که عمدتا دختران در آن حضور پررنگ‌تری دارند، کار در کارگاه‌های زیرزمینی و غیر رسمی است.

مدیرکل امور آسیب‌های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ادامه داد: روند ساماندهی و تعیین تکلیف واگذاری امور مربوط به ساماندهی کودکان کار به دستگاه‌های مربوط از جمله صداوسیما، وزارت ارشاد، وزارت آموزش و پرورش، فرماندهی انتظامی و... در اصلاحات جدید آیین‌نامه ماده 6 حمایت از اطفال و نوجوانان روشن‌تر شده است.

کارِ کودک را باید به عنوان یک واقعیت اجتماعی بپذیریم

پویافر در پاسخ به این پرسش که «یکی از موانع ساماندهی کودکان کار، به رسمیت نشناختن این گروه از کودکان است؛ آیا در قالب آیین‌نامه جدید کودکان کار به رسمیت شناخته شده و تحت پوشش برنامه‌های حمایتی و کاهش آسیب قرار خواهند گرفت؟» اظهار کرد: ما یک «به مشروعیت شناختن» داریم و یک «پذیرفتن واقعیت» داریم. به نظر می رسد باید بین این دو تمایز قائل شویم و هرچند کار کودک را مشروع و درست نمی‌دانیم، اما باید آن را به عنوان یک واقعیت اجتماعی بپذیریم و برایش راهکار مواجهه تعیین کنیم.

وی افزود: حتی ما برای برخی مسائل اجتماعی نباید به دنبال این باشیم که بگوییم «حل مسئله اجتماعی»؛ مسائل اجتماعی دارای پیچیدگی‌های بسیاری هستند و مواجهه و حل آنها به آسانی امکان‌پذیر نیست. مسئله اجتماعی از یک مکانیسم ساده تبعیت نمی‌کند که با طراحی یک برنامه خطی و تک بعدی بتوان آن را به طور کامل حل کرد.

آیا کودکان کار شناسنامه دار می شوند؟

مدیرکل امور آسیب‌های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی همچنین در پاسخ به پرسشی درباره شناسایی کودکان کار فاقد هویت و شناسنامه‌دار کردن آنها گفت: بخش بزرگی از کودکان کار، اتباع هستند که یا دارای اقامت قانونی اند و یا به صورت غیر مجاز و بدون هویت در کشور زندگی می‌کنند.

پویافر افزود: مواجهه ما با گروه دوم پیچیده‌تر و سخت‌تر است؛ چرا که روند شناسایی و تعیین تکلیف آنها بر عهده وزارت کشور بوده و ما در این خصوص با وزارت کشور مکاتبه کردیم و خواستار طراحی فرایندی عملیاتی برای شناسایی و تعیین تکلیف این گروه از کودکان در کشور شدیم.

وی اضافه کرد: لازم است به این نکته هم اشاره کنم که با ورود موج جدیدی از مهاجران به ایران پس از وقایع اخیر افغانستان ما با مسائل عدیده ای در این حوزه مواجهه خواهیم شد و ضروری است تعیین تکلیف کودکان و خانواده های مهاجرین غیر قانونی در کشور را جدی بگیریم و سیاست های معطوف به شناسایی این گروه از کودکان را برای جلوگیری از ورود آنها به کار کودک در اولویت قرار دهیم.