آزادسازی بلندی‌های محاصره شده توسط لشکر 27 محمد رسول الله (ص)

با طولانی شدن محاصره و مقاومت شدید ارتش عراق، با دستور فرماندهان قرارگاه، عملیات آزادسازی بلندی‌های محاصره‌شده به لشکر 27 محمد رسول الله (ص) واگذار شد.

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب_ الناز رحمت نژاد: عملیات والفجر 3 که در تاریخ 07/05/1362 با رمز «یا الله» آغاز شد یک عملیات نظامی در جنگ ایران و عراق می‌باشد که در طی آن نیروهای ایرانی به سمت نیروهای عراقی حمله ور شدند. این عملیات بدترین شکست نیروهای ایرانی در بین کل عملیات‌های والفجر می‌باشد. 180,000 رزمنده ایرانی در این عملیات شرکت نمودند که با آتش سنگین نیروهای عراقی که به شدت در منطقه عملیات تثبیت شده بودند, قصابی شدند. پس از آن عراقی‌ها از خاکریزهایشان بیرون آمدند و به پاتک علیه نیروهای ایرانی دست زدند و توانستند برای دومین بار شهر مهران را اشغال نمایند.

با توجه به سالروز عملیات والفجر 3 در منطقه مهران با تورق کتاب‌های «اطلس نبردهای ماندگار، تجزیه و تحلیل جنگ ایران و عراق و اطلس جنگ ایران و عراق» به مرور و بازخوانی این عملیات پرداخته ایم که مشروح آن در ادامه این گزارش می‌آید؛

در کتاب اطلس نبردهای ماندگار به قلم مجتبی جعفری درباره این عملیات آمده است: «ناکامی عملیات‌ها در مناطق جنوب ایران در سال 1362، باعث شد شیوه عملیات‌ها تغییر کند و محورهای عملیاتی به‌طرف مناطقی سوق داده شود که ارتش عراق در آنجا تجمع و تمرکز کمتری دارد. در راستای این هدف، عملیات‌های والفجر 2 و 3 در غرب کشور صورت گرفت. برای وحدت در فرماندهی و کنترل عملیات‌ها، «قرارگاه مشترک عملیاتی نجف» در غرب کشور تشکیل شد. دو قرارگاه ظفر و فتح، زیرمجموعه قرارگاه نجف قرار گرفتند و مسئولیت عملیات به قرارگاه نجف سپرده شد.»

بر اساس محتوای کتاب تجزیه و تحلیل جنگ ایران و عراق از حسین اردستانی در جریان عملیات هم دو قرارگاه فرعی فتح 1 و 2 که شامل نه یگان از یگان‌های ارتش و سپاه بودند، تحت فرماندهی قرارگاه نجف قرار گرفتند.

در همین کتاب آمده است: «عملیات والفجر 3 در جبهه میانی منطقه عمومی مهران، حد فاصل جنوب کانی‌سخت تا ارتفاع قلعه‌آویزان (قلاویزان) در شرق مهران انجام شد که مناطق زالوآب، نمکلان‌بو، پاسگاه دوراجی تا فرخ‌آباد و ارتفاع قلاویزان تا قله 175 را شامل می‌شد.»

درباره اهداف این عملیات در کتاب اطلس راهنما که توسط امیر حسین کیهان پناه تدوین شده، آمده است: «هدف عملیات، تسهیل تردد و تأمین امنیت در محور ارتباطی ایلام مهران دهلران، تحمیل خطوط دفاعی به ارتش عراق از طریق استقرار نیروهای ایرانی روی بلندی‌های مرزی و جلوگیری از استقرار دشمن در دشت بدره بود.» کیهان پناه در بخش دیگری از کتابش آورده است: «زمین منطقه از دو بخش طبیعی و مصنوعی تشکیل شده بود. بلندی‌ها در شمال منطقه، در اشغال نیروهای عراق بود. آن‌ها با تسلط بر ارتفاعات کله‌قندی و زالوآب و با ایجاد موانع مصنوعی و متنوع در خطوط پدافندی، به توان رزمی خود افزوده بودند. در قسمت جنوبی منطقه، در دشت هموار، تپه‌های قلاویزان و اطراف آن وجود داشت که در اختیار ایران بود و از موانع جبهه میانی محسوب می‌شد.»

در کتاب اطلس راهنمای کیهان پناه درباره سازمان رزمی عملیات آمده است: «سازمان رزمی عملیات از دو قرارگاه تشکیل شده بود. قرارگاه تاکتیکی فتح 1 و فتح 2؛ قرارگاه تاکتیکی فتح 1 در محور شمالی منطقه با لشکر 5 نصر و لشکر 27 محمد رسول‌الله (ص) حضور داشت؛ در محور میانی هم تیپ 21 امام رضا (ع)، لشکر 17 امام علی (ع)، تیپ 114 امیرالمؤمنین (ع)، تیپ 84 پیاده خرم‌آباد و یک گروهان از مجاهدین عراقی حضور داشتند. قرارگاه تاکتیکی فتح 2 در محور جنوبی با لشکر 41 ثارالله و لشکر 21 حمزه حضور داشت.»

اردستانی در کتاب تجزیه و تحلیل جنگ ایران نوشته است: «در عملیات والفجر 3 یک لشکر و یک گردان از نیروی زمینی ارتش نیز در این عملیات شرکت داشتند» و مجتبی جعفری در کتاب اطلس نبردهای ماندگار تاکید کرده است: «علاوه بر نیروهای فوق، هوانیروز و توپخانه نیروی زمینی و خلبانان نیروی هوایی ارتش نیز نقش بسیار مؤثری در عملیات ایفا کردند.»

درباره مقابله با اجرای عملیات والفجر سه توسط ارتش عراق در کتاب اطلس راهنمای کیهان پناه آمده است: «ارتش عراق با آگاهی نسبی از انجام عملیات، بیش از دوازده تیپ و ده گردان مستقل خود را برضد نیروهای ایران به کار گرفت.» در کتاب تقویم تاریخ دفاع مقدس به قلم کریم نبی درباره مدت زمان عملیات آمده است: «عملیات والفجر 3 در ساعت 3 بامداد 7 مرداد 1362، با رمز «یالله یاالله یاالله یا محمد یا علی» از سه محور آغاز شد و هفده روز طول کشید.» ضمن اینکه در کتاب اطلس راهنمای کیهان پناه نیز درباره اجرای این عملیات آمده است: «قرارگاه‌های تاکتیکی فتح 1 و 2 با دو فرماندهی مستقل در دو محور شمالی و میانی و جنوبی، عملیات را اجرا کردند. در محور شمالی لشکر 5 نصر توانست بلندی‌های 305، 325،340 و 343 را محاصره کند. شب دوم عملیات، رزمندگان ایران با تحکیم مواضع، تپه 343 و جاده دوراجی را که به اشغال دشمن درآمده بود آزاد کردند. آنان برای آزاد کردن بلندی‌های منطقه، در چند مرحله به دشمن حمله کردند. با طولانی شدن محاصره و مقاومت شدید ارتش عراق، با دستور فرماندهان قرارگاه، عملیات آزادسازی بلندی‌های محاصره‌شده به لشکر 27 محمد رسول الله (ص) واگذار شد.»

در کتاب اطلس جنگ ایران و عراق به قلم محسن رشید درباره جزئیات این عملیات این‌طور نوشته شده است: «گردان کمیل از تیپ عمار، با فرماندهی مستقیم محمدابراهیم همت، فرمانده لشکر، از نیمه‌شب 16 مرداد وارد عمل شد و مقاومت شدید ارتش عراق را شکست. آنان در 17 مرداد، تپه 325 و 340 را آزاد و ارتفاع 343 معروف به کله‌قندی را که تصرف آن در نتیجه عملیات بسیار مهم بود، پس از یازده روز تصرف کردند.

محور میانی، پاسگاه زالوآب تا فرخ‌آباد را در بر می‌گرفت. در اولین ساعات 7 مرداد، رزمندگان ایرانی به‌رغم اینکه ارتش عراق موانع زیادی مانند کانال‌های بزرگ ضد تانک و خاکریز پدافندی حفر کرده بود، پایگاه‌های شماره 2، 3 و 4 را در حاشیه شرقی رودخانه کنجانچم آزاد کردند. در شب دوم، پس از آزادی تپه 343، نیروهای تیپ 21 امام رضاعلیه‌السلام در سمت راست پاسگاه سیدقاسم، دو پایگاه مهم ارتش عراق را منهدم کردند. بنابراین نیروها در محور میانی توانستند به اهداف تعیین‌شده دست یابند.»

در کتاب اطلس راهنما درباره تحقق اهداف عملیاتی والفجر سه آمده است: «اگرچه خارج کردن شهر مهران و روستاهای اطراف آن از دید دشمن، بخشی از اهداف عملیات والفجر 3 بود که تحقق نیافت و در محور جنوبی نیز اهداف با ناکامی روبه‌رو شد، اما آزاد شدن مناطق شمالی و میانی عملیات و تأمین تنگه کنجانچم از موفقیت‌های عملیات به شمار می‌رود. ضمن اینکه در کتاب اطلس جنگ ایران و عراق محسن رشید نیز درباره تحقق اهداف عملیاتی والفجر سه این‌گونه آمده است: از دیگر نتایج موفقیت‌آمیز عملیات والفجر 3 می‌توان به آزادسازی شهر و دشت مهران، تصرف ارتفاعات نمکلان‌بو و زالوآب، آزادسازی محورهای مهران به دهلران و برقراری ارتباط جبهه‌های میانی و جنوبی اشاره کرد.» در کتاب اطلس نبردهای ماندگار مجتبی جعفری نیز دستاوردهای عملیات والفجر 3 را اینگونه مطرح کرده است: «تعدادی از پاسگاه‌های مرزی ایران مانند رضاآباد و فرخ‌آباد و پاسگاه‌های عراق مانند زالوآب، دوراجی نیز از اشغال دشمن درآمد. روی هم‌رفته حدود سیصد کیلومتر مربع از خاک ایران آزاد شد.»

در اطلس نبردهای ماندگار مجتبی جعفری درباره تلفات و خسارات این عملیات تاکید دارد در این عملیات حدود پنج هزار نفر کشته و زخمی و چهارصد اسیر عراقی ثبت شده است. دویست تانک و نفربر، شش فروند بالگرد و هواپیما و تعدادی انواع خودروی دشمن منهدم شدند. ضایعات سنگینی به تجهیزات و تسلیحات عراق وارد شد و تعدادی از یگان‌های گارد مرزی و تیپ‌های پیاده و زرهی‌شان از بین رفتند.

این عملیات در هفتمین روز از مرداد سال 1362 با رمز یا الله آغاز شد. 26 گردان از لشکرهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سه لشکر و سه تیپ و یک گردان پیاده از ارتش جمهوری اسلامی ایران توانستند به اهداف خود رسیده و علاوه بر این 509 نیروی دشمن را به اسارت گرفته و بیش از دویست تانک و نفربر، صد خودرو و بیش از بیست انبار مهمات را منهدم کنند.

هجدهم مرداد در آخرین روز از این عملیات نیز حاج ابراهیم همت فرمانده لشکر 27 محمد رسول الله (ص) به همراه یک گردان وارد عمل شد و در نهایت رزمندگان اسلام توانستند مقاومت عراق را درهم شکنند. تصویر بالا در همین عملیات و پس از آزادسازی ارتفاعات کله قندی به ثبت رسیده است. در این تصویر شهید حاج ابراهیم همت در حلقه تخریبچی های لشکر 27 محمد رسول الله که اکثر آنان را جوانان زیر 25 سال تشکیل می‌دهند، دیده می‌شود. در این تصویر شهید علی اکبر حاجی‌پور فرمانده گردان عمار و شهید محسن دین شعاری، فرمانده گردان تخریب این لشکر نیز حضور دارند.