آشنا: گیر سینمای ما فاصله بین پژوهش با مدیران و هنرمندان است / خلاصه پژوهش‌ها را برای همه مدیران می‌فرستیم
مشکل عموم نهادهای کشور ما این است که مبنای کار خود را علمی و پژوهشی نگذاشته‌اند، همین باعث شده تا روند کارها علمی و عقلانی نباشد. معاونت توسعه فناوری و مطالعات سینمایی پژوهش‌های کاربردی را تهیه کرده است که برای بیشتر بخش‌های سینما مفید خواهد بود.
خبرگزاری تسنیم، محمدباقر صنیعی منش:
یکی از راهبردی‌ترین و مبنایی‌ترین معاونت‌های سازمان سینمایی را باید «معاونت توسعه فناوری و مطالعات سینمایی» نامید. جایی که متولی کار نظری، فکری و پژوهشی این سازمان است و شاید کمتر مورد توجه اصحاب رسانه قرار دارد. اما واقعاً نقش و کارکرد این بخش از وزارت فرهنگ و ارشاد چیست و چگونه می‌تواند با کار فکری به کمک سازمان سینمایی بیاید؟
این مصاحبه جدای از اهمیت پاسخ‌هایی که رئیس این بخش می‌دهد با توجه به مناسبت هفته پژوهشی که سپری شد نیز اهمیت دوچندان پیدا کرد.
پژوهش‌های کاربردی که با برنامه‌ریزی تولید می‌شود
تسنیم: در ابتدا بفرمایید اساساً کارکرد این معاونت از نظر مبنایی و نقشی که برای آن تعریف شده چیست و قرار است چه دستاوردی داشته باشد؟ خصوصاً در بهبود و تحول سینمای ما در سال‌های اخیر اوضاع خوبی ندارد. آیا صرفاً در حوزه‌هایی مثل حمایت از رساله‌ها، پایان نامه‌ها و جایزه پژوهشی و... خودش را تعریف می‌کند یا باید کارکرد استراتژیکی در سینما داشته باشد.
آشنا: بسم الله الرحمن الرحیم، ممنون و سپاس گذاریم از محبتی که دارید و اهتمامی که به موضوع سازمان سینمایی و به خصوص حوزه معاونتی که ما انجام وظیفه می‌کنیم، دارید. در شرح وظایف خیلی پروپیمان نوشته شده است که اگر بخواهم بگویم کل مصاحبه را همین یک بند می‌برد. اما تلاش می‌کنم به صورت مختصر جواب بدهم، این معاونت 4 مأموریت دارد که به این 4 مأموریت اشاره می‌کنم و بعدش هم می‌گویم برنامه‌مان چیست تا نکته‌ای بود من پاسخ دهم.
اولین نکته این است که حوزه پژوهش که از اسم آن مشخص است، پژوهش در عرصه سینما را در دستور کار خود قرار داده است. در این حوزه دو کار انجام می‌دهیم یکی اینکه یک جایزه پژوهش سال را انجام می‌دهیم که در واقع تجلیل و تقدیر از کسانی است که در این عرصه کار پژوهشی انجام دادند. هم مولفان یا خالقان این آثار را تجلیل کنند و از این آثار بهره ببرند تا چراغ پژوهش در سینما خاموش نشود و به فراموشی سپرده نشود. نکته بعدی اینکه بالاخره سینمای کشور نیاز به روزآمد شدن دارند، نیاز به این دارد که روزانه یا سالیانه در سیاست‌های خود تجدیدنظر کند یا در شیوه‌هایش و یا در کارکردهایش تغییری بگیرد و تحولی به وجود بیاید. علی القاعده مبنای کار باید پژوهش باشد این درصد خطایش خیلی کمتر خواهد شد.
تحلیل محتوای 30 دوره جشنواره فجر را در 60 صفحه تهیه کردم، به یقین می‌گویم به هر دولت و هر مدیری اگر این را به کار ببندد، مطمئن باشید سینمای ایران جهش خیلی خوبی می‌کند.بنابراین کار پژوهشی و فعالیت‌هایی که در سازمان سینمایی تماماً اینجاست و در واقع انجام می‌گیرد - براساس مأموریتی که دارد - سالیانه معمولاً فراخوان می‌دهند اولویت‌ها را مشخص می‌کنند بعد متناسب با اولویت‌ها مطالب علمی و تحقیقاتی طرح می‌فرستند، این طرح بعد از این بررسی می‌شود و بعد نهایتاً به یک جمع بندی می‌رسد و چند تا طرح تصویب می‌شود و اجرا می‌شود؛ در واقع کارفرما و مراحل خاص خودش را دارد.
تسنیم: عملاً پس این معاونت در آن حوزه‌های پژوهشی و طرح‌های پژوهشی میدان خودش را تعریف می‌کند؟
در واقع کارکرد این معاونت این است که سالیانه از کسانی که در این عرصه توانمندی دارند و این حوزه را می‌شناسند، بخواهد تا نسبت به بحث سینما چه به لحاظ نظری و چه به لحاظ کارکردی فعالیت پژوهشی انجام دهند. ما براین باوریم که سازمان سینمایی و در دوره جدید به سمت پژوهش‌های کاربردی برویم یعنی پژوهش‌هایی باشند که امروز به یک مسئله امروز سینمای ایران جواب بدهد و یک مسئله را در واقع به آن پاسخ دهد یا یک نیازی را که جامعه سینمای کشور دارد بتواند این پژوهش به آن پاسخ دهد؛ یک دریچه‌ای را باز کند و یک مسیری را مشخص کند.
تسنیم: یعنی نظام مسائل در این پژوهش‌ها تعریف شده و بعد واسپاری می‌شود؟
بله، ما در ابتدای امسال با تمامی مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی کشور مکاتبه کردیم تا بیان کنند در حوزه سینما چه طرح پژوهشی را به عنوان اولویت اعلام می‌کنند. بعد از اینکه تیترها و عناوین آمده مثلاً پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات و پژوهشگاه علوم انسانی پژوهشگاه جهاد دانشگاهی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه تهران، دانشگاه هنر بعضی آدمها را به صورت خاص به عنوان محققی که شناخته شده است نامه زدیم که از نظر شما امسال اولویت ما چه چیزی باشد این نظرات را گرفتیم بعد در یک جلسه‌ای شورای پژوهشی خودمان بررسی کردیم. بنابراین ما اولویت‌هایمان را ا در 4 سرفصل علام کردیم.
مافی: داوری بیش از 7 هزار صفحه پژوهش در جایزه سال سینمایی ایرانمثلاً بحث راجع به اقتصاد سینمای ایران یک سرفصل ما بود. یا راجع به فناوری‌های جدید و عرصه ساخت سینما برنامه‌های جدید الان چیست؟ مثلاً نسبت سینمای ایران با انقلاب اسلامی چیست؟ یکی از سرفصل‌ها است و نکته بعدی کارکرد فرهنگی سینمای ایران است. این چند سرفصلی بود که ما امسال مشخص کردیم، نهایتاً فکر می‌کنم 6 یا 7 طرح نهایی بیرون آمد و ما هشت طرح را تصویب کردیم و برای وزارت علوم فرستادیم. نکات مهم پژوهش در این عرصه این است که مرجع علمی‌کشور که وزارت علوم باشد پژوهش‌های ما را تأیید می‌کند. یعنی ما می‌فرستیم آنجا مورد تأیید وزارت علوم قرار می‌گیرد و بعد هم به کارفرما می‌فرستیم که کار را شروع کند. امسال تعداد این کارها به 80 عنوان شد.
همه پژوهش‌ها در یک سامانه بارگذاری می‌شود
کار دیگری که ما انجام می‌دهیم این است که پژوهش‌های فراوانی انجام گرفته است از سال 1395 دولت مکلف کرد که به امر پژوهش توجه شود و در قانون آمده بخش بودجه‌ای را به آن اختصاص دادند. قبلاً بالاخره سلیقه مدیر بود که به پژوهش توجه کند یا نکند اما این الزام قانونی است و باید در حوزه پژوهش ورود پیدا کنید. این پژوهش‌ها دیده نمی‌شد یعنی نویسندگان ما پژوهشگران، دانشجویان، اساتید و کسانی که ذی نفع هستند، معمولاً پژوهش‌ها را نمی‌دیدند ما دنبال این هستیم که تا پایان سال تمام پژوهش‌ها در سامانه معاونت توسعه مطالعات سینمایی سازمان سینمایی بارگزاری شود که به لطف خدا تا پایان سال ما کلیه پژوهش‌ها را بارگزاری می‌کنیم. هر پژوهشگری در هر کجای دنیا ورود پیدا کند ببیند و بهره ببرد. خصوصاً هم برای سینماگر، کارگردان، تهیه کننده، بازیگر و مراکز علمی و دانشگاهی که کار پایان نامه کنند. کار دیگری که در همین راستا انجام می‌دهیم برای اینکه کشور ما گاهی دستگاه هایی هستند می‌خواهند در سینما فعالیت کنند از این پژوهش‌ها در این سامانه استفاده کنند.
تسنیم: اینکه مردم بدانند بد نیست اما هنرمندان و خود مدیران از همه مهمتر هستند. اما چه تمهیدی وجود دارد که کارگردان یا مدیر برود این پژوهش را بخواند؟ عین این قصه در سازمان صداوسیما اجرا شده است که در آنجا طرح‌هایی را می‌نوشتیم اما همه مدیران می‌گفتند این طرح‌ها به دست ما نرسیده است. برای همین می‌خواهم بدانم چه تمهیدی وجود دارد که نتیجه کار یک تحلیل کننده به دست مدیران حوزه‌های مختلف برسد و مورد استفاده جدی قرار بگیرد؛ بین نظر و عمل متأسفانه فاصله وجود دارد.
سوال شما سوال کلیدی است. از نگاه من گیر کشور ما همین است، در همه عرصه‌ها در عرصه اقتصاد، سیاست، فرهنگ گیر کشور ما امروز این است که فعالیت هایمان کمتر مبنای پژوهشی دارند. چون وقتی مبنای پژوهشی دارید معنایش این است که شما از عقل استفاده کردید. عقلی که عالم پشت آن است عالم یا عالمانی که در این عرصه صاحب نظر هستند. حالا من یک نکته بگویم بعد جواب شما را کامل بدهم. انتظارمان این است هم هنرمند و هم مدیر این کار را ببیند و بهره ببرند، این کار را برای این انجام می‌دهیم که آنان بهره ببرند اما سوالی وجود دارد که چقدر مدیران ما اعم از کلان و خرد به این پژوهش‌ها توجه می‌کنند؟ می‌گویم در کل کشور توجه کم کردند و اشکال کار همین است. من پژوهش‌هایی را که در این دوران انجام شده دیدم و اعلام هم کردم. گفتم که جایی خوبی را تحویل گرفتم اما 50 درصد پژوهش‌های انجام شده کاربردی نیستند و امروز اصلاً نیاز سازمانی نیست.
از نگاه من گیر کشور ما همین است، در همه عرصه‌ها در عرصه اقتصاد، سیاست، فرهنگ گیر کشور ما امروز این است که فعالیت هایمان کمتر مبنای پژوهشی دارند. چون وقتی مبنای پژوهشی دارید معنایش این است که شما از عقل استفاده کردید.اما می‌گویم اگر همین 50 درصدی که قبل از من انجام گرفته است را به کار ببندیم، مطمئن باشید سینمای ایران بیشتر بهره خواهد برد. با قاطعیت بگویم، از سال 76 در همین وزارتخانه مدیر هستم و کار مدیریتی می‌کنم و پایین تر از مدیرکلی مسئولیتی نداشتم که اگر شما از عقل یعنی عقلانیت به عنوان مبنای کار استفاده کنید، کار شما عالمانه خواهد بود. چون عقلانیت منبعش علم است، بنابراین من عرض می‌کنم که الان در کشور ما فعالیت‌هایی که انجام می‌شود یا سیاست گذاری هایی که می‌کنیم کمتر به حوزه پژوهش توجه دارد حتی در مرکزی که خودش اصلاً ریشه‌اش پژوهش است. همان جایی که مثلا خودش پژوهش انجام می‌دهد و رئیس پژوهش و مدیریت پژوهشی دارد هم کمتر به این امر توجه دارد و این اشکال در کشور ما وجود دارد.
تسنیم: بله گاهی خود مراکز تولید پژوهش هم به کیفیت محصولاتی که ارائه می‌کنند توجه نمی‌کنند که یک چرخه باطل ایجاد می‌کند و آن فرایندی که کیفیت پژوهش‌های انجام شده را تضمین کند از دست می‌رود.
صحبت شما یک بخشی‌اش درست است اینکه ما چرا به سمت پژوهش‌های آبکی رفتیم دلیلش این است که وقتی منِ کارفرما از پژوهشگر کار عالمانه دقیقی نمی‌خواهم بلکه می‌خواهم یک کاری کرده باشم با اینکه نیاز من روشن است، تفاوت دارد. این که من یک کاری انجام بدهم از سر تکلیف اداری و... باشد بله در نهایت همان می‌شود. ولی نه اگر من مدیر باور کنم که چرخ ساختار اداری من و ذی نفعان من و مخاطبین من با این پژوهش روانتر می‌چرخد حتما توجه می‌کنم. حتما ناظری بالای کار می‌گذارم که کار خوب دربیاید. به شما بدون تعارف عرض کنم هر کجای کشور شما دیدید وسواس به خرج دادند موفق شد. ما باید کارهایمان را به اهلش بسپاریم شما الان در حوزه‌هایی که مثلًا رشد خیلی خوبی کشور ما کرده است جزو بهترین‌های دنیا هست مطمئن باشید هم مبنایش کار عالمانه و کار پژوهشی و تحقیقاتی دقیقی بود و هم به اهلش سپردیم. مثل حوزه صنایع نظامی، حوزه پزشکی، حوزه فناوری و....
پژوهش‌ها باید توسط اهل و متخصصش انجام شود
در حوزه پزشکی، مدت‌ها در سال‌های قبل ما چرخ می‌زدیم پزشک بنگلادشی و هندی و... بود الان یاسوج که زادگاه من است، جمعیت زیادی ندارد اما الان از موی سر تا ناخن پا فوق تخصص داریم. در همه استان‌ها همین است. در روستایی که در آن زندگی می‌کردم که جاده خاکی دارد چون کوهستانی است دو نفر از اقوام من پزشک هستند. می‌خواهم بگویم که چرا این اهلیت مهم است. جمله کلیدی حضرت امام برای همه حوزه‌ها گفتند، انقلاب به دست نااهلان و نامحرمان نیفتد گاهی فکر می‌کنم نااهل آدم‌های فلان و بهمان هستند، نه آنها نامحرمانند، نا اهل کسی که صلاحیت و شایستگی آن کار را نداشته باشد.
تسنیم: حالا آن تمهید و برنامه‌ریزی که برای خواندن پژوهش‌ها و مورد استفاده قرار گرفتن آنها برای مدیران داشتید چیست؟ صرف اینکه در سامانه باشد که به درد نمی‌خورد.
ما خلاصه پژوهش‌هایی که انجام می‌دهیم را برای مدیران ارسال می‌کنیم. یک نکته به شما بگویم، ما همین الان دو تا پژوهش روی میز داریم، یکی پژوهشی با عنوان آسیب‌شناسی سیستم نظارتی در سینمای ایران با رویکرد نگاه نهادی. خلاصه همین کار را درآوردم فرستادم برای کل مدیران سازمان که بخوانند.
تسنیم: این همان اقدامی است که دنبالش می‌گردیم.
یا مثلاً کاری که الان کردیم این است که 30 دوره جشنواره فجر برگزار شد، تحلیل محتوای 30 دوره جشنواره فجر را در 60 صفحه تهیه کردم، به یقین می‌گویم به هر دولت و هر مدیری اگر این را به کار ببندد، مطمئن باشید سینمای ایران جهش خیلی خوبی می‌کند. 30 دوره در جمهوری اسلامی‌ایران جشنواره برگزار شده است که داور، ناظر، نویسنده، کارگردان و بازیگر داشته است. تمام نقاط ضعف و قوت جشنواره را تحلیل کردیم و فهمیدیم که گیر فجر الان کجاست؟ مشکل فجر چیست؟
تسنیم: شما همه این پژوهش‌ها را واسپاری می‌کنید؟
نه به کارمندان خودمان هم دادیم. یک کاری کردم این بود که همه ادم‌ها را مشغول کردم. وقتی نیرو بیکار می‌شود، هرکدام یک پژوهش باید بخوانند و تحلیل کنند.
ادامه دارد...
