«آلودگی هوا» در سایه «خشکسالی»

البته وضعیت قرمز آلایندگی هوا طی چند سال اخیر به یک اتفاق معمول تبدیل شده است. همچنان‌که از ابتدای سال جاری تاکنون تهران 104 روز هوای قابل قبول، 64 روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس، 7 روز هوای ناسالم برای همه گروه‌ها، 6 روز هوای پاک، 2 روز در وضعیت خطرناک و یک روز در وضعیت بسیار ناسالم قرار داشته است. هرچند سطح ناترازی انرژی و نیز تشدید پدیده‌های زیست‌محیطی مرتبط با آلودگی هوا، شرایط را به سمت و سویی سوق داده است که محسن هرمزی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران از حذف سهمیه 20 روزه ورود به طرح ترافیک در پایتخت خبر داده است.

خشکسالی، جلوتر از مازوت‌سوزی و وارونگی هوا

نکته اصلی ماجرا اینجاست که برخلاف گذشته منشأ آلودگی هوای تهران و سایر کلان‌شهرها، نه وارونگی هوا و نه سوخت مازوت در نیروگاه‌ها، بلکه خشک شدن تالاب‌های کشور در مناطق مختلف اعلام شده است و «تالاب صالحیه» دقیقا یکی از همین مواردی به شمار می‌رود که در تهران باعث آلودگی شده است. همچنان‌که خشک شدن هورالعظیم، باعث تشدید آلودگی هوا در خوزستان شده است. تالاب صالحیه در غرب استان تهران قرار دارد؛ منطقه‌ای در استان‌های البرز و قزوین به مساحتی معادل یک‌چهارم مساحت شهر تهران که منشأ 35 درصد گردوغبار امروز تهران بوده طی چند سال گذشته به‌خاطر زهکشی نامناسب و همچنین دامپروری در آنجا، خشک شده است.

گفته می‌شود که با توجه به وزش بادهای غرب به شرق در پایتخت، افزایش سرعت باد، خاک خشک‌شده «تالاب صالحیه» از استان البرز را به سمت تهران می‌آورد. فاطمه کریمی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نیز درباره وضعیت آلودگی هوا تهران گفته است که «خشکسالی و وزش باد شدید موجب فعال شدن کانون‌های گردوغبار اطراف پایتخت شده و ورود گردوغبار از کشورهای همسایه نیز افت کیفیت هوای تهران را تشدید کرده است».

او ادامه داد: «خیزش گردوغبار موجب افزایش آلاینده ذرات معلق کوچک‌تر از 10 میکرون می‌شود. این آلاینده ذرات جامد یا مایع موجود در هوا هستند که دارای قطری کمتر از 10 میکرون هستند و به علت ابعاد ریز خود می‌توانند از سیستم دفاعی مجاری تنفسی عبور کنند. بنابراین با توجه به پیش‌بینی تداوم آلودگی هوای تهران، همه افراد به‌ویژه گروه‌های حساس مانند سالمندان، کودکان و بیماران قلبی و عروقی از تردد غیر ضرور در فضای باز خودداری کنند و در صورت لزوم برای تردد از ماسک‌های بهداشتی استفاده کنند».

مهدی یزدان‌جو، معاون محیط‌زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی نیز گفته است که «مقرر شد بر اساس هشدار صادر شده، دستگاه‌های متولی اقدامات لازم را سریعا انجام بدهند. فرمانداران شهرستان‌ها با توجه به شرایط جوی هر شهرستان، در خصوص تشکیل جلسات شرایط اضطرار و اتخاذ تصمیمات لازم، اقدام کنند. البته در صورت تداوم این وضعیت در خصوص نحوه فعالیت در روزهای آینده، ستاد بحران استانداری تصمیم‌گیری خواهد کرد». البته به جز خراسان رضوی، ساکنان استان قم نیز شرایط سختی را تجربه کردند و روز گذشته گزارش هواشناسی قم حکایت از آن داشت که شاخص کیفیت هوا به عدد 355 رسیده و در «وضعیت خطرناک قرار گرفته است».

پوردهقان: «خشکسالی» عامل جدید آلودگی هوا شده است

مصطفی پوردهقان، نایب‌رئیس فراکسیون محیط‌زیست در مجلس در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به تاثیر بحران بی‌آبی بر افزایش آلودگی هوا، می‌گوید: «وضعیت آلودگی هوا - آن هم در شرایطی که هنوز پدیده «وارونگی هوا» و بحث «مازوت‌سوزی» مطرح نشده است - در وضعیت بسیار نگران‌کننده‌ای قرار گرفته است. این مساله از سطح ادعا و فرضیه فراتر رفته و به صورت عینی در سراسر کشور مشهود است. همین چند روز پیش و در راه بازگشت از گیلان به سمت تهران، در بدو ورود به محدوده شهر قزوین، وضعیت جوی چنان تغییر کرد که انگار وارد یک منطقه خشک و بیابانی شده بودیم. آن هم در شرایطی که قزوین در مقایسه با بسیاری از شهرهای کشور، وضعیت بدی ندارد».

او ادامه می‌دهد: «واقعیت این است که نتایج و عواقب عدم توجه به دغدغه و نگرانی کارشناسان در بحث محیط‌زیست، رفته‌رفته نمود عینی پیدا کرده است. فراکسیون محیط‌زیست در همین دوره مجلس شورای اسلامی بارها جلسات متعددی را با متولیان امر برگزار کرد ولی هنوز اتفاق جدی در این زمینه رخ نداده است و حالا به این بی‌توجهی‌ها، تغییرات اقلیمی هم اضافه شد تا امروز وضعیت جوی تمام کشور چنین باشد». به گفته او، «از امسال باید ضلع جدیدی برای توصیف عوامل آلودگی هوا تعریف کنیم و آن چیزی جز بحث خشکسالی نیست. امروز بسیاری از مجموعه‌های اکوسیستمی طبیعی در کشور در معرض زوال قرار گرفته‌اند که البته بخشی از این تخریب‌ها و تهدیدها، ناشی از عوامل خارجی بوده و از دسترس دولت به نحوی خارج است».

پوردهقان در پایان چنین توضیح می‌دهد که «این هشدار را باید مسوولان متوجه باشند که اگر دل به بارش‌های آسمانی برای حل بحران بی‌آبی و احیای تالاب‌ها و رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و امثالهم بسته‌اند، مطمئن باشند که با باران و برف، مساله‌ای حل نخواهد شد. چراکه وقتی یک دریاچه یا تالاب یا رودخانه و... خشک می‌شود، کاربری آن به مرور تغییر خواهد کرد و بر همین اساس امکان احیای آن سخت خواهد شد».