آنچه باید از اجرای نمایشگاه مجازی کتاب بدانیم / طعم مزایا باید چشیده شود

خبرگزاری فارس گروه کتاب و ادبیات: شیوع ویروس کرونا موجب تأخیر تا تعطیلی بسیاری از نمایشگاه‌های سراسر جهان شد. بیش از 1279 نمایشگاه در اروپا تعطیل شد، 551 مورد در آسیا، 245 نمایشگاه در آمریکای شمالی، تعدادی نمایشگاه در کشورهای دیگر که ایران نیز از این موضوع دور نبود و سی‌وسومین نمایشگاه کتاب تهران که قرار بود اردیبهشت‌ماه برگزار شود به تعویق افتاد و حتی احتمال لغو آن نیز می‌رود.

خساراتی که تعطیلی یا تأخیر این نمایشگاه‌ها به بدنه اقتصادی فرهنگی کشورها وارد کرده طبق گزارش‌ها میلیارد دلاری بوده است، در نتیجه همگان به فکر استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی افتادند، تا بخشی از خسارت‌ها را پوشش دهند.

با توجه به مصاحبه‌های اخیر خبرگزاری فارس با طیف گسترده ناشران فعال در بخش‌های مختلف و حتی گفت‌وگو با رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران مشخص شد، تعداد زیادی از ناشران برای حضور در نمایشگاه کتاب در ماه اردیبهشت کتاب منتشر کرده بودند و هزینه‌های هنگفتی را متحمل شده‌اند، اما تعویق یا تعطیلی موجب عدم تأمین هزینه‌ها یا بعضا عودت چک‌های آنها شده است.

اما اینکه نمایشگاه مجازی چیست و چگونه می‌تواند در این چالش بزرگ عرصه کرونا به کمک آید؛ خود ماجرایی است که باید دقیق بررسی شود، چگونگی برگزاری این نمایشگاه برای بسیاری ناشران بزرگ و کوچک محل ابهام است و سؤالات بسیاری در مصاحبه‌های اخیر مطرح شده است.

نمایشگاه مجازی می‌تواند مانند نمایشگاه فیزیکی برگزار شود، یعنی امکان بازدید را برای خریدار یا بازدید کننده در فضای مجازی به شکل طبیعی ایجاد می‌کند، امکانات سه بعدی وجود دارد تا خریدار با گشتی در غرفه‌ها خرید خود را انجام دهد، حتی ناشر و غرفه‌دار با اسکن چند صفحه از کتاب می‌تواند آنها را به خریدار ارائه دهد تا مخاطب از محتوا مطلع شود.

در واقع «نمایشگاه مجازی» یعنی نمایشگاه برخط، تعامل برخط و معامله برخط، این سه ویژگی نمایشگاه مجازی که وقتی این سه ضلع با هم انجام شود یعنی نمایشگاه ایجاد شده است. حالا هریک از این سه رکن هم جداگانه امکاناتی را ارائه می‌دهند. مثلا نمایشگاه بر خط اطلاع رسانی و تبلیغات را شامل می‌شود، تعامل برخط امکان گفت‌وگو یا (چت آنلاین خریدار با فروشنده یا غرفه‌دار است). معامله برخط هم معامله در فضای مجازی نمایشگاه است؛ هنگامی که این سه ضلع با یکدیگر ترکیب شوند در واقع نمایشگاه و بستر را ایجاد کرده‌ایم.

حالا نمایشگاه مجازی قرار است با همان موقعیت و امکانات قابلیت‌هایی که خریدار در بازدید حضوری دارد ایجاد شود، مزیت کتاب این است که کد ISBN دارد که امکان تقلب را در حوزه کتاب را گرفته و امکان رهگیری دارد این موضوع در بسیاری کالاها وجود ندارد و برگزاری چنین نمایشگاهی برای آن کالاها سخت است. اما کتاب واقعا قابلیت نمایشگاه مجازی را دارد چرا که سایز و رنگ مهم نیست، کتاب موضوع و محتوا دارد که با عرضه آنها به خریدار او می‌تواند کتاب مدنظرش را خریداری کند.

موضوع اصلی ظرفیت و بسترهای اجرای این طرح است، در حال حاضر اما در کشور بسیاری از شرکت‌ها هستند که زیرساخت‌ها و پلتفرم‌های نمایشگاهی را ایجاده کرده‌اند (با امکان بازدید سه بعدی و تعامل برخط) حتی برای ناشرانی که کتاب‌ها را الکترونیکی به فروش می‌رسانند این موضوع حل شده است اما سایر ناشران هم با اسکن چند صفحه از کتاب می‌توانند مشکل محتوای ارائه شده به مخاطب را حل کنند.

با ایجاد تعامل برخط گفت‌گو (چت) آغاز شده و اطلاعات به مخاطب یا خریدار کتاب عرضه می‌شود یا حتی همان زمان شماره تلفن ناشر اعلام شده تا اطلاعات بیشتری داده شود، پس امکانات و زیر ساخت‌ها دور از دسترس نبوده و در کشور وجود دارد حتی این امکان در کشور هست که متولیان نمایشگاه از آن استفاده کنند.

اما نکته جالب این است که باید بدانیم نمایشگاه مجازی چه جذابیتی دارد؟ در پاسخ باید گفت هر ناشری می‌تواند چیدمان را طبق نمایشگاه معمول حقیقی در فضای مجازی انجام دهد و به مانند نمایشگاه حقیقی از آن بهره‌برداری کند. حتی ناشر می‌تواند سالن حضور خود را انتخاب کند، همچنین قابلیت جداسازی سالن‌ها و شبیه‌سازی به مانند نمایشگاه حقیقی وجود دارد.

در این صورت هزینه بسیار کاهش می‌یابد هزینه مکان فیزیکی، هزینه حمل و نقل برای ناشر، هزینه چاپ انواع کاتالوگ‌ها کاهش می‌یابد، حتی متولی نمایشگاه می‌تواند در طرح پایلوت غرفه را رایگان در اختیار ناشر قرار دهد، تا خسارات تا حدی جبران شود ناشران وقتی متوجه شوند شبیه‌سازی به مانند نمایشگاه فیزیکی است و برای بازدیدکننده جذاب است و هزینه‌ها بشدت کاهش می‌یابد، استقبال خواهد کرد. البته برای خریدار هم مزایایی دارد، اینکه در هر زمانی که بخواهد می‌تواند بازدید داشته باشد. هزینه‌های بازدیدکننده هم کاسته خواهد شد. چرا که برخی از شهرستان‌ها برای نمایشگاه به تهران می‌آمدند اما به این صورت امکان خرید در منزل برای هریک از بازدیدکنندگان مهیاست.

می‌توان با قرارداد خوب و منصفانه با شرکت پست امکانی فراهم کرد تاکتاب‌های خریداری شده توسط مخاطبان از این نمایشگاه رایگان و یا نیم بها ارسال شود.

برای حاکمیت و وزارت ارشاد هم می‌تواند جذابیت‌هایی داشته باشد چرا که امروز مشکل کرونا حادث شده اما فردا ممکن است موضوع دیگری رخ دهد از این رو اگر زیر ساخت اجرا شود جلوی برگزاری نمایشگاه‌ها گرفته نشده و اقتصاد آسیب نمی‌بیند و برنامه را روی روال می‌توانند داشته باشند.

وزارت ارشاد اما می‌تواند به اطلاعات جدید دست یابد اینکه چه کتاب‌هایی به فروش رسیده، سطح فرهنگی کشور به چه صورت است کتابخوان هایش چند درصد هستند یا...

مطالعات تطبیقی انجام شده و طبق آن اعلام شده نمایشگاه‌های هنری هم بدین شیوه قابل اجراست، «موزه لندن» امکان بازدید مجازی را قرار داده تا کاملا آثار هنری با تمام ابعاد صورت گرفته، کیفیت تصاویر به حدی خوب است که بازدیدکننده را در فضا قرار می‌دهد.

به نظر می‌رسد وقت آن رسیده تا متولیان برگزاری نمایشگاه‌های فرهنگی دست به اقدامی بزرگ در عرصه تحول نمایشگاهی بزنند و این آزمون را تجربه کنند هرچند فراز و فرودهای بسیار داشته باشد. در حال حاضر اما در وزارت صمت این اراده وجود دارد و تجربیات چندی پیش در این راستا گواه آن است که تجربه برگزاری نمایشگاه‌هایی چون نمایشگاه بهاره، جشنواره رمضان و... می‌تواند ما را در عرصه فرهنگی هم یارا باشد.

سخنان «ایوب دهقانکار» سرپرست موسسات فراگیر وزارت ارشاد هم حاکی از ورود به این تجربه است. هرچند نتواند جای نمایشگاه را بگیرد اما به گفته او: «تکنو فوبیا نداریم». اینجا بخوانید.

در این راستا محسن جوادی «رئیس نمایشگاه بین المللی کتاب تهران» هم پاسخ درباره این موضوع را به نشست خبری که قرار است هفته آینده برگزار شود موکول کرد و گفت: تمامی موارد در نشست خبری پاسخ داده می‌شود.

در بخش پایانی این گزارش هم بخشی از مطالبات و دغدغه‌های ناشران در مصاحبه‌های مختلف با فارس تیتروار منتشر می‌شود:

*مدیر انتشارات «عهد مانا»: نمایشگاه مجازی فعلا جذابیت نمایشگاه حضوری را ندارد. (اینجا بخوانید)

*مدیر مؤسسه نشر معارف: اساسا با همه روش‌های متنوع تشویقی که مردم را به خرید کتاب سوق دهد، موافق هستم و معتقدم نباید هیچ ظرفیتی را مغفول گذاشت. (اینجا بخوانید)

*مدیر انتشارات محراب قلم: نمایشگاه مجازی کتاب، خوب است اما در کنار نمایشگاه حقیقی نه به جای آن(اینجا بخوانید)

* علی اکبر اشعری عضو شورای سیاست‌گذاری نمایشگاه کتاب در ادوار گذشته: بدنه نشر آمادگی نمایشگاه مجازی کتاب را دارد. (اینجا بخوانید)

* مدیر انتشارات جمکران: برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب یک شوخی ساده‌دلانه و تقلیل‌گرایانه است.(اینجا بخوانید)

* مدیرعامل به‌نشر (انتشارات آستان قدس رضوی): نمایشگاه مجازی کتاب، اتفاق مبارکی است اما جای نمایشگاه قبلی را پر نمی‌کند.(اینجا بخوانید)

* مدیرمسئول مؤسسه فرهنگی هنری قدر ولایت: برگزاری نمایشگاه کتاب به شکل مجازی به دلایل مختلف کارساز و حلال مشکلات نشر نخواهد بود. (اینجا بخوانید)

*مدیرعامل انتشارات امیرکبیر: به هر ترتیبی که بتوانند نمایشگاه را برگزار کنند خوب است، اما سؤالی که برای همگان مطرح است اینکه چطور می‌خواهند نمایشگاه کتاب مجازی برگزار کنند؟ (اینجا بخوانید)

خبرگزاری فارس از روزهای پایانی تعطیلات نوروز روزانه گفت‌وگوهایی را با اهالی نشر در این راستا انجام داد اما موافقان و مخالفان تنها دغدغه‌شان یک چیز بود و آن روند بهبود وضعیت نشر چه حقیقی چه مجازی.

انتهای پیام /