آیا «اشتباه از من بود»، کافی است آقای ظریف؟!

به گزارش پایگاه خبری الف، محمد جواد ظریف به تازگی در شبکه اجتماعی کلاب هاووس اظهاراتی کرده که برای بسیاری از دنبال‌کنندگان مسائل بین‌المللی ایران باعث تعجب شده است. وی در پاسخ به سوالی درباره قرار گرفتن واژه «تعلیق» در برجام و آگاهی او نسبت به این موضوع این‌طور پاسخ داده است: من در مجلس گفتم که در برجام کلمه suspention نیست و این اشتباه از من بود و دلیل این مساله هم این نیست که من برجام را نخوانده باشم.

ظریف در همین گفتگو با استناد به کتاب خود درباره توافق ایران با کشورهای 1+5 با عنوان «راز سر به مهر» تاکید می‌کند که از مفاد برجام باخبر بوده است اما آنچه درباره واژه تعلیق در متن برجام دیده می‌شود مربوط به ضمایمی است (اشاره به پیوست 5 متن برنامه جامع اقدام مشترک) که یکی از مذاکره کنندگان آن را دنبال می‌کرده است. وزیر سابق امور خارجه تلاش می‌کند وجهه خود را در جریان این گفت‌وگوی جمعی مثبت نگه دارد و به این می‌پردازد که وقتی منتقدانش می‌گفتند او متن برجام را نخوانده است به کشور و واقعیت ظلم می‌کردند و ادعا می‌کند غربی‌ها شهادت می‌دهند که ظریف متن برجام را خوانده است.

آیا ظریف درباره تعلیق در برجام توجیه می‌کند؟ 

ظریف می‌کوشد بی‌خبری خود از این ضمیمه برجام را که در عمل بخش مهمی از متن برجام محسوب می‌شود به این شکل توضیح دهد: واقعیت این است که ما به همه دوستانی که ضمائم برجام را مذاکره می‌کردند دستورالعمل داده بودیم که از برخی عبارات استفاده نشود. در لحظات آخری ضمائم برجام در حال مذاکره بود نماینده اروپا گفته بود ما تحریم‌های ایران را بر می‌داریم و لغو و lift می‌کنیم اما تصمیمات اتحادیه اروپا که شامل چیزهای دیگر است را تا زمانی که کل تحریم‌ها برداشته شود، نمی‌توانیم برداریم.

وی می‌افزاید: اینجا بود که برای این مورد که به آمریکا هم ربطی نداشت و در مورد اروپا بود و آن هم نه برای تحریم‌های کنونی بلکه تحریم‌هایی که بعدا قرار بود برداشته شود 4 یا 3 بار کلمه suspend در ضمیمه استفاده شده بود و این را مذاکره‌کننده ما که ریز این مسائل را بحث می‌کرد در لحظاتی که اضافه شد به ما اطلاع نداده بود.

صف آرایی موافقان و مخالفان ظریف 

اظهارات جدید ظریف به سرعت در فضای مجازی مورد توجه قرار گرفت و صف‌بندی موافقان و مخالفان او مقابل هم تشکیل شد. یکبار دیگر واقعیت به کنار رفت و غبار نبردهای سیاسی جناح‌ها بر اصل موضوع سایه انداخت.

از نگاه منتقدان دولت روحانی، ظریف در زمان تصویب برجام در مجلس شورای اسلامی به علی لاریجانی، رئیس وقت مجلس که به صراحت پرسید تحریم‌ها لغو می‌شود واقعیت را نگفته بود. چیزی که البته خود ظریف معتقد است یک اشتباه بوده است و البته چندان هم موضوع مهمی نبود!

موافقان دولت حسن روحانی ظریف را کماکان قهرمان فدا شده عرصه دیپلماسی می‌دانند. برخی رسانه‌های شاخص اصلاح طلب مانند جماران و خبرآنلاین خوراک این توجیه را فراهم می‌کنند. در این میان ظریف در قالب یک پست اینستاگرامی شعری را بارگزاری کرده که او را یک فرد گرفتار و ناچار به صبر معرفی می‌کند و البته هواداران و رسانه‌های موافقش هم آن را بازنشر می کنند.

یک دفاع نه‌چندان خوب از ظریف

جماران ارگان رسانه‌ای سید حسن خمینی برای توجیه آنچه ظریف یک اشتباه خوانده است به سرعت در قالب یک گزارش از اظهارات ظریف و بندهای پیوست 5 برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) تلاش کرد با استفاده از بخش‌هایی که در آنها واژه تعلیق (Suspend) آمده است از وزیر خارجه دولت روحانی دفاع کند.

در این گزارش به ساختار اعمال تحریم‌ها از سوی اتحادیه اروپا اشاره شده است. اینکه چطور برجام کمک کرد چند ماده آیین‌نامه اجرایی 2012 اتحادیه اروپا در قبال ایران لغو شود اما برخی از تصمیمات با اهمیت برای طرفین که شورای اتحادیه اروپا در سال 2010 آن را دنبال کرده بود فقط تعلیق شد.

گزارش نویس جماران تلاش کرد به کمک 4 بند پیوست 5 برجام که در آنها واژه تعلیق (Suspend) قرار گرفته است این طور نشان دهد که ماجرا آنگونه که منتقدان ظریف می گویند نیست، اما همین بندها نشان می دهند رابطه برجام با سایر موضوعات مناقشه برانگیز جمهوری اسلامی ایران، مانند برنامه موشک های بالستیکی ایران چگونه بوده است و چطور یک مشکل بزرگ در اجرای برجام به شمار می رفتند که از طرف مذاکره کننده غربی به ایران تحمیل شدند و تا انتهای دولت دوازدهم هم حل نشدند.

برجام در کجا تحریم‌ها را لغو کرد؟

همین گزارش سایت جماران تاکید ویژه‌ای دارد که 4 مورد ذکر شده واژه «تعلیق» که در پیوست 5 برجام آمده است مربوط به تعلیق تصمیم سیاسی شورای اتحادیه اروپا بودند و قبل از آن مقررات حقوقی شورای اتحادیه اروپا اختتام (Terminate) پیدا کرده بود. درحالی‌که در عمل، همین گره‌های حل نشده نشان داد برجام غیر از صفحه اول روزنامه‌های اصلاح‌طلب در فردای تصویب، در هیچ زمانی به رفع تحریم‌ها به شکل کامل منجر نشد.

آنچه ظریف درباره تکرار واژه تعلیق در پیوست 5 مفاد برجام تلاش می‌کند آن را کوچک جلوه دهد همان است که در تریبون رسمی مجلس شورای اسلامی نسبت به آن مورد سوال قرار گرفت اما او نمی‌دانست برای اجرای برجام چه سازوکاری درنظر گرفته شده است تا در صورت لزوم توافق از کار بیفتد و اگر هم می‌دانست از اثر آن بی‌خبر بود و هر دو این حالات برای مسئول دیپلماسی دیروز و استاد حوزه بین‌الملل دانشگاه امروز عیب محسوب می‌شوند و صرف بیان «اشتباه از من بود» از طرف او کافی نیست.