آیا برنامه «شیوه» برای نشنیدن صدای مخالف تعطیل می‌شود؟/ راه‌کار منتقدان برای بازگشت آرامش به کشور چه بود؟

گروه سیاسی: برنامه «شیوه» با اجرای عطالله بیگدلی ابتدا هر شب و سپس شب‌های زوج روی آنتن رفت و توانست محل بحث بسیاری از مسائل بنیادین جامعه در وقایع بعد از فوت مهسا امینی شود. مباحثی که برخی از آن‌ها برای اولین‌بار در تلویزیون مطرح می‌شد و نسبت به آن‌ها تحلیل و نقد صورت می‌گرفت. حتی برخی از مهمانان این برنامه نیز پس از سال‌ها به تلویزیون آمدند و برنامه توانست در مدت زمان پخش دو ماهه خود، محل کنش و واکنش چهره‌های فرهنگی و استادان دانشگاه باشد.

در این برنامه، مناظره‌های دو نفره بین افرادی چون بیژن عبدالکریمی و شهریار زرشناس، محمد فاضلی و سعید حاجی ناصری، تقی آزاد ارمکی و ابراهیم فیاض، سعید شریعتی و جلیل محبی، احمد زیدآبادی و محمدصادق کوشکی، محمد قوچانی و قاسم روانبخش وتعداد دیگری از فعالان و چهره‌های سیاسی برگزار شد که مرور نظرات این نخبگان می‌تواند چشم‌اندازی از راه‌کارهای موجود برای تثبیت آرامش در کشور را به‌همراه آورد.

جای خالی طبقه متوسط در حوادث بعد از مهسا امینی

یکی از مناظره‌های کم‌سابقه که در همین برنامه پخش شد مربوط به تقی آزادارمکی، جامعه‌شناس و ابراهیم فیاض، جامعه‌شناس بود. تقی آزاد ارمکی در انتقاد از رفتار گشت ارشاد در برنامه شیوه گفت: «مشکل این است که جمهوری اسلامی تنهایی را ترویج می‌کند! سر جامعه را به اسم بورژوازی بریدند. جامعه‌ای که به لحاظ اقتصادی بی‌سر است، طبقه متوسط شروع می‌کند سر خودش را تراشیدن. جامعه از لحاظ فرهنگی صاحب ندارد! در بحران‌ها طبقه متوسط است که باید میانداری کند؛ ولی نیست، مشروعش نکردیم. یک هنرمند، یک عکاس، یک روزنامه‌نگار و... که الان باید جامعه را میانداری بکند، کجاست؟ بعد مجبوریم از نیروی انتظامی دعوت کنیم برای آرام‌کردن و خشونت ادامه پیدا می‌کند».

ضرورت فهم جامعه امروز ایران

در مناظره‌ای دیگر در همین برنامه محمد فاضلی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه نیز به بررسی ریشه‌های اعتراضات اخیر پرداخت و گفت: «جامعه ایران به دلیل آنچه برای خانم مهسا امینی پیش آمد بسیار داغدار و ملتهب است. باید بدانیم جامعه ایران در چه وضعیتی است. فقط 14 درصد متولد سال‌های قبل از انقلاب هستند، 86 درصد پس انقلاب به دنیا آمده‌اند. این جامعه گسترش یافته و رشید و بالغ شده و تحصیل کرده است. این جامعه از برخی عارضه‌ها رنج می‌برد. نرخ بی‌کاری بسیار بالاست، حتی با نرخ‌های پایین مشارکت این بی‌کاری بالاست. بی‌کاری به شکل نابرابری بین زن و مرد تقسیم شده؛ مردان پنج برابر زنان شاغل هستند! نرخ بی‌کاری زنان 13 درصد، نرخ بی‌کاری مردان 7.2 درصد. در جوانان 18 تا 35 سال، نرخ بی‌کاری مردان 13.8 و نرخ بی‌کاری زنان 28.3 درصد. جوان 18 تا 35 سال دوبرابر کل بی‌کار است! تعداد دانشجویان زن 20 هزار نفر بیش از مردان است، زنان بیشتر دانشجو شده‌اند؛ اما نرخ بی‌کاری آنها دوبرابر است. نرخ مشارکت اقتصادی آنها هم یک‌پنجم است. طبیعی است که من مثل زنان اسم این را بگذارم یک تبعیض ساختاری علیه زنان».

در دیگر برنامه «شیوه»، سعید شریعتی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب گفت: «حکومت مطلقه به خودش اجازه می‌دهد سبک زندگی واحد را به مردم تحمیل کند. حتی اتاق خواب مردم را هم حیطه خود می‌دانند و می‌گویند ما تعیین می‌کنیم چند بچه داشته باشید». جلیل محبی هم معتقد بود «آمریکا هر جا به نتیجه برسد کاری درست است بسیار بدتر از ما عمل می کند. می گویید جمهوری اسلامی به اتاق خواب مردم کار دارد. دوستان خود شما در مورد این مساله قانون تصویب کردند.»

ضرورت تغییر در تعریف امنیت ملی بر مبنای نظر مردم

مناظره احمد زیدآبادی و محمدصادق کوشکی نیز با محوریت استقلال کشور پیگیری شد. زیدآبادی در آن مناظره گفته بود «منافع و امنیت ملی هر کشور را چه کسی تعریف می کند؟ این تا جواب نداده نشود بقیه بحث ها ابتر است. وقتی از منافع حرف می زنیم در واقع از یک هرم حرف می زنیم؛ اولویت ها. اولویت ها را هم مردم تعیین می کنند. شاید مردمی پرستیژ بخواهند، مردمی منافع اقتصادی. وقتی منافع امنیت ملی مطرح می شود به دموکراسی ربط دارد. بسیاری از روشنفکران اصلا امکان حرف زدن ندارند.» محمدصادق کوشکی، هم معتقد بود «ته آمال نسلی که آقای زیدآبادی از بین آنهاست و مانع استقلال اقتصادی و فرهنگی ما شدند کسانی هستند می گوید شان ما مثل عربستان است، نفت بفروشیم و هر چه لازم است را از آمریکا و اروپا بیاوریم.»

پیشنهاداتی برای تقویت سرمایه های اجتماعی

مناظره محمد قوچانی با حجت الاسلام روانبخش از اعضای جبهه پایداری بعد از مباحثه حول چرایی ترویج خشونت ورزی در جامعه به ارائه پیشنهاداتی از سوی قوچانی منجر شد. او در پایان برنامه گفت «بر مبنای اصل 177 قانون اساسی جمهوری سوم اسلامی تاسیس کنیم» و سپس هفت پیشنهاد ارائه کرد:

1. قوه قضاییه با پلیس خاطی در مساله فوت مهسا امینی با حضور یک هیئت منصفه متشکل از «انجمن صنفی روزنامه‌نگاران، کانون وکلا و سازمان نظام پزشکی» برخورد کند.

2. از تک تک کسانی که در این مدت کشته شدند، مستند 15دقیقه‌ای بسازیم و تلویزیون پخش کند.

3. مطبوعات در تعامل با حاکمیت قرار دارند / قدرت مطبوعات را برگردانید

4. برجام را احیا کنید / مردم می‌دانند بین 92 تا سال 97 کشور در مسیر درستی بود / امروز طوری برخورد می‌کنند انگار اجلاس شانگهای را آقای رییسی کشف کرده / این‌ها تحریف تاریخ است

5. این صدا و سیمای دولتی و حکومتی نتیجه نمی‌گیرد / تحت قانون جمهوری اسلامی شبکه‌های خصوصی داشته باشیم

6. به چهار منطقه بلوچستان خوزستان آذربایجان و کردستان رسیدگی ویژه کنید / نه اینکه به اقای مولوی عبدالحمید بسپارید / آقای مولوی عبدالحمید هم از اقای رییسی حمایت کرد هم از پیروزی طالبان در افغانستان

7. جمهوری اسلامی سه سند قانون اساسی دارد / هرکدام از این قوانین اساسی گویای نظرات آن نسل بودند.

تجربه موفق «شیوه» در طرح مسائل کشور

تجربه ثابت کرده هرگاه صداوسیما به تولید و پخش مناظره و میزگردهای چالشی متفاوت اقدام کرده، توانسته در جذب مخاطب موفق باشد. این همراهی‌ها، حتی اگر در قالب اظهارنظرهای منفی درباره‌ی یک برنامه یا رویکرد رسانه‌ای شکل بگیرد، بهتر از بی‌تفاوتی یا ندیده شدن صرف است.

برنامه‌یِ تلویزیونی «شیوه» که بیشتر به بررسی موضوعات سیاسی و اجتماعی اختصاص دارد، در این مدت توانسته نگاه‌های مختلف را چه روی آنتن و چه از طریق تماشای ویدئوهای انتخابی منتشرشده در فضای مجازی، به سمت خود جلب کند. این برنامه با دعوت از پژوهشگران حوزه‌های مختلف، در موضوعات متنوع از فلسفه تا زنان سعی دارد با نگاهی متفاوت از برنامه‌های مرسوم این سال‌ها، به بررسی موضوعات روز از جمله بحثِ «گشت ارشاد» بپردازد.

در این میان برخی معتقدند تجربه نشان می‌دهد که هرگاه صداوسیما به تولید و پخش مناظره و میزگردهای چالشی متفاوت اقدام کرده، توانسته در جذب مخاطب موفق باشد. این همراهی‌ها، زمانی به نقطه موفقیت در برنامه تبدیل خواهد شد که صداوسیما در سیاستگذاری های خود، «مسئله محوری» را به راهبردی اساسی در برنامه های گفتگومحور تبدیل کند و راهکار مسائل کشور را از میان گفتگوی نخبگان با تنوع دیدگاه و نظر، استخراج نماید.

مسیری که امید است سیاستگذاران کلان سازمان صداوسیما با درک شرایط و تحولات موجود، گام های اساسی برای تحول در صداوسیما در سال1402 بردارند.