اتمام حجت غرب با ایران بر سر برجام / فضا برای مصالحه های بزرگ تمام شد

وب‌گاه اقتصاد نیوز 1401/05/09 - 09:29 مشاهده در مرجع

علی رغم آن که مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا پیش نویس نهایی برای احیای توافق هسته ای را به طرفین اصلی توافق ارائه کرده، به نظر می رسد پیشنهادات اخیر از شانس کمی برای نجات برجام برخوردار باشد.

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از قرن نو، حتی اگر پیشنهادات جدید اتحادیه اروپا برای خروج مذاکرات احیای برجام از بن بست با شکست مواجه شود، به نظر نمی رسد طرفین اصلی گفتگوهای هسته ای هنوز تمایلی برای ترک میز مذاکره داشته باشند.

آخرین تلاش ها در آخرین روزها؟

به فاصله سه روز از انتشار یادداشت «اکنون زمان تصمیم گیری است؛ آیا قصد داریم توافق هسته ای را نجات دهیم؟» در روزنامه فایننشال تایمز، روز گذشته (شنبه) جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا بار دیگر دست به قلم شد و با انتشار مقاله دیگری با عنوان «اکنون زمان نجات توافق هسته ای ایران است» در وب سایت «سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا» تلاش کرده به ظاهر آخرین تلاش های خود را برای ایجاد مصالحه میان طرفین اصلی مذاکرات احیای برجام به کار بندد.

بورل در شرایطی به ظاهر در حال پایان دادن به دیپلماسی رفت و برگشتی خود است که در مقام هماهنگ کننده مذاکرات احیای برجام، شاهد توقف گفتگوها در وین از ماه مارس است و مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در شهر دوحه نیز بدون دستیابی به نتیجه ای خاص و عدم اعلام تاریخی مشخص برای دور بعدی مذاکرات به پایان رسید.

فضا برای مصالحه های بزرگ تمام شده

بورل در مقاله روز گذشته خود ضمن اشاره به این که سیاست فشار حداکثری علیه ایران شکست خورده و اکنون بیش از هر زمان دیگری زنده نگه داشتن این توافق اهمیت دارد، متذکر شده: «پس از 15 ماه مذاکرات سازنده و فشرده در وین، و تعامل های بیشمار با طرف های برجام و آمریکا، به این نتیجه رسیده ام که فضا برای مصالحه های مهم دیگر تمام شده است».

او در ادامه افزوده است؛ «من اکنون متنی را روی میز گذاشته ام که با جزئیات دقیق به رفع تحریم ها و همچنین گام های هسته ای مورد نیاز برای احیای برجام می پردازد. این متن نشان دهنده بهترین توافق ممکن است که من به عنوان تسهیل کننده مذاکرات، آن را امکان پذیر می دانم. این یک توافق کامل نیست، اما همه عناصر اساسی را مورد توجه قرار می دهد و همه مصالحه هایی را که به سختی توسط همه طرف ها حاصل شده است، شامل می شود». مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا در پایان متذکر شده اکنون زمان آن رسیده که تصمیم های فوری گرفته شود.

واکنش محتاطانه

فحوای کلام بورل در مقاله اخیر به نوعی مشهودی مشابه یادداشت روز چهارشنبه او در روزنامه فایننشال تایمز بود. به فاصله کمی از یادداشت اول، ایران و آمریکا به شکل محتاطانه ای نسبت به پیش نویس جدید و «نهایی» اتحادیه اروپا واکنش نشان داده بودند.

ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه ایالات در گفتگو با خبرنگاران ضمن تقدیر از تلاش های اتحادیه اروپا در طی مذاکرات احیای برجام اظهار داشت آمریکا تغییرات پیشنهادی اتحادیه اروپا درمورد روند بازگشت به توافق هسته‌ای را بررسی می‌کند. علی باقری کنی، معاون سیاسی

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی هم ساعاتی پس از انتشار مقاله بورل در در صفحه توئیتر خود نوشت: «در طول هفته گذشته، تبادل نظرهای جدی و سازنده‌ای با طرف‌های مقابل پیرامون مذاکرات وین انجام شده و هماهنگ کننده ایده‌های خود را برای جمع‌بندی مذاکرات ارائه کرده است. ما نیز ایده‌هایی برای جمع‌بندی مذاکرات، هم از لحاظ شکلی و هم محتوایی داریم که به اشتراک گذاشته خواهد شد».

شانس کم موفقیت پیشنهاد جدید

با این همه از روز گذشته خبرنگاران و تحلیلگرانی که از نزدیک جریان مذاکرات را دنبال می کنند، ادعا کردند که احتمالا جمهوری اسلامی با پیش نویس پیشنهادی جدید مخالفت خواهد کرد.

علی هاشم و الیزابت هاگدورن خبرنگاران المانیتور در گزارش خود اذعان کردند با توجه به عدم حل شدن اختلاف بر سر مسئله سپاه پاسداران و تضمین های دولت آمریکا مبنی بر عدم خروج از توافق در آینده، احتمالا ایران منتظر بماند تا نتیجه انتخابات کنگره آمریکا در ماه نوامبر مشخص و به روندهای سیاسی در ایالات متحده پی ببرد. آنها همچنین از قول علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بحران بین‌المللی نوشته اند که پیشنهاد اتحادیه اروپا کمتر از انتظارات ایران است و بعید است شکاف‌های باقی‌مانده بین دو طرف را پر کند و رسیدن به فرمولی که در این مرحله رضایت هر دو طرف را جلب کند تقریبا بعید است.

لارا روزن، خبرنگار آمریکایی هم از قول یک دیپلمات اروپایی نوشته: «ما در تلاش هستیم از طریق تمام ابزارهای ممکن بر روی اختلافات باقیمانده پل بزنیم، اما تاکنون هیچ پیشرفتی حاصل نشده است». او پیش بینی کرده که بعید است این آخرین تلاش هم باعث نجات برجام شود و این پیشنهاد جدید هم شامل اصلاحاتی جزئی است که هیچ امتیاز اساسی برای طرفین ندارد.

روز پنجشنبه، اکسیوس هم گزارش داده بود، برت مک‌گورک، هماهنگ‌کننده خاورمیانه ای کاخ هم اذعان داشته «بسیار بعید» است که توافق هسته‌ای 2015 با ایران در آینده نزدیک احیا شود. او گفته بود که ایرانی ها به دنبال این هستند که امتیازاتی بیشتری را برای نهایی شدن توافق به دست بیاورند، اما آمریکا چنین چیزی را رد می کند. او مدعی شده بود که دولت بایدن قصد دارد از تحریم ها و انزوای دیپلماتیک علیه ایران استفاده کند، «اما در عین حال بیهوده اوضاع را تنش آلود نکند» و از زور تنها به عنوان آخرین راه استفاده کند. گزینه دیگری جز توافق در دسترس نیست!

پرونده نظامی باز می شود؟

در شرایطی که مک گورک بر پرهیز آمریکا از تنش آلود کردن بیشتر اوضاع سخن گفته، بورل هم در مقاله اخیر خود اذعان داشته که در صورت شکست در مذاکرات، احتمال وقوع یک بحران امنیتی و هسته ای خطرناک تشدید می شود. با این شرایط او تصریح کرده که جز بازگشت ایران و آمریکا به برجام، «هیچ جایگزین جامع یا موثر دیگری را در دسترس نمی‌بیند».

در واقع به نظر می رسد نه تنها بورل و اتحادیه اروپا، در حال حاضر ایران و آمریکا نیز علی رغم مصالحه تاکنون، برنامه و آمادگی برای شرایط عدم وجود توافق را ندارند. کما این که مک گورک هم در سخنان اخیر خود تاکید کرده بود که استراتژی کنونی آمریکا به دنبال حل نظامی این مناقشه نیست و مسئله اصلی در واشنگتن این است که که آیا ایالات متحده همچنان باید برای احیای توافق هسته‌ای 2015 تلاش کند یا به فشار برای یک توافق طولانی‌تر و قوی‌تر روی آورد.

ادعا شده اخیرا رابرت مالی، مذاکره کننده ارشد دولت ایالات متحده در گفتگوهای هسته ای برای مقامات اسرائیل پیام فرستاده که باور ندارد ایرانی‌ها متن پیشنهادی بورل را بپذیرند و از نظر او این توافق مرده است. با این حال به نظر می رسد فشارهای ویران کننده بر اقتصاد ایران از سویی و مخاطرات امنیتی (چه در جبهه خاورمیانه و چه در رقابت آمریکا با ابرقدرتها) کنونی غرب ایجاب می کند که حتی در صورت رد پیشنهادات اخیر اتحادیه اروپا، طرفین اصلی مذاکرات همچنان دلیلی برای ترک میز مذاکرات نبینند.

همچنین بخوانید