استقراض از بانک مرکزی، خط قرمز دولت

سال گذشته دولت دوازدهم بودجه 1400 را با کسری قابل‌توجهی بست. بر اساس آمار و ارقام مربوط به درآمدها و هزینه‌ها در سال گذشته کل درآمدهای دولت 4548 هزار میلیارد ریال و کل هزینه‌ها نیز 9189 هزار میلیارد ریال برآورد شده بود.

وقتی درآمدها و هزینه‌ها را کنار همدیگر قرار می‌دهیم مشخص است که تراز عملیاتی بودجه سال گذشته منفی 4641 هزار میلیارد ریال بود. این عدد به این معنا است که باید کسری تراز پرداخت از محل درآمدهای غیر پایدار یا درآمدهای نفتی تامین شود. از آنجایی که درآمدهای نفتی در سال گذشته به‌شدت کاهش پیدا کرده بود، دولت قبل در 6ماهه نخست 1400 و تا زمان تحویل دولت به آیت‌الله رییسی علاوه بر چاپ و انتشار اوراق میلیاردها تومان برای جبران این ناترازی و کسری به وجود آمده از بانک مرکزی استقراض زیادی کرد.

بنابراین، دولت سیزدهم وارث یک بودجه با کسری قابل‌توجه و بدهی‌های ناشی از این کسری، از جمله بدهی به بانک مرکزی بود؛ به همین خاطر موضوع کسری بودجه 1400 به یکی از دغدغه‌های اصلی دولت در ساماندهی امور اقتصادی کشور تبدیل شد و این مهم را در سال جاری نیز با بستن یک بودجه با حداقل کسری در دستور کار قرار داده است.

مهم‌ترین موضوع در کسری بودجه جبران آن از راه‌های غیر تورمی است؛ مسیری که دولت کنونی برای جبران کسری بودجه در پیش گرفته است.

آیت‌الله ابراهیم رییسی که قبلاً هم بارها استقراض از بانک مرکزی را خط قرمز دولت خود عنوان کرده بود در سفر خود به آذربایجان غربی و در جمع اقشار مختلف مردم شهر «ارومیه» بار دیگر بر این موضوع تاکید کرد و گفت: برای کاهش تورم، از بانک مرکزی استقراض نکرده و گام‌های دیگری برداشته شده است و اقدامات خوبی در جلوگیری از چاپ پول انجام شد که می‌تواند در بهبود وضعیت اقتصادی بسیار موثر باشد.

همچنین مسعود میرکاظمی، رییس سازمان برنامه و بودجه کشور در گردهمایی روسای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان‌ها با اشاره به وضعیت بد شاخص‌های کلان اقتصادی کشور در زمان روی کار آمدن دولت سیزدهم گفت: در دولت قبل علاوه بر کاهش درآمدها هزینه‌های جاری طی هشت سال بیش از 10 برابر شد.

به گفته میرکاظمی، دولت سیزدهم در راستای مقابله با تورم هم در زمینه جلوگیری از رشد مصارف دولت و کنترل خلق پول توسط بانک‌ها برنامه مشخصی را دنبال کرده و در نتیجه این اقدامات باوجوداینکه در ماه فروردین درآمدها پایین است، اما پرداخت‌های این ماه بدون استقراض و از محل درآمد دولت واریزشده است.

رییس سازمان برنامه‌وبودجه همچنین اعلام کرد که به‌خلاف سال گذشته که در 5 ماه ابتدای سال بیش از 50 هزار میلیارد تومان از تنخواه بانک مرکزی استفاده شد؛ دولت سیزدهم کشور را در نخستین ماه سال 1401 بدون استقراض از بانک مرکزی اداره کرد و همین روند تا پایان سال ادامه خواهد داشت.

این در حالی است که طبق گفته‌های رئیس‌کل بانک مرکزی دولت قبل در نیمه نخست سال 1400 به میزان 54 هزار میلیارد تومان از بانک مرکزی به طور مستقیم استقراض کرده بود.

عدم استقراض از بانک مرکزی جهت جبران کسری بودجه می‌تواند یکی از نشانه‌های سیاستگذاری درست دولت‌ها در زمینه اقتصاد کلان باشد. چنانچه هر دولتی بتواند با ایجاد تعادل بین درآمدها و هزینه‌هایش مانع از منفی شدن تراز عملیاتی و در نتیجه کسری بودجه شود و می‌تواند سایر سیاست‌ها و برنامه‌های اقتصادی خود را به‌درستی پیاده و اجرا کند، زیرا این کار باعث کنترل و کاهش نقدینگی، کاهش تورم و ده‌ها پیامد ریزودرشت مثبت اقتصادی دیگر می‌شود.

این سیاست‌ها زنجیروار به یکدیگر متصل هستند و اگر دولت نتواند جلو رشد نقدینگی را بگیرد، تورم افسارگسیخته رخ خواهد داد و همه ابعاد اقتصادی جامعه، از تولید، خدمات، مصرف و غیره را به‌شدت تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.

بنابراین، تاکید دولت سیزدهم بر کنترل و کاهش تورم از طریق پرهیز از استقراض و خلق پول توسط نظام بانکی امری ضروری است و این ضرورت به‌خوبی از سوی تیم اقتصادی آن درک شده است.

دولت سیزدهم در کنار خودداری از استقراض و چاپ پول اصلاح و نظارت بر نظام بانکی به‌عنوان عامل اصلی خلق نقدینگی را در دستور کار قرار داده است. به‌طورکلی به نظر می‌رسد رویکرد دولت در مدیریت نقدینگی در مسیر درستی قرار دارد و تداوم و عملیاتی کردن این رویکرد می‌تواند نوید ادامه‌دار بودن کنترل جریان نقدینگی و کاهش تورم بر اساس برنامه‌های اعلامی را بدهد.