اعتراف رسانه‌های غربی به بی‌فایده بودن تحریم سینمای روسیه / درس‌هایی از فعالیت جهانی سینمایی روسیه برای ایران

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، روسیه یکی از بازارهای بین‌المللی بزرگ سینمایی دنیا است. چیزی شبیه به چین که همواره مورد توجه هالیوود برای اکران بوده است. این کشور که در سال‌های قبل یکی از بازارهای ثابت سینمایی غرب بود به خاطر جنگی که میان این کشور و اوکراین قرار گرفت یکباره در اخبار و رسانه‌ها به عنوان کشور تحریمی نام گرفت. برخی از فیلم‌ها نیز مانند آواتار که در آنجا اکران موفقی داشتند هم تصمیم گرفتند که در این کشور اکران نداشته باشند. بازار فیلم جشنواره برلین نیز اعلام کرد که از حضور فیلمسازان مستقل در این بازار حمایت می‌کند.

اما حالا گزارشی که یکی از رسانه‌های معروف سینمایی آمریکا یعنی ورایتی نوشته نشان می‌دهد که این تحریم‌ها مثل همیشه چندان اثربخش نیست؛ چه در حوزه اکران و چه در بازارها و تجارت وسینمای روسیه در نقطه قدرت قرار دارد.

اینطور که این رسانه حامی تحریم روسیه و ایران که مرتب اخباری خلاف واقع درباره سینمای ایران منتشر می‌کند گفته است، بر اساس داده‌های صندوق سینمای روسیه، باوجود آنکه برخی کمپانی‌های مطرح فیلم‌های خود را از روسیه بیرون کشیدند باز 140 فیلم آمریکایی در روسیه روی پرده رفته است. حتی ماه ژانویه یکی از بهترین ماه‌های فروش سینمای روسیه بوده با وجود آنکه هالیوود از آنجا خارج شده است.

فیلم کمدی اکشن جاسوسی گای ریچی «عملیات ثروت» که در سطح جهانی توسط STXinternational پخش شد، و فیلم اکشن هیجانی «Plane» با توزیع بین‌المللی توسط Lionsgate، در حال حاضر در میان 10 فیلم پرفروش سال 2023 روسیه قرار دارد. طبق داده های باکس آفیس موجود، بیش از 130 عنوان بین المللی تا کنون برای عرضه در سال جاری برنامه‌ریزی شده است.

البته نمایندگان و سخنگوهای پخش از اظهارنظرهای خود در این باره تقریباً خودداری می کنند و ترجیح می‌دهند که به جای بازی در سیاست به دنبال کسب و کار و تجارت خود باشند. به عنوان مثال یکی از نمایندگان STXinternational از اظهار نظر در مورد پخش عناوین کمپانی Lionsgate در روسیه از جمله "هواپیما" و "عروسی با تفنگ ساچمه ای" خودداری کرد. البته گفته شده که این شرکت یا شرکت‌های مثل آن در حال پخش فیلم بر اساس قراردهایی هستند که قبل از جنگ تنظیم شده است. اما با این حال، شرکت‌های دیگر از زمان آغاز جنگ، قراردادهای جدیدی را امضا کرده‌اند و تصیمات دیگری گرفته‌اند؛ به عنوان مثال شرکت پخش FilmNation که «سه هزار سال دلتنگی» را سال گذشته با بیش از 4.3 میلیون دلار در باکس آفیس روسیه فروخت، می‌گوید که در این باره تصمیم خود را به تولیدکنندگان محتوای خود موکول کرده تا تصمیم بگیرند که آیا می‌خواهند فیلم‌های خود را در این کشور اکران کنند یا خیر. یا دانیل گوروشکو، از توزیع‌کننده‌های آرت‌هاوس A-One، که فیلم «مثلث غم» برنده نخل طلای کن را پخش کرد، گفت: به نظر می‌رسد شرکت‌های بیشتری که با توزیع‌کنندگان روسی کار نمی‌کردند تصمیم گرفتند دوباره شروع به کار کنند.

مشخصاً این داده‌ها نشان می‌دهد بازی‌های سیاسی و گردانندگان سیاست و قدرت در دنیای امروز توان اینکه در مقابل دنیای هنر و اقتصاد فرهنگ بایستند را ندارند. هرچقدر هم گنده‌های سینمای آمریکا و اروپا و هالیوود بخواهند که به خاطر مسائل سیاسی که در رؤسای کشورشان در هرج و مرج آن به وضوح سهیمند، روسیه را تحریم کنند، اهمیت بازار سینمایی روسیه باعث می‌شود که در نهایت بیشتر آنها از همان راهی که رفتند بازگردند.

بر اساس آمار Unifrance، روسیه با 2.6 میلیون پذیرش، سومین بازار بین‌المللی بزرگ فیلم‌های فرانسوی در سال 2022 بود. حالا فرانسه هم قرار است که فیلم «سه تفنگدار» که یکی از عناوین مطرح فرانسوی است را در ماه‌های آینده در روسیه اکران کند.

ورایتی خود می‌نویسد که "در واقع، صنعت روسیه هیچ کمبودی از شرکای مشتاق برای تجارت با بازاری که ششمین بازار بزرگ نمایش جهان در سال 2021 بود، پیدا نکرده است".

البته این تنها کشورهای اروپایی به عنوان مخاطبین و شرکای تجاری برای روسیه نیستند بلکه کشورهای آسیایی مانند هند که نفت خود را از روسیه می‌خرد و از محکوم کردن جنگ اوکران کاملا امتناع دارد نیز، در نوامبر گذشته در بازار فیلم در گوا حضور داشتند. جایی که سازمان تبلیغاتی فیلم روسکینو و مرکز صادرات مسکو میزبان دو غرفه بودند.

روسیه در ادامه این مسیر و برای اثبات اینکه توان این را دارد تا با دیگر شرکت‌های دنیا و بیرون از اروپا و آمریکا قرارداد ببند، به واسطه شرکت اصلی تولید و توزیع Central Partnership که متعلق به گازپروم مدیا است، اخیراً با توزیع کننده Four Star Films قراردادی امضا کرده تا مجموعه‌ای از عناوین روسی را به سینماهای سراسر خاورمیانه و شمال آفریقا بیاورد. مدیرعامل Central Partnership وادیم ورشاگین گفت که این شرکت همچنین "کل سرمایه" خود را به آمریکای لاتین می‌آورد، جایی که اشتهای زیادی برای فیلم‌های اکشن - هیجان‌انگیز روسی و دیگر ژانرها وجود دارد.

ورایتی در نهایت با انتقاد از ادامه فعالیت و همکاری بیشتر صنعت فیلم جهانی به تجارت با روسیه می‌گوید که این روند، وضعیت عمومی سال گذشته (جنگ روسیه با اوکراین) را به شدت تسکین می‌دهد.

می توان از گزارش این رسانه چند نکته را فهمید. اولاً اینکه شرکت‌های تجاری غربی در حوزه‌های حتی فرهنگی که از حساسیت بیشتری برخوردارند، فریب بازی‌ها سیاسی صاحبان قدرت را نمی‌خورند و خود را فدای منافع سیاسی و تظاهرات بشردوستانه آنها نمی‌کنند. آیا می‌توان حملات آمریکا و اروپا را به عراق، افغانستان، ویتنام و دیگر کشورها فراموش کرد؟ چرا آن موقع هیچ یک از کشورهای به فکر تحریم آمریکا نبودند؟ بنابراین شرکت‌های توزیع فیلم یکی در میان در روسیه به اکران می‌پردازند.

دوم آنکه در هر حال این تحریم در خصوص روسیه وضع شده است و بی‌اثر نیست. امسال آواتار 2 در روسیه اکران نشده و اگرچه این عدم اکران برای شرکت پخش یونیورسال ضرر داشته است اما سینماهای روسیه نیز از عدم اکران این فیلم پرمخاطب متضرر شده‌اند. یا شرکت‌های دولتی روسیه در بازار فیلم برلین حضور ندارند اما این به معنای پایان ماجرا برای روسیه نیست و این کشور - همانطور که اشاره شد - به اکران فیلم‌ها در خاورمیانه، آفریقا و آمریکای لاتین رو آورده است. اقدامی که در ادبیات سیاسی ما چیزی شبیه به دورزدن تحریم‌ها عنوان می‌شود. همواره تنگناها و محدودیت‌ها خود فرصت‌های دیگری را ایجاد می‌کنند که می‌توان از آن بهره‌های بهتری حتی نسبت به شرایط قبل برد.

حالا باید این سؤال را پرسید که آیا این اقدامات روسیه در شرایطی که با جمهوری اسلامی ایران نیز شباهت دارد نمی‌تواند برای ما مورد استفاده قرار بگیرد؟ علاوه بر آنکه کشورهای بسیاری وجود دارد که از نظر فرهنگی و دینی میان ما و آنان اشتراک وجود دارد و می‌تواند بازار مناسبی برای تولید و حداقل اکران باشد.

آنچه که رئیس سازمان سینمایی در ایام جشنواره فیلم فجر درباره همکاری با همپیمانان، کشورهای همسایه و شانگهای گفته بود که یکی از آنان همین روسیه است نشان می‌دهد که ظرفیت بسیار خوبی برای همکاری وجود دارد. صحبت‌های مدیران سینمایی روسیه با ما نیز نشان می‌دهد که این عزم وجود دارد. در سال‌های قبل نیز دیدارهایی میان مسئولین سینمایی چین و روسیه شکل گرفته بود اما در نهایت خبری از حضور فیلم‌های ایرانی در چین نشد. امروز هم اخبار دیدار و همکاری مدیران سینمایی روسیه و ایران دیده و خوانده می‌شود. البته اکران "پسر دلفینی" در سینمای روسیه شاید افتتاحی بر این روند و جریان امیدبخش در ماه‌های آتی باشد.

روسیه نیز در سال جاری نیزمانند گذشته که در جشنواره سینمایی خود جوایزی را به کارگردان‌های ایرانی داده بود، جایزه بهترین فیلم خود را به بهروز شعیبی برای فیلم "بدون قرار قبلی" داد. ما نیز در جشنواره‌های جهانی فیلم فجر سال‌ها است که میزبان فیلم‌های روسی هستیم و از آنها در جشنواره‌های خود تقدیر می‌کنیم که می‌توان امسال به اهدای سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه به لیوبوف باریسوا از روسیه برای فیلم "بدون ایوان دفنم نکن" اشاره کرد که تهیه‌کننده فیلم آن را دریافت کرد.

بنابراین می‌توان به اکران فیلم‌های موفق و جذاب سینمای ایران که دارای زبان جهان است در روسیه عمل جدی کرد. البته نباید در روسیه و یا چین محدود شد و در سطح جهانی در عمل اقدام کرد. امیدواریم ضمن همکاری در خصوص تولید و اکران فیلم در دوطرف شاهد اکران و حضور قدرتمند سینمای ایران در منطقه و کشورهای غیرآمریکایی و اروپایی باشیم.