انرژی خورشیدی، یک راهکار امن برای جبران ناترازی برق کشور

هزینه‌های بهره برداری از انرژی خورشیدی طی دو دهه اخیر به طور چشمگیری کاهش یافته و تحقیقات در مورد کارایی صفحات خورشیدی گسترش یافته است.

به گزارش خبرنگار مهر، با گذشت بیش از یک دهه از آغاز جدی سیاست‌های توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران، امروزه استفاده از انرژی خورشیدی به ضرورتی انکارناپذیر تبدیل شده است. از اواخر دهه 80 و با تشکیل سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر (ساتبا) در سال 1394، بحث استفاده از انرژی‌های خورشیدی وارد فاز جدیدی شده است و طی این سال‌ها شاهد راه‌اندازی ده‌ها نیروگاه در مناطق مختلف بوده‌ایم؛ با این حال سهم انرژی خورشیدی همچنان کمتر از 1.5 درصد از سبد برق کشور است. مشکل خاموشی‌های مکرر برق در سال‌های اخیر، بار دیگر توجه دولت و کارشناسان را به ضرورت عبور سریع‌تر از وابستگی به سوخت‌های فسیلی و حرکت به سمت بهره‌برداری وسیع از انرژی خورشیدی جلب کرده است. تسریع در سرمایه‌گذاری و اجرای پروژه‌های ملی خورشیدی، امروز یک راهبرد حیاتی برای آینده کشور به شمار می‌رود.

قصه‌ی تکراری ناترازی برق

یکی از مشکلات اصلی در کشور، بحث ناترازی انرژی و بخصوص ناترازی برق است. از سال 1392، به تدریج فاصله میان تقاضای برق در زمان اوج و توان تأمین‌شده در زمان اوج بیشتر شد. این فاصله به مرور افزایش یافت تا جایی که در سال 1402 به 12 هزار مگاوات و سال گذشته به بیش از 16 هزار مگاوات ناترازی برق رسیدیم. این میزان ناترازی معادل تولید برق به اندازه‌ی 16 نیروگاه اتمی بوشهر است. وابستگی شدید صنعت برق به گاز باعث شده است که همزمان با مشکل ناترازی گاز، ناترازی برق هم رقم بخورد و موضوع را پیچیده‌تر کند؛ یعنی اگر بر فرض هم نیروگاه جدید ساخته شود، وقتی خوراک این نیروگاه تأمین نشود (کمبود گاز) در نتیجه امکان افزایش تولید فراهم نیست. از سوی دیگر مصرف بی رویه و غیر بهره ور انرژی باعث شده است که تولید کفاف مصرف را ندهد،. مقصر مصرف بی‌رویه هم صرفاً مردم نیست بلکه سیاست گذارانی هستند که مردم را به سمت مصرف بهینه سوق نداده‌اند. در همین راستا یکی از راهکارهای اصلی برای رفع این ناترازی روی آوردن به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک بخصوص انرژی خورشید است.

سهم تجدیدپذیرها در سبد انرژی کشور کم است

حدود 85 درصد تولید برق ما از طریق سوخت‌های فسیلی است؛ ولی تنها حدود یک درصد تأمین برق کشور از طریق منابع تجدید پذیر تأمین می‌شود که در مقایسه با کشورهایی نظیر ترکیه (بالای 60 درصد از تولید برق ترکیه از انرژی تجدیدپذیر است) و پاکستان از رقم بسیار کمی برخوردار است. این در حالی است که در تعدادی از کشورهای توسعه یافته اقتصادی با وجود ذخایر نفتی و گازی قابل توجه، سهم تولید برق آن‌ها از سوخت‌های فسیلی، کمتر از ایران است. با توجه به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس روند تغییرات سهم گاز طبیعی در تولید برق در ایران و جهان از سال 1364 تا سال 1401 در نمودار زیر ارائه شده است. سهم گاز طبیعی از تولید برق در ایران از 35 درصد سال 1364 به حدود 86 درصد در سال 1401 رسیده، این در حالی است که میانگین این شاخص در دنیا از 14 درصد به 23 درصد رسیده است. در حال حاضر، جایگاه گاز در تولید برق کشور اول و در جهان دوم است.

صفحات خورشیدی، به صرفه ترین و ایمن‌ترین راه موجود

اکنون تقاضا برای انرژی خورشیدی حتی سریع‌تر از سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی سبز، در حال رشد است. هزینه‌های بهره برداری از انرژی خورشیدی طی دو دهه اخیر به طور چشمگیری کاهش یافته و تحقیقات در مورد کارایی صفحات خورشیدی گسترش یافته است. بنابراین تصور اینکه انرژی خورشیدی، منبع اول تأمین انرژی در صد سال آینده خواهد بود، امری محال نیست. سادگی، طول عمر، هزینه کم و کارایی انرژی خورشیدی در حال حاضر آن را به یک انتخاب آسان تبدیل کرده است. اکثر صفحات خورشیدی مدرن دارای 25 سال ضمانت هستند، در حالی که نفت و گاز فروخته شده در یک سال، طی یک یا دو ماه استفاده شده و سپس برای همیشه از بین می‌رود. از طرف دیگر در کشورهایی مانند ایران که در طول تابستان با تقاضای بالای برق و به دنبال آن ناترازی و قطعی برق روبرو هستند، استفاده از صفحات خورشیدی می‌تواند اتکا به انرژی برق را کاهش دهد. این در حالیست که بیشتر مناطق در ایران آفتابی و مستعد بهره‌برداری از انرژی خورشیدی هستند.

تعداد روزهای آفتابی ایران 300 روز یعنی بیش از دو سوم سال گزارش شده است. براین اساس، میزان متوسط تابش خورشید 4.5 تا 5.5 کیلو وات ساعت بر متر مربع در روز است که این مساله نشان می‌دهد ایران یکی از کشورهای با ظرفیت بالا در زمینه انرژی خورشیدی است. براساس مطالعات انجام شده ایران می‌تواند در مساحتی بیش از 2000 کیلومتر مربع، امکان نصب نیروگاه حرارتی خورشیدی به اندازه‌ی بیش از 60 هزار مگاوات را داشته باشد.

تسهیل صدور مجوزهای احداث نیروگاه‌های خورشیدی کوچک پشت بامی؛ گام ضروری برای رفع ناترازی انرژی کشور

در شرایطی که نیاز به توسعه انرژی‌های خورشیدی در ایران بیش از پیش احساس می‌شود، تسهیل صدور مجوز احداث نیروگاه‌های خورشیدی در قالب‌های پراکنده سقفی (پشت بامی)، مزارع پراکنده و متمرکز با ظرفیت‌های بالاتر به عنوان یک ضرورت کلیدی مطرح است. دولت می‌تواند با کاهش دیوان‌سالاری (بروکراسی)، حمایت از سرمایه‌گذاران و تضمین خرید برق این نیروگاه‌ها، زمینه حضور فعال‌تر بخش مردم و بخش خصوصی را فراهم کند. همچنین ایجاد شرایط مناسب برای خرید و فروش برق خورشیدی در بازار بورس انرژی می‌تواند به توسعه سریع‌تر این صنعت شتاب ببخشد. حرکت جدی در این مسیر، آینده پایدارتری برای تأمین برق کشور رقم خواهد زد.