انقلاب فقط در تهران و قم نبود / به ازای تک تک افراد نهضت، ماجرا برای روایت داریم

به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، آیت الله عباسعلی صادقی قهاره، متولد 1304 شمسی در اردستان اصفهان، از روحانیون برجسته و معروف حوزه علمیه کمالیه لرستان است که سال 1338 از حوزه علمیه قم به خرم آباد هجرت کرد و اقامت طولانی‌مدت و دائمی را در این شهر برگزید تا منشأ خدمات ماندگاری در استان لرستان باشد.

کتاب «میان لشکر هجران» خاطرات شفاهی آیت‌الله صادقی قهاره را در سه فصل «از تولد تا هجرت به خرم‌آباد»، «از هجرت به خرم‌آباد تا پیروزی انقلاب اسلامی» و «از پیروزی انقلاب تا رحلت امام خمینی (ره)» روایت کرده است.

کتاب «میان لشکر هجران» را انتشارات «راه یار» در سال 1396 به بازار کتاب کشور عرضه کرده است. این موسسه انتشاراتی وابسته به دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی است.

دقایقی را با سامان سپهوند، نویسنده این کتاب به گفت‌وگو نشستیم که محصول این مصاحبه را می‌خوانید:

* چه مسائلی باعث شد به فکر مکتوب کردن نگارش زندگی آیت‌الله صادقی قهاره باشید؟

آیت‌الله صادقی قهاره از روحانیونی هستند که قبل از انقلاب اسلامی توسط آیت‌الله روح‌الله کمالوند برای تدریس به حوزه کمالیه لرستان دعوت شدند و از همان موقع در لرستان ماندگار و به تدریس در حوزه‌های علمیه و تبلیغ در بین مردم لرستان مشغول شدند. همچنین ایشان از روحانیان و مبارزانی بودند که در هدایت و سازماندهی مردم در پیروزی انقلاب اسلامی و مبارزه علیه رژیم شاهنشاهی، نقش بسیار تعیین‌کننده و تأثیرگذاری در لرستان داشتند و به‌واسطه همین مبارزات به زندان افتادند و مورد بازخواست و بازجویی ساواک هم قرار گرفتند.

از سال 1389 که فعالیت بخش تاریخ شفاهی دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب در استان لرستان آغاز شد، بنا بر پیامی که امام خمینی (ره) به سیدحمید روحانی در مورد تاریخ‌نگاری انقلاب داده بودند و تأکیدی که در این پیام، به نقش روحانیت در پیروزی انقلاب اسلامی داشتند، به نظر می‌رسید که آیت‌الله صادقی قهاره از جمله این روحانیان مؤثر هستند که بعد از انجام مطالعات مقدماتی متوجه شدیم زندگی ایشان، جای بررسی و تحقیق بیشتری دارد و به‌واسطه ایشان می‌توانیم تاریخ انقلاب را بیشتر بشناسیم و معرفی کنیم.

* پس عبارت «پیشگامان مردمی انقلاب» که به عنوان سرفصل کتاب ذکر شده، در واقع به همین پیام امام (ره) مربوط می‌شود.

یکی از اهداف مجموعه تاریخ شفاهی دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی، بررسی زندگی افرادی است که در تاریخ انقلاب، نقش تعیین‌کننده و تأثیرگذاری داشتند و مبنای آن هم همان پیام حضرت امام (ره) در مورد تاریخ‌نگاری انقلاب است. ویژگی این شیوه روایت تاریخ، این است که در پژوهش‌های خود، صرفا به روایت تاریخی و سیاسی از فرآیندی که منجر به انقلاب شد، بسنده نمی‌کند و سبک زندگی و لایه‌های زیرین مبارزه را هم مدنظر دارد. با دقت در کتاب «میان لشکر هجران» متوجه می‌شوید که برخلاف زندگینامه‌های سیاسی اجتماعی که از روحانیان مبارز توسط نهادهای مختلف به چاپ رسیده، بخش زیادی از این کتاب به زندگی و روابط اجتماعی و فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغی آیت‌الله صادقی می‌پردازد و مسأله تبلیغ و آگاهی‌بخشی به مردم، یکی از فصول مهم این کتاب است. به‌همین دلیل این عنوان فرعی نیز برای دسته‌بندی کتاب انتخاب شده است.

بحث دیگر ما این بود که تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی و افراد مرتبط با آن در پایتخت و نهایتا شهرهایی مانند قم و مشهد خلاصه شده است. در حالی که ویژگی نهضت امام خمینی (ره) این بود که توانسته بود همه مردم را در نهضت وارد کند و همه سعی می‌کردند در حد وسع خود نقشی داشته باشند. به ازای هر یک از این افراد، روایت‌ها، اتفاقات و ماجراهایی وجود دارد که در مبارزه با حکومت شاهنشاهی رقم خورده است. با این آسیب‌شناسی، تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی ایران را شروع کردیم و به دلیل شناختی که از این حوزه داشتیم، احساس کردیم باید این موضوع را در سطح استان‌ها و شهرستان‌ها و نقاط ناشناخته و دورافتاده از مرکز گسترش دهیم و از دلایل اصلی انتخاب آیت‌الله صادقی برای این مسأله، همین موضوع بود که امیدوارم توانسته باشیم بخشی از این خلأ را پر کنیم.

* بیش‌تر به کتاب بپردازیم. درباره روند تحقیق و نگارش «میان لشکر هجران» توضیح دهید.

مصاحبه‌های این کتاب، توسط دوستان دیگری گرفته شده بود و تدوین کار بر عهده بنده بود، اما حین کار با برخی عناوین، افراد، مکان‌ها و اتفاقاتی مواجه می‌شدم که برای راوی آشنا بود و برای بنده و مخاطب، ناآشنا. این مسائل، مربوط به سال‌های حکومت رضاخان و محمدرضا پهلوی و اوایل پیروزی انقلاب اسلامی بودند و لازم بود که گویا شوند. به همین خاطر، بنده باید به‌عنوان نویسنده، نقش محقق را هم ایفا می‌کردم و به گویاسازی اسامی افراد، مطالب و مسائلی که در کتاب مطرح می‌شد، می‌پرداختم. به دلیل همین موضوع، ارجاعات گسترده و مفصلی به کتاب اضافه شده است که حاصل ساعت‌ها مطالعه شخصی بود. در ارجاعات پایان هر فصل، درباره همه افرادی که توسط راوی در کتاب نام برده می‌شوند یا ماجراهایی که اشاره کوتاهی شده است، به‌صورت مفصل، پرداخته‌ام تا بخشی از تاریخ انقلاب اسلامی در منطقه لرستان بازخوانی و روایت مجدد شود و افرادی که نقشی در تاریخ انقلاب داشتند و راوی هم نسبتی با آنها داشته است، برای مخاطبان، بیشتر شناسانده شوند.

این ویژگی می‌تواند کتاب را از آثار مانند آن متمایز کند و هنگام مطالعه آن، برای پاسخ به سؤالات احتمالی که ایجاد می‌شود، لازم نیست به کتب دیگر مراجعه شود. سعی بنده بر این بوده که مطلب مجهولی در کتاب باقی نماند و همه آنچه لازم است، شناسانده شود. در پایان کتاب نیز، تعداد قابل ملاحظه‌ای عکس و سند آورده شده است و سعی کردیم تصاویری از افراد آن زمان و کسانی که در کتاب نامی از آنها برده شده، در پایان کتاب گنجانده شود.

* پس به همین دلیل هم ارجاعات هر فصل در انتهای همان فصل آمده است.

بله، کتاب «میان لشکر هجران» ارجاعات زیادی داشت و ماجراها و افراد مختلف باید معرفی می‌شدند، ولی این موضوع، مطالعه کتاب را برای مخاطب مشکل می‌کرد. در گفت‌وگوها و بررسی‌هایی که داشتیم به این نتیجه رسیدیم که در پایان هر فصل، پی‌نوشت‌ها و ارجاعات همان فصل گنجانده شود تا مخاطب به‌راحتی بتواند متن را بخواند و اگر نیاز به ارجاعات داشت، به پایان همان فصل رجوع کند. البته این شیوه در تألیف برخی کتاب‌ها رایج است.

*درباره عنوان کتاب هم توضیح می‌دهید که چرا «میان لشکر هجران» انتخاب شده است؟

در پاسخ به این سؤال باید بگویم در زمان دفاع مقدس، انس و محبت خاصی بین آیت‌الله صادقی و رزمندگان استان لرستان وجود داشته است. ایشان در فرصت‌های مقتضی در مناطق جنگی حاضر می‌شدند و حمایت معنوی خود را نسبت به رزمنده‌ها ابراز می‌کردند، روحیه آنها را تقویت می‌کردند و همیشه حس‌وحال خاصی به رزمندگان داشتند. البته هنوز هم دارند. دلیل دیگر، هجرت و دل کندن آیت‌الله از رفاه و آسایش است که در ایشان بسیار بارز است و سفرهای تبلیغی متعدد و زیادی داشته‌اند که مهم‌ترین آنها، هجرت از قم به لرستان بود و باعث شد چنین عنوانی را برای کتاب انتخاب کنیم.

* انتشار این کتاب به‌خصوص در استان لرستان آیا بازتاب‌هایی هم داشته است؟

یکی از اهداف ما در تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی، علاوه بر آشنایی با تاریخ همان فرد و معرفی او، این بود که اگر کار خود را به خوبی انجام دهیم، دیگران هم وارد این عرصه می‌شوند و حلقه‌های این حوزه را تکمیل خواهند کرد. همین‌طور هم شده است. بعد از انتشار کتاب «میان لشکر هجران» برای آقای صادقی قهاره، بزرگداشت‌هایی برگزار شد. هر چند ایشان فرد شناخته شده‌ای در استان هستند، ولی غفلت باعث شده بود که به اندازه کافی، مورد توجه نباشند. در کنار اینها جلسات نقد و بررسی مختلفی هم تا امروز پیرامون کتاب برگزار شده و اتفاقات متعدد دیگری شکل گرفته است. مانند اینکه هر سال، ایام دهه فجر به‌خصوص در استان، به این کتاب رجوع می‌شود و البته رسانه‌ها هم تا حدودی به کتاب پرداخته‌اند. همه اینها برکاتی بود که بخشی از آنها را قبل از شروع کتاب، محاسبه کرده بودیم و بخشی از آن هم خودجوش بود و اصلا فکر نمی‌کردیم که این اتفاقات مطلوب رخ دهند.

* در حال حاضر از آخرین وضعیت آیت‌الله صادقی قهاره به ما خبر دهید. اطلاعی از او و فعالیت‌هایش دارید و آیا هنوز هم با ایشان تعامل دارید؟

بله، خب البته سن ایشان بالا رفته است و در 95 سالگی توانایی جسمی و فعالیت اجتماعی چندانی ندارند، اما در زمان تدوین و تألیف کتاب در صحت و سلامت بودند و فعالیت‌های حوزوی خود را داشتند. امیدوارم همچنان در صحت و سلامت و عافیت باشند و خدا به عمر ایشان برکت عنایت کند.

انتهای پیام /