اهمیت نمایشگاه و نقش آن در اقتصاد و اشتغال

صاحب نظران و پیشکسوتان در تعریف نمایشگاه سطور و متون متعددی از خود بجای گذاشته اند. لیکن "فراهم آوری بستر و شرایطی مناسب در محدوده ی خاصی از زمان و مکان به منظور مواجهه، معرفی و آشنایی افراد با کالاها، خدمات، فناوری ها و نوآوری های علمی، فرهنگی و صنایع بشری" از جامع ترین تعاریف نمایشگاه قلمداد می شود.

گفتنی است تبادل اطلاعات، دانش، تکنولوژی، فرهنگ و تجربیات افراد و جوامع در نمایشگاه ها، همواره به غنای این رویدادها یاری کرده است و در پرتوی برگزاری مناسب و با کیفیت رویدادهای نمایشگاهی؛ ایجاد فرصت های جدید شغلی، افزایش سطح تولید، فروش و ایجاد زمینه های نوین در امر تجارت و صنعت فراهم شده است.

از دیرباز تا به امروز نمایشگاه ها همواره از راهکارهای مفیدِ معرفی و عرضه ی کالا، خدمات و دستاوردهای بشری بوده است و این در حالی است که با پیشرفت و توسعه چشمگیر علوم ارتباطات و فناوری اطلاعات (علی الخصوص اینترنت و ابزارهای مختلف فضای مجازی)، نمایشگاه ها همچنان جزء موثرترین و اثربخش ترین روش های بازاریابی محسوب می شوند و با وجود چالش ها و ضرورت ها و همچنین شرایط ویژه اخیر، در مجموع و در کلان مبحث، سهمی از آنها کاسته نشده است.

قدر مسلم برگزاری یک نمایشگاه خوب و حساب شده علاوه بر سودآوری بالا برای ارکان مختلفِ - وجودی - خود، باید موجبات بهبود و اعتلای صنوف، حِرَف، گروه های کالایی و خدماتی مورد هدفِ عنوانِ خود را پدیدار شود و در این راستا بستری فرصت ساز برای رشد و رونق اقتصادی منطقه و کشور نیز باشد. علی هذا تبیین و تشریح مصادیق بی شمار موهبت های خلق و برگزاری یک رویدادِ درست، بهنگام و حساب شده تجاری، برای اهالی این فن و پیشه به مثابه زیره بُردن به کرمان است.

امروزه روز گرچه نمایشگاه ها بعنوان مَحمِلی برای بازاریابی و توسعه تجارت، کاربردی فراوان دارند لیکن می توانند از منظر دیگر به لحاظ ارتباطی، کارکردهای بی بدیلی برای انتقال مفاهیم، ارزش ها، فرهنگ ها، دستاوردها، اطلاعات و آگاهی به گیرندگان پیام و جوامع داشته باشند که تبلور بینظیر آنرا در اکسپوها شاهدیم.

لیکن این نکته را نیز همیشه باید مد نظر داشت که نمایشگاه ها از عوامل اصلی و موثر توسعه صادرات غیرنفتی و ابزاری کارآمد در جهت پیشبرد امور اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی محسوب می شوند. نمایشگاه یک ابزار ضروری، کلیدی و یک الزام در حوزه تجارت خارجی و داخلی است و از نگاه خیلی از صاحب نظران، ویترینی بزرگ از صنایع و اقتصاد از کشور و به تعبیر برخی دیگر روابط عمومی صنایع و برندهای کشور محسوب می شوند. در زنجیره ی امتداد یافته از تولیدکننده ابتدائی تا مصرف کننده نهایی، حلقه نمایشگاه دارای یک جایگاه ویژه و بدون جایگزین است.

به گواهی آمار و اطلاعات جهانی، همه ساله بیش از 5000نمایشگاه بزرگ و مستمر بین المللی در دنیا برپا می شود که در خلال برگزاری آنها میلیاردها دلار قرارداد برای مبادله کالا و خدمات منعقد می شود و این در حالی است که از طریق برگزاری و برپایی این رویدادها مبلغی قریب به 1000میلیارد دلار به صورت مستقیم عاید کشورها می شود. برپایه پژوهش های انجام شده و منتشر شده توسط مراجع معتبر و مرتبط بین المللی از جمله:UFI و AUMA تا سال 2018قریب به 35میلیون مترمربع فضای نمایشگاهی در 1221مرکز نمایشگاهی در سراسر جهان مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین مطالعه بازارهای مختلف در صنایع متفاوت در سالیان اخیر (البته غیر از بازه ی زمانی بحران کرونا) حاکی از رشد 27درصدی صنعت نمایشگاهی و کسب میزان رشد قابل ملاحظه در بین سایر بازارها بوده است.

باید اذعان داشت که کشور عزیز ما در مقایسه با سطح جهانی از موقعیت درخوری برخوردار نیست و برپایه آمارهای رسمی، مجموع کل فضای نمایشگاهی مسقف کشور 420000 متر مربع است در حالیکه بطور مثال فضای مسقف تنها یک مرکز نمایشگاهی در کشور آلمان (شهر هانوفر) دارای بیش از 460000 مترمربع فضای مسقف و استاندارد برای برگزاری انواع نمایشگاه ها است.

در پژوهش های دیگری که در سطح سایت ها (مراکز نمایشگاهی) مطرح داخلی صورت پذیرفته به این نتیجه رسیده اند که به ازای هرمترمربع فضای نمایشگاهی - زیرِ بار یا تحت پوشش نمایشگاه- 6/5 نفرروز اشتغال ایجاد می شود که این رقم و موضوع با عنایت به معضلات و آسیب های اجتماعی و فرهنگی ناشی از بحران های بیکاری که دامنگیر امروز جامعه ما است باید مدنظر مسئولان و مدیران ارشد اقتصادی کشور باشد و برای بهره گیری بهتر از این ظرفیت چاره ای اندیشید و به زعم نگارنده چه ایام و اوقاتی بهتر از این روزها و مجالس و محافل برای تبیین و بسط و گسترش این آمار و ارقام و مفاهیم برای برانگیختن حمایت ها و توجهاتِ سازنده...؟؟

همچنین بیش از 32 عنوان شغلی بطور مستقیم با برگزاری نمایشگاه فعال می شوند و تنها در شهر تهران بیش از 400 شرکت خصوصی ارائه کننده خدماتی وجود دارند که خریداران نهایی آنها مشارکت کنندگان و فعالان نمایشگاه ها هستند که در این نوشتار مجال و اقتضای برشمردن یکایک انها نیست.

لذا سئوالی که در این حوزه مطرح است اینکه کدام بخش اقتصادی را می توان مثال زد که با صرف هزینه، زمان و سرمایه ای کمتر از رویدادهای نمایشگاهی، بتواند چنین نقشی (چند بُعدی) در حوزه اشتغال و اقتصاد ایفا کند؟

با این حال تحلیل های دیگری حاکی از آن است که بیش از 80 درصد منافع اقتصادی نمایشگاه ها متوجه بخش بیرونی صنعت نمایشگاهی است و در اینجا منظور از بخش بیرونی، بدنه فعال و اقتصادی کشور است که برای نیل به اهداف تبلیغاتی، بازاریابی و یا کسب نیازهای تجاری خود، به نوعی با نمایشگاه ها و اهالی آن در تعامل هستند.

امسال نیز پس از عبورِ صعب فعالان این عرصه از عارضه جهان شمول کرونا در حالی به پیشواز هفتمین بزرگداشت روز جهانی نمایشگاه ها می رویم که شایسته و بلکه بایسته است، این بخش چابک اقتصاد، ضمن آگاهی از تحولات عرصه جهانی، ارتباطات بین المللی خود را بیش از پیش گسترش دهد. فلذا اکتفا به دانسته ها و داشته های پیشین، تئوری های منسوخ شده، نگاه غیرسیستماتیک و کوتاه مدتِ برخی از مدیران، عدم تعریف و تصویب شاخص های یکپارچه و دقیق ارزیابی عملکرد، اهمیت ندادن به طرح های علمی و دانش پایه ای همچون گریدبندی مراکز نمایشگاهی و برگزارکنندگان رویدادها و سایر نظامات کیفی مربوطه، توجه یکجانبه به سود و منافع شخصی، پراکندگی و از هم گسیختگی برگزاری ها از سوی دست اندکاران از جمله آسیب هایی است که تاثیرات مخرب آن در صنعت نمایشگاهی کشور قابل لمس است. از منظر دیگر تقابل ها، تزاحم ها، آمدن و رفتن های زُعمای تحمیلی و عمدتاً نامربوط و رقابت های مخرب داخلی (بیشتر بر سرِ منافع برگزاری ها) که گاهاً از سوی شرکت ها، تشکل ها، اتحادیه ها و سایر ذی نفعان و مرتبطانِ موضوع رخ می دهد، بالذاته می تواند مانع رشد و گسترش این صنعتِ هم افزا شود و از این رهگذر بایسته است که اراده ای ملی و کشور شمول برای استانداردسازی، یکپارچه سازی، رتبه بندی های روشن و عادلانه، هماهنگی ها و در خلاصه کلام مدیریت کلان رویداد ها پدید آید.

در انتها لازم می دانم روز جهانی نمایشگاه ها؛ این روز بزرگ و نیکو را که به همت و خلاقیت آن استاد فرزانه و نیک اندیش (جناب آقای شاهرخ مدرس) بنیان گذارده شده و مایه مباهات ایرانیان نیز گشته است را به همه ی پیشکسوتان و فعالان این فن و پیشه پویا و جریان ساز، تبریک و تهنیت عرض کنم.