اولین بارهای نظام آموزش عالی کشور در سال گذشته
نظام آموزش عالی در سالی که گذشت چندین طرح و ایده جدید را برای اولین بار پایه گذاری کرد که برخی از آنها واکنشهای زیادی نیز به همراه داشت.
نظام آموزش عالی در سالی که گذشت چندین طرح و ایده جدید را برای اولین بار پایه گذاری کرد که برخی از آنها واکنشهای زیادی نیز به همراه داشت.
به گزارش خبرنگار مهر، یکی از رویکردهای مهم نظام آموزش عالی کشور طی یکسال گذشته با وجود فراز و فرودهای به نسبت فراوانی که با آن روبرو بود، بسترسازی برای اقدامات خلاقانه و رویکردهای مبتکرانه بود به طوریکه برخی از این اقدامات برای اولین بار در سال گذشته در نظام آموزش عالی کشور طراحی و برنامه ریزی شد.
در این گزارش به مروربرخی از رویدادها می پردازیم:
طرح منش استادی (مهارت های ناب استادی)
طرح آموزشِ «منش استادی و مهارت‌های شاگرد پروری در دانشگاهها» برای اعضای هیات علمی تازه‌استخدام شده یکی از طرح هایی بود که سال گذشته توسط محمد علی زلفی گل وزیر علوم تحقیقات و فناوری طراحی شد، وزیر علوم از ابتدای فعالیت در وزارت علوم به امر تدریس به عنوان امری که نیازمند دانش و تخصص و هنر برقراری ارتباط با دانشجویان بود، اصرار داشت، برهمین اساس معاونت فرهنگی وزارت علوم «طرح منش استادی» را با همکاری معاونت آموزشی و مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی تدوین کرد تا برای اعضای هیئت علمی تازه‌جذب‌شده، اجرا شود.
حمایت از جذب رتبه‌های برتر در رشته‌های اولویت دار کنکور
همچنین سال گذشته معاونت آموزشی وزارت علوم با توجه به تاکید وزیر علوم مبنی بر شناخت و ارزش‌دهی به نخبگان علمی توافق‌نامه‌ای سه‌جانبه با معاونت علمی و فناوری و بنیاد ملی نخبگان برای حمایت از نفرات برتر کنکور، برگزیدگان المپیادهای جهانی و المپیادهای علمی دانشجویی تدوین کرد.
بر اساس این توافقنامه نفرهای اول تا 100 کشوری آزمون سراسری رشته‌های ریاضی، علوم تجربی و علوم انسانی و نفرات اول تا 50 رتبه آزمون سراسری رشته‌های هنر و زبان های خارجی در رشته های اولویت دار این توافقنامه علوم پایه چون؛ آمار، فیزیک، ریاضی، زمین شناسی، زیست شناسی و شیمی و رشته‌های علوم انسانی شامل ایران شناسی، باستان شناسی، تاریخ، جامعه شناسی، جغرافیا، زبان عربی، ادبیات فارسی، علوم تربیتی، علوم قرانی، حدیث و فلسفه و کشاورزی در دوران تحصیل و بعد از آن برای اشتغال حمایت می‌شوند تا به این شکل هدایت تحصیلی نخبگان به شکل بهتری صورت گیرد.
افزایش پایه های تشویقی اساتید
از جمله اقداماتی که سال گذشته برای اولین بار انجام شد، افزایش پایه های تشویقی اساتید به 60 پایه بود، زلفی گل وزیر علوم پایه‌های تشویقی استادان دانشگاهها در بخش‌های مختلف را به 60 پایه افزایش داد و در این زمینه گفت:«بخش‌های عمده‌ای از پایه های تشویقی به تحقیقات نیازمحور و شاخص های فناورانه اختصاص یافته است.»
این پایه‌ها براساس فعالیت‌های شاخص آموزشی، فرهنگی و ترویج علم، بروندادها، پژوهش‌های شاخص بنیادی و همکاری‌های علمی بین المللی، بروندادها و پژوهش‌های شاخص کاربردی و توسعه‌ای، بروندادها و فعالیت‌های شاخص فناورانه و نوآورانه، مرجعیت علمی و مدیریت اجرایی و نشریه‌های علمی به اعضای هیأت علمی اعطا می‌شود.
تخصیص 3 درصد بودجه دانشگاهها به فعالیت های فرهنگی
همچنین معاونت فرهنگی وزارت علوم برای اولین بار با موافقت وزیرعلوم 3 درصد بودجه دانشگاه ها را به فعالیت های فرهنگی اختصاص داد.
معاونت فرهنگی وزارت علوم معتقد بود، دانشگاه تنها یک واحد آموزشی و پژوهشی صرف نیستند و به عنوان محل زیست اجتماعی و فرهنگی شناخته شده و باید در آن به تقویت ارکان فرهنگی دانشگاه توجه ویژه داشت، بنابراین 3 درصد بودجه دانشگاه ها به فعالیت های فرهنگی اختصاص داده شد و دانشگاه ها ملزم شدند این بودجه را فقط صرف فعالیت های فرهنگی کنند.
تدوین شیوه‌نامه اجرایی آیین‌نامه تشکیل مؤسسات دانشجوی بین‌الملل
براساس این گزارش، شیوه‌نامه اجرایی آیین‌نامه «تشکیل مؤسسات دانشجوی بین‌الملل» برای اولین بار توسط سازمان امور دانشجویان برای سامان‌دهی جذب دانشجویان خارجی و افزایش ظرفیت آنها در مجموعه آموزش عالی کشور تدوین شد.
مؤسسات جذب دانشجویان بین الملل در واقع واسطه بین دانشجویان متقاضی خارج از کشور و دانشگاه‌های داخل هستند، بنابراین دانشگاه ها اگر بخواهند از طریق واسطه و این مؤسسات اقدام به جذب دانشجو کنند، باید حتماً از طریق مؤسسات مجوز دار عمل کنند.
طرح دستیار فناوری
همچنین معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم به منظور بهبود توانمندی دانشجویان، آموزش مهارت‌های مرتبط با کارآفرینی، کار تیمی، دانش تجاری و پیشگامی در عرصه فناوری و نوآوری برای دانشجویان، طرحی تحت عنوان «دستیار فناوری» با راهبری و هدایت دو نهاد دانشگاه و پارک علم و فناوری در هر استان برنامه‌ریزی کرد.
این طرح بر اساس هدایت هدفمند آموزه‌های دانشجویان در راستای استفاده کاربردی و کسب تجربه عملی جهت شکل‌گیری دانشگاه جامعه محور و کارآفرین و ایجاد انگیزه و حس امید در دانشجویان و با هدف تربیت نیروی متخصص، تنظیم و برنامه‌ریزی شده است.
بر اساس برنامه‌ای که این معاونت تنظیم کرده، طرح دستیار فناوری، اهدافی چون افزایش مهارت‌ها و استعدادهای دانشجویان، ارتقای توان پاسخگویی دانشگاه به نیازهای جامعه، تقویت واحدهای فناور با تأمین نیروی انسانی متخصص و توسعه همکاری متقابل پارک علم و فناوری و دانشگاه و در آخر جهت دادن به برنامه تحقیق و توسعه واحدهای فناور را دنبال می‌کند.
طرح جذب دانشجویان استاد محور
طرح دیگری که سال گذشته توسط معاونت آموزشی وزارت علوم طراحی شده و برای اجرا به دانشگاه ها ابلاغ شد، طرح جذب دانشجویان استاد محور بود، این طرح ویژه دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری استعدادهای درخشان در تمام دانشگاه‌های کشور بوده و تمام اعضای هئیت‌علمی که به جذب استعدادهای درخشان تمایل‌دارند، می‌توانند از این طرح استفاده کنند.
در این طرح اساتید برای جذب استعدادهای درخشان محور قرار می‌گیرند. شرط اجرای استادمحوری این است که در مقطع دکتری یا کارشناسی‌ارشد رساله یا پایان‌نامه برمبنای نیازهای جامعه باشد. اگر طرح در سامانه ایده‌ها و نیازها "نان" ثبت نشده باشد اما استاد دانشگاه این نیاز را تشخیص دهد و طرح مدنظر در شورای پژوهشی دانشگاه تصویب شود، آن طرح می‌تواند در سامانه نان ثبت شود.
در این شرایط یک استاد دانشگاه می‌تواند طرح‌های خود را در سامانه نیازها ثبت کند و براساس تعداد طرح‌های ثبت‌شده خود، دانشجوی کارشناسی‌ارشد یا دکتری جذب کند. این سهمیه مازاد است و جزو سهمیه کنکور به حساب نمی‌آید. هر عضو هیئت‌علمی می‌تواند دانشجو را در این فرآیند جذب کند. مقرر شده که 20 درصد از پذیرش دانشجویان دکتری از سال 1402 به صورت استاد محوری صورت گیرد.
ارائه جایزه ملی به دانشگاه برتر در حوزه جذب و پذیرش دانشجویان بین الملل
همچنین اداره کل امور دانشجویان بین‌المللی سازمان امور دانشجویان برای تشویق دانشگاه ها به منظور جذب بیشتر دانشجویان بین الملل، برای اولین بار جایزه ملی جذب و پذیرش دانشجویان بین المللی را تحت عنوان جایزه ثریا طراحی وبه دانشگاه های برتر درزمینه پذیرش دانشجویان خارجی ارائه داد.
ابلاغ شیوه نامه جدید انضباطی دانشجویی
همچنین «شیوه نامه اجرایی آیین نامه انضباطی دانشجویان» مصوب سیصد و پنجاه و هشتمین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی برای اجرا به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و علوم، تحقیقات و فناوری ابلاغ شد.
درمقدمه این شیوه نامه آمده است: کمیته انضباطی دانشجویان، به عنوان مرجع رسیدگی به تخلفات دانشجویان موظف است با تاکید بر موازین شرعی، اخلاقی، قانونی و حقوقی به این تخلفات رسیدگی کند. ضرورت دارد که این برخورد، توأم با حفظ آبرو و حیثیت اجتماعی دانشجو باشد؛ از اولین مراحل تذکر و ارشاد آغاز شده و زمینه اجتناب از تخلف و میل به اصلاح را در فرد خاطی و محیط ایجاد کند.
با ضرورتی که در جهت دهی هر چه بیشتر کمیته های انضباطی به سمت قانون گرایی وجود دارد به منظور اتقان احکام کمیته های انضباطی، بر اساس آیین نامه انضباطی مصوب سیصد و پنجاه و هشتمین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی به تاریخ 14 شهریور 1374 که به اختصار «آیین نامه» نامیده می شود «شیوه نامه» حاضر، باهدف تعیین و رفع ابهام از مصادیق تخلفات دانشجویی، رعایت اصل تناسب بین تخلف و تنبیه و تعیین مراجع صالح رسیدگی به تخلفات دانشجویی تدوین شده است.
تدوین آیین نامه اجرایی پژوهشگران مستقل
بنابراین گزارش، معاونت پژوهشی وزارت علوم سال گذشته از تدوین «آیین نامه اجرایی پژوهشگران مستقل» با همکاری 3 وزارتخانه خبرداد که این آیین نامه، شرایط همکاری پژوهشگران مستقل با دانشگاهها و دستگاه‌های اجرایی را فراهم می کند تا پژوهشگر مستقل به عنوان یک حرفه و شغل، به رسمیت شناخته شود.
صالحی معاون پژوهشی وزارت علوم دراین خصوص عنوان کرده بود: در شورای عتف مصوب شده است که با توجه به ظرفیت و اهمیت فعالیت پژوهشگران مستقل، آیین‌نامه اجرایی نحوه شناسایی و محدوده فعالیت پژوهشگران مستقل توسط دبیرخانه شورا با همکاری وزارت علوم، وزارت تعاون، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تدوین و در کمیسیون دائمی شورای عالی عتف مورد تصویب قرار گیرد.
براساس این طرح وزارتخانه‌ها، دستگاه‌های اجرایی و دانشگاهها می‌توانند با پژوهشگران مستقل قرارداد ببندند و از خدمات پژوهشی آنها استفاده کنند.
اجرای طرح "بیمه پژوهش"
طرح و ایده دیگری که معاونت پژوهشی وزارت علوم سال گذشته ارائه داد، طرح «بیمه پژوهش» بود. این طرح، به حمایت از پژوهشگران و رشد قراردادهای پژوهشی دانشگاهیان منجر می شود، میزان شکست در کارهای پژوهشی خیلی بالا نیست، بنابراین برای بیمه ها می تواند جذاب باشد.
با توجه به اینکه بسیاری از طرح های پژوهشی با موفقیت انجام می شود، بیمه می تواند سهم خودش را بر دارد؛ البته برخی طرح ها هم ریسک دارند که بیمه باید خسارت ها را جبران کند.
ایجاد اندیشکده «بانوان و تحکیم خانواده» در وزارت علوم
با توجه به اینکه نقش آفرینی زنان به عنوان موثرترین عامل تربیت و سلامت روانی، روحی و جسمی فرزند، همسر و جامعه باید مورد توجه و تاکید قرار گیرد و با توجه به اینکه زن ریشه و بنیان انسان است و اهمیت پرداختن به موضوع بانوان ریشه در اهمیت نهاد خانواده دارد، معاونت فناوری وزارت علوم «اندیشکده زنان و تحکیم خانواده» را برای اولین بار در سال گذشته راه اندازی کرد.
افتتاح اولین دهکده فناوری و نوآوری شیلات
براساس این گزارش، موضوع امنیت و ایمنی غذایی برای آحاد افراد جامعه مساله بسیار مهمی است بنابراین معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم با همکاری وزارت جهاد کشاورزی سال گذشته «اولین دهکده فناوری و نوآوری شیلات» راه اندازی کرد.
به گفته معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم، تاکنون 5 دهکده فناوری و نوآوری کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی راه‌اندازی شده که تا پایان سال گذشته به 10 مورد افزایش خواهد یافت.
طراحی 13 مدل بورس تحصیلی جدید
سال گذشته همچنین اداره کل بورس و اعزام دانشجویان سازمان امور دانشجویان از طراحی 13 مدل بورس تحصیلی جدید خبر داد که با توجه به ضرورت مستعد دانشگاهها و لزوم پاسخگویی به نیازهای صنعت و جامعه این سیزده مدل بورس طراحی شده است.
با توجه به اینکه بنگاه‌های خصوصی چون صنایع بزرگ و شرکت‌های دانش بنیان، نیازهای آتی خود در حوزه‌های تخصصی به دانشگاه اعلام و دانشجویان تحصیلات تکمیلی به طور کامل یا با مشارکت دولت بورسیه تحصیلی می‌شوند. این نوع بورس در مقطع کارشناسی با این ویژگی که حدود 40 واحد اختیاری این دوره‌ها با نیاز صنعت مطابقت داشته باشد عملیاتی می‌شود.
بخشنامه جدید آزادسازی مدرک تحصیلی
سازمان امور دانشجویان سال گذشته، بخشنامه جدید «آزادسازی مدرک 1401-1402» را ابلاغ کرد، بر اساس این ابلاغیه دانشجویانی که قصد آزادسازی مدرک تحصیلی خود را داشتند برای اولین بار باید از حدود 6 میلیون تا حدود 25 میلیون تومان برای هر ترم، هزینه بپردازند. این هزینه با توجه به مقطع تحصیلی متغیر است.
جذب نخبگان به عنوان عضو هیأت علمی
وزیر علوم تحقیقات و فناوری سال گذشته از تدوین شیوه نامه جذب نخبگان به عنوان عضو هیات علمی با امضای وزرای علوم تحقیقات و فناوری، آموزش و پرورش، بهداشت درمان و آموزش پزشکی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی و معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری خبرداد این طرح در دستور کار شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار دارد در این طرح بحث جذب دانش آموختگان دکتری به عنوان هیأت علمی پیگیری می‌شود.
جذب نخبگان در هیئت علمی دانشگاهها، پیشتر به دلیل کمبود ظرفیت و استانداردهای بسیار بالایی که بنیاد ملی نخبگان برای معرفی نخبگان به دانشگاهها لحاظ می‌کرد، بسیار سخت اجرایی می‌شد که بعد از تأکیدات مقام معظم رهبری در دیدار با نخبگان در زمینه تسهیل‌گری در جذب نخبگان در دانشگاهها این روند تا اندازه زیادی تسهیل شد به طوری که با مساعدت وزیر علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی، سهمیه 20 درصدی برای جذب نخبگان در دانشگاهها در نظر گرفته شد.
تدوین دستورالعمل دانشجویان سرآمد
وزیر علوم تحقیقات و فناوری سال گذشته همچنین از تدوین دستورالعمل «دانشجویان سرآمد» توسط سازمان اموردانشجویان خبرداد. براساس این دستورالعمل اگر دانشجویی اقدامی مؤثر در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و بخش‌های مختلف داشت که منجر به ارتقا شد، باید در قبال آن به وی امتیازاتی ارائه شود مانند اینکه از سلف دانشگاه و خوابگاه دانشگاهها بدون پرداخت هزینه استفاده کند و یا اینکه از استخر دانشگاه بدون هزینه استفاده کند و برای وی شرایطی فراهم کنیم تا استعداد دانشجویان شکوفا شود.
آیین نامه اجرایی انتقال دانشجویان پزشکی خارج از کشور به ایران تصویب شد
همچنین سال گذشته، «آیین نامه اجرایی انتقال دانشجویان پزشکی خارج از کشور به ایران» تصویب شد، براساس این آیین نامه آزمون صلاحیت، ملاک انتقال دانشجویان خارج از کشور به ایران است، دانشجویان ایرانی خارج از کشور متقاضی انتقال به داخل که بعد از 2019 تحصیل خود را در خارج آغاز کرده اند باید در آزمون صلاحیت علمی شرکت کنند.
پیش از این انتقال به دانشگاه های علوم پزشکی داخل کشور جهت ورودی های سال 2019 به بعد برای متقاضیان ادامه تحصیل در خارج از کشور ممنوع بود.
بر اساس مصوبه جلسه 7 شهریور 97 شورایعالی برنامه ریزی، جهت دانشجویانی که از ابتدای سال 2019 (دی ماه 1397) در خارج از کشور شروع به تحصیل در یکی از رشته های علوم پزشکی کنند، انتقال از دانشگاه های خارج از کشور به دانشگاه های علوم پزشکی داخل اعم از دولتی و غیر دولتی ممنوع بود.
