ایران همچنان تشنه است

سالانه 11میلیارد مترمکعب آب از آبخوان‌های کشور برداشت می‌شود و بارش‌های بی‌سابقه اخیر نیز نتوانست آبخوان‌های ایران را سیراب کند.

به گزارش ایسنا، روزنامه همشهری نوشت: «بررسی بارش‌های سال 98 نشان داد که میزان بارش‌ها در سال گذشته 38درصد نسبت به دوره بلندمدت 50سال اخیر افزایش داشت. از سال گذشته تاکنون مخازن سدها پرآب شدند، رودخانه‌های دائمی و فصلی خروشیدند و تالاب‌های خشک و نیمه‌جان دوباره زنده شدند اما این وضعیت به معنای رفع بحران کم‌آبی در ایران نیست.

وضعیت آبخوان‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی مهم‌ترین نشانه بررسی خشکسالی یا عبور از این بحران است. آخرین رصد آبخوان‌های کشور در مهرماه 98در پایان سال آبی مشخص کرد که ایران همچنان در وضعیت خشکسالی قرار دارد و لازم است سیاست‌های کلان کاهش مصرف آب همچنان با جدیت دنبال شوند.

آبخوان‌های کشور همزمان با پایان سال آبی مورد رصد و ارزیابی قرار می‌گیرند تا بر اساس وضعیت آنها اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از مرگ آبخوان‌ها اجرایی شود. نتایج به دست آمده در چند دهه اخیر اما بیانگر وضعیت نگران‌کننده آبخوان‌های کشور است. بررسی‌ها نشان داده است که طی 40 سال اخیر 99درصد آبخوان‌های کشور با افت سطح آب مواجه شدند و سالانه 50سانتی‌متر از سطح آب در آبخوان‌های کشور کاهش می‌یابد. به گفته کارشناسان، در صورت تداوم این روند، آبخوان‌های کشور به عنوان مهم‌ترین منبع حفظ سفره‌های آب زیرزمینی، تخریب و امکان نگاهداشت آب در آنها از دست می‌رود.

5/5 میلیارد مترمکعب کسری آب در آبخوان‌های کشور

بر اساس اعلام وزارت نیرو، آبخوان‌های کشور با 5.5میلیارد مترمکعب کسری آب مواجه هستند. بررسی آبخوان‌ها در پایان سال آبی 98-97 مشخص کرد، وقوع بارش‌ها در یک سال منتهی به سال آبی در مهرماه 98، کسری آب در آبخوان‌های کشور را به 5میلیارد مترمکعب رساند. به بیان دیگر، بارش‌های سال گذشته که طی 50سال اخیر بی‌سابقه بود و با 38درصد افزایش مواجه شد، تنها توانست نیم میلیارد مترمکعب از کسری آب موجود در آبخوان‌های کشور را برطرف کند و 8درصد از مساحت دشت‌های ایران را به شرایط مناسب برساند.

عبدالله فاضلی، دبیر طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی مدیریت منابع آب ایران به همشهری می‌گوید: «افت سطح سفره‌های آب زیرزمینی با وجود بارندگی‌های قابل توجه در سال آبی گذشته، همچنان در 70درصد آبخوان‌های ایران ادامه دارد. توزیع مکانی بارندگی‌ها در همین سال آبی نیز نشان می‌دهد بارش‌ها در شرق، شمال‌شرق و فلات مرکزی که اتفاقا بیشترین استان‌های کشور را دربرمی‌گیرد، افزایش نداشته و تنها در غرب و شمال غرب کشور افزایش داشته است.»

به گفته فاضلی، در مناطقی هم که صعود سطح آب رخ داد، دشت‌های ممنوعه همچنان وجود دارند و مشکلات آنها هنوز مرتفع نشده است.

لزوم کاهش برداشت آب از آبخوان‌ها

ایمان بابائیان، سرپرست پژوهشکده اقلیم‌شناسی پیش‌تر به همشهری گفته بود: «تا زمانی که آبخوان‌های کشور با کاهش آب مواجه هستند، همچنان در دوران خشکسالی هستیم و بحران آب برطرف نشده است.»

بررسی مدل‌های اقلیمی نیز نشان می‌دهد، بارندگی تا سال 2023 افزایش می‌یابد و دمای هوا نیز تا 1.5درجه سانتی‌گراد در ایران افزایش می‌یابد. بدین‌ترتیب تبخیر آب و بهره‌برداری از منابع آبی افزایش می‌یابد. در نتیجه به‌دلیل نبود تعادل میان تغذیه و تخلیه آبخوان تشنگی آبخوان‌ها بیشتر می‌شود و آبخوان‌ها چند برابر میزان آب وارد شده را از دست می‌دهند.

عبدالله فاضلی، دبیر طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی مدیریت منابع آب می‌گوید: «تخلیه آبخوان‌ها سالانه 11میلیارد مترمکعب بیش از تغذیه آنهاست و ایجاد تعادل در آبخوان‌های کشور تنها با کاهش برداشت سالانه آب از آنها ممکن است.»

بخش قابل توجهی از برداشت های صورت گرفته از آبخوان‌های کشور از طریق چاه‌های غیر مجاز است و عمدتا صرف کشاورزی می‌شود. سالانه 42میلیارد مترمکعب آب از چاه‌ها برداشت می‌شود که این میزان باید با اصلاح الگوی کشت و به کارگیری روش‌های نوین آبیاری به 31میلیارد مترمکعب کاهش یابد.