باتلاق مالیات / دست‌ها را از خزانه دولت کوتاه کنید
اخذ مالیات از بخش‌های مختلف اقتصاد از جمله اصناف یکی از چالش‌های حوزه مالیاتی است که همواره با بحث مالیات‌ستانی عادلانه حاشیه‌ساز می‌شود. مالیات مبلغی است که از درآمدهای حاصل از فروش کالا و خدمات مشاغل از فعالان اقتصادی دریافت می‌شود.
اخذ مالیات از بخش‌های مختلف اقتصاد از جمله اصناف یکی از چالش‌های حوزه مالیاتی است که همواره با بحث مالیات‌ستانی عادلانه حاشیه‌ساز می‌شود. مالیات مبلغی است که از درآمدهای حاصل از فروش کالا و خدمات مشاغل از فعالان اقتصادی دریافت می‌شود. اصناف معتقدند دولت مالیات را حسب درآمدهایی ساختگی محاسبه می‌کند و در این فرآیند اصل عدالت رعایت نمی‌شود. این گروه همچنین می‌گویند بازاری که رکود و تورم سر تا پای آن را فرا گرفته با اخذ مالیات‌های سنگین تنها در باتلاق تورمی فروتر می‌رود و هرگز نمی‌توان امیدی به بهبود آن داشت. این گلایه در حالی مطرح می‌شود که رئیس کل سازمان امور مالیاتی در تازه‌ترین اظهارنظر بر سهم کم اصناف در تامین درآمدهای مالیاتی تاکید داشته و گفته اصناف به‌طور میانگین، حدود 6 میلیون تومان مالیات پرداخت می‌کنند و سهم اصناف در درآمد مالیاتی کشور تنها 4 درصد است؛ اظهاراتی که با گلایه‌های اصناف همخوانی ندارد.
مالیات 50 درصد اصناف صفر است
محمدهادی سبحانیان، رئیس سازمان امور مالیاتی کشور از تحقق 100 درصدی درآمدهای مالیاتی پیش‌بینی‌شده در 9ماه ابتدایی سال 1402 خبر داد و اظهار کرد: افزایش درآمدهای مالیاتی ناشی از شناسایی فراریان مالیاتی بوده؛ چه آنهایی که دارای پرونده مالیاتی بوده‌اند و چه اشخاصی که فعالیت اقتصادی داشته و دارای پرونده نبوده‌اند. وی افزود: مالیات پرداختی حدود 50 درصد مشاغل، صفر است و به‌طور میانگین مالیات اخذشده از دفاتر اسناد رسمی حدود 14.5 میلیون تومان، رستوران‌ها 9 میلیون تومان، طلا و جواهرفروشان 9.9 میلیون تومان، وکلا 8 میلیون تومان، هنرمندان 6 میلیون تومان، مشاوران املاک حدود 10 میلیون تومان و لوازم خانگی 5.9 میلیون تومان است که گویای عدم فشار بر مودیان و اصناف خرد و حرکت به سمت مالیات‌ستانی عادلانه است. رئیس سازمان امور مالیاتی با اشاره به اینکه این ارقام نشان می‌دهد فشار نظام مالیاتی بر گرده مشاغل و اصناف نیست، ادامه داد: اکنون بیش از 50 درصد اصناف و صاحبان مشاغل، مالیات‌شان صفر شده و حدود 90 درصد مالیات این بخش، زیر 20 میلیون تومان محاسبه شده که به‌طور میانگین اصناف، حدود 6 میلیون تومان مالیات پرداخت می‌کنند.
وی همچنین اعلام کرد: سهم اصناف و مشاغل از 750 هزار میلیارد تومان کل مالیات مصوب سال جاری، فقط 30 هزار میلیارد تومان معادل 4 درصد است.
سبحانیان با تاکید بر اینکه دولت بنا ندارد با افزایش نرخ مالیات به افزایش درآمدهای مالیاتی برسد، گفت: افزایش درآمدهای مالیاتی با تمرکز بر دانه‌درشت‌ها و فراریان مالیاتی محقق خواهد شد و دولت سیزدهم در جهت کاهش نرخ مالیات‌ها عمل کرده است.
وی درباره افزایش درآمدهای مالیاتی در لایحه بودجه 1403، اعلام کرد: نرخ مالیات به‌ویژه در بخش تولید، نه‌تنها افزایش نمی‌یابد، بلکه در 2 سال اخیر 7 درصد کاهش یافته و افزایش درآمدهای مالیاتی صرفا به‌معنای افزایش نرخ مالیات نیست.
رئیس سازمان امور مالیاتی درباره افزایش یک درصدی نرخ مالیات بر ارزش افزوده در لایحه بودجه 1403، گفت: این یک درصد افزایش مالیات بر ارزش افزوده صرف اقشار آسیب‌پذیر جامعه خواهد شد.
رئیس سازمان امور مالیاتی گفت: معتقدیم تنها دغدغه فعالان اقتصادی باید کسب‌وکارشان باشد و ما در نظام مالیاتی تلاش حداکثری داریم تکالیف آنان به بهترین شکل ممکن و از طریق توسعه خدمات الکترونیکی تسهیل شود.
موارد فوق در حالی بیان می‌شود که براساس گزارشی از سازمان امور مالیاتی کشور که در روزهای پایانی آذر منتشر شد، مالیات 20 درصد اصناف بین صفر تا 5 میلیون تومان، 10 درصد اصناف بین 5 تا 10 میلیون تومان و 12 درصد اصناف بین 10 تا 30 میلیون تومان است و تنها 8 درصد اصناف 30 میلیون تومان به بالا مالیات پرداخت کردند. بر این اساس، امسال بیش از 50 درصد حدود 4 میلیون شغل، مالیات صفر و حدود 40 درصد نیز مالیات زیر 20 میلیون تومان پرداخت کرده‌اند.
دست‌ها را از خزانه دولت کوتاه کنید
محمدرضا جعفریان، مشاور مالیاتی اصناف با اشاره به صحبت‌های اخیر رئیس سازمان امور مالیاتی مبنی بر اینکه مالیات 50 درصد مشاغل صفر مطلق است، به صمت گفت: تنها 30 درصد 50 درصد اعلامی رئیس سازمان امور مالیاتی باور‌پذیر است؛ با این حال این موضوع مربوط به افرادی است که 100 درصد جزو مشاغل نیستند. در واقع این مالیات صفر مطلق مربوط به افرادی است که قانون برای آنها مالیات صفر تعیین کرده، نه اینکه لطفی ازسوی سازمان امور مالیاتی باشد، زیرا براساس ماده 101 قانون مالیات مستقیم، افراد حقیقی صاحب مشاغل که مشمول پرداخت مالیات هستند، تا مقداری از مبلغ درآمد سالانه خود را از پرداخت مالیات معاف هستند که این معافیت در قانون برای حمایت از مودی درنظر گرفته شده و به‌اصطلاح به این معافیت، معافیت معیشتی می‌گویند. وی با اشاره به اینکه براساس اعلام سازمان امور مالیاتی، سهم مالیات اصناف و مشاغل در کل درآمد مالیاتی 4 درصد است، افزود: می‌توان یک آمار را به 16 نوع درست و غلط تفسیر کرد. سازمان امور مالیاتی ادعا می‌کند 60 درصد کارمندان آن برای وصول مالیات اصناف فعال هستند؛ آیا این منطقی است که 60 درصد نیروی کار یک سازمان تنها برای وصول 4 درصد کل درآمد مالیاتی دولت به‌کار گرفته شوند. این در حالی است که اگر هزینه وصول بیش از منابع جمع‌آوری‌شده باشد، ادامه این روند عقلانی نیست. این مشاور مالیاتی اصناف با بیان اینکه سهم مالیات مشاغل در کل درآمد مالیاتی بین 7 تا 10 درصد است، افزود: تبعیض مالیاتی، عدم گزارش‌دهی به مردم و شفاف نبودن محل صرف درآمدهای مالیاتی موجب شده افراد جامعه در سطوح مختلف تمایلی به پرداخت مالیات نداشته باشند.
به اختلاف طبقاتی دامن نزنید
جعفریان با اشاره به تعریف درست مالیات‌ستانی بیان کرد: مگر مالیات‌ستانی به‌معنای بازسازی ثروت در جامعه نیست تا اختلاف طبقاتی در جامعه به‌وجود نیاید؛ پس چرا با اجرای برخی طرح‌های مالیاتی به تفاوت طبقاتی دامن می‌زنید. وصول مالیات از کارگرانی که زیر خط فقر هستند چه معنایی دارد؟
وی با انتقاد از برخی معافیت‌های مالیاتی گفت: متاسفانه معافیت‌های مقرری بسیاری وجود دارد که اعتقادی به آنها ندارم، زیرا این اتفاق موجب تبعیض و در نتیجه نارضایتی مردم می‌شود. وقتی معافیت مالیاتی واقعی به بنگاه اقتصادی دادید باید توقع شفاف‌سازی داشته باشید.
این درآمد کجا هزینه می‌شود؟
این مشاور مالیاتی اصناف با اشاره به اینکه 2 برابر فروش نفت در 9 ماه 1402 مالیات وصول شده، افزود: این درآمد کجا هزینه می‌شود؟ چندین سازمان و ارگان در خزانه دولت دست می‌برند که سازمان امور مالیاتی نمی‌تواند دست آنها را کوتاه کند؛ در نتیجه هر سال مالیات‌های سنگینی اخذ می‌شود و باز هم در نهایت کسری بودجه داریم. این در حالی است که اگر دست سازمان‌ها و ارگان‌ها از بودجه کوتاه شود، کشور با همین مالیات اداره خواهد شد. وی با اشاره به بودجه مالیاتی 1403 اظهار کرد: بی‌شک در سال 1403 با رکودی که بر بازار حاکم است، اصناف گرفتارتر خواهند شد.
فشار مضاعف بر مردم
جعفریان با اشاره به اقدام دولت برای افزایش یک درصدی مالیات بر ارزش افزوده گفت: الان در وضعیت رکود تورمی هستیم و افزایش یک درصدی مالیات ارزش افزوده منطقی نیست. در شرایط رکود تورمی باید سیاست‌هایی به اجرا در آید که به مردم کمک شود تا راحت‌تر این وضعیت را پشت سر بگذارند. با اعمال سیاست‌هایی مانند افزایش مالیات بر ارزش افزوده، در واقع فشار مضاعف بر مردم تحمیل می‌کنیم و این منطقی نیست. اقدام به افزایش یک درصدی مالیات بر ارزش افزوده نشان می‌دهد ما درک درستی از شرایط اقتصادی کشور نداریم، زیرا در هیچ کشوری در شرایط رکود و تورم اقدام به افزایش نرخ مالیات نمی‌کنند.
فاصله زیادی با مالیات‌ستانی ایده‌آل داریم
سیاوش غیبی‌پور، کارشناس امور مالیاتی درباره اظهارات اخیر رئیس سازمان امور مالیاتی مبنی بر اینکه اصناف به‌طور میانگین حدود 6 میلیون تومان مالیات پرداخت می‌کنند به صمت گفت: تاکنون حدود 5 میلیون اظهارنامه مشاغل ارسال شده که البته این حجم از اظهارنامه تنها حکم رفع‌تکلیف دارد، زیرا بخش عظیمی از این اظهارنامه‌ها صفر و مربوط به مشاغل بی‌مجوز است. زمانی هم که بخش زیادی از اظهارات صفر باشد، این میانگین کاهش پیدا خواهد کرد.
وی با اشاره به افزایش تعداد اظهارنامه‌های صفر، بیان کرد: سازمان امور مالیاتی باید اعلام کند که مشاغل شناسنامه‌دار چه جایگاهی در اخذ مالیات دارند، زیرا با محدودیت این دامنه، آمار دقیق‌تر خواهد شد، اما اکنون افرادی که عضو اتاق اصناف نیستند با اظهارنامه‌های صفر موجب بهم‌ریختگی آمار می‌شوند.
غیبی‌پور با پیشنهادی به دولت برای اخذ مالیات گفت: بهتر است دولت برای اخذ مالیات به اتاق اصناف مراجعه کند تا اتاق اصناف، مالیات را جمع‌آوری کند و سپس به سازمان مالیات ارائه دهد. با این شیوه مالیات حقه از اصناف اخذ می‌شود و هزینه‌های دولت نیز کاهش پیدا خواهد کرد.
این وظیفه را به اتاق اصناف بسپارید
این کارشناس امور مالیاتی با اشاره به مزیت‌های اخذ مالیات مشاغل از طریق اتاق اصناف بیان کرد: با اخذ مالیات مشاغل از طریق اتاق اصناف تحولی در سازمان امور مالیاتی ایجاد می‌شود. بر این اساس حجم عظیمی از نیروی انسانی و مراجعات کاهش خواهد یافت، زیرا اکنون نصف کارمندان سازمان امور مالیاتی درگیر صنفی هستند که به بیان مسئولان مربوطه تنها 4 درصد مالیات را می‌پردازند. هرچند از نظر دولت این بخش بسیار جزئی است، اما 90 درصد نیروی کار در این بخش فعال هستند.
وی با اشاره به شفاف‌سازی آمار با بکارگیری درست سامانه مودیان مالیاتی بیان کرد: متاسفانه ما تا رسیدن به سیستم مطلوب و ایده‌آل مالیات‌ستانی فاصله زیادی داریم و اکنون داده‌های ثبت‌شده ضعیف است. یکی از اهداف راه‌اندازی سامانه مودیان مالیاتی این است که از مشکلات اینچنینی جلوگیری کند و به‌معنای واقعی مالیات بر درآمد را محقق کند؛ کیفیت اجرا مهم است، نه ایجاد سامانه‌های گوناگون. تا زمانی که این سامانه‌ها کامل و شفاف نشود، مشکلات ادامه‌دار خواهد بود و از بین نخواهد رفت. متاسفانه در حال حاضر یک آهن‌فروش بزرگ مالیات کمتری نسبت به سرایدار خود پرداخت می‌کند و این فاجعه است.
تبعات شکاف میان درآمد و هزینه‌ها
غیبی‌پور درباره نسبت هزینه‌های عمومی با افزایش درآمدهای مالیاتی نیز اظهار کرد: ایجاد شکاف میان درآمد و هزینه‌ها تورم‌زا است و موجب کسری بودجه خواهد شد. دولت باید سیاست های بانکی و پولی خود را حفظ کند و به هزینه‌های عمومی نیز توجه داشته باشد. در مجموع لازم است در بخش هزینه‌های عمومی شاهد تناسب میان مالیات‌های دریافتی و هزینه‌های عمومی باشیم.
سخن پایانی
روش‌های نادرست تعیین مالیات، اخذ مالیات‌های سنگین، اضافه شدن مالیات بر ارزش افزوده و اجرای نادرست آن در حالی که بازار با رکود مواجه و فروش کاهش یافته، سبب شده برخی از اصناف از پرداخت مالیات و شفاف‌سازی صورت‌های مالی خود خودداری کنند. در نهایت امیدواریم دولت با روش صحیح و بررسی کارشناسی اقدام به اخذ مالیات کند. در دنیا بیش از 80 درصد بودجه دولت‌ها از مالیات تامین می‌شود و مالیات، سهم بسیار مهمی در بودجه دولت‌ها دارد، اما نکته این است که وقتی مالیات پرداخت می‌شود، دولت باید گزارش عملکرد مصرف مالیات را ارائه کند که در ایران این‌گونه نیست؟