بار دیگر بحث تعطیلات زمستانی از بایگانی درآمد

اقلیم ده ها چهره جغرافیای پهناور کشور با یک دستورالعمل واحد برای گنجاندن تعطیلات زمستانی مقابله می کند و در عوض آنچه طلب می کند انعطاف تقویم آموزشی در طول سال تحصیلی است.

خبرگزاری مهر- گروه جامعه - آزاده سهرابی: تعطیلات گسترده مدارس در نیمه اول سال تحصیلی بار دیگر مباحثی چون طرح تعطیلات زمستانه، طرح تعطیلات شناور، تغییر در تقویم آموزشی را مطرح کرد. روز گذشته در گزارشی درباره گستردگی و پراکندگی تعطیلات ناخواسته هفته‌های اخیر در مدارس سراسر کشور که به دلایل مختلفی چون آلودگی هوا، برودت هوا و... رخ داده است، پرداختیم که می‌توانید اینجا بخوانید. آنچه در این گزارش مرور می‌کنیم بررسی طرحی است برای سامان دادن به این تعطیلات تا دیگر نتواند تقویم آموزشی را غافلگیر کند!

دی ماه 96 بود که سازمان محیط زیست طرح تعطیلات زمستانی را مطرح کرد. طرحی که مورد حمایت وزارت آموزش و پرورش نیز بود اما به دلایل مختلف تا کنون به نتیجه نرسیده است.

واقعیت این است که با نگاه به روزهای اوج آلودگی در تهران و شهرهای صنعتی می‌توان تقریبا حدس زد که از نیمه آذر تا اوایل دی ماه روزهایی است که شاخص آلودگی هوا به دنبال پایداری هوا شدت می‌گیرد و امسال گستردگی تعطیلات مدارس در تهران و بسیاری از استان‌های کشور - خصوصا مراکز استان - نیز در همین بازه زمانی رخ داده است. بسیاری از کارشناسان معتقد هستند با توجه به اینکه نمی‌توانیم از وضعیت آلودگی تهران در کلان شهرها خروج پیدا کنیم، بهتر است یک تا دو هفته در اوج آلودگی هوا که قابل پیش بینی است را از قبل به عنوان تعطیلات زمستانی تعطیل عمومی اعلام کنیم و از آن سو از تعطیلات تابستانی کم کنیم. از نظر کارشناسان با توجه به پیش بینی بارندگی‌ها، وزش باد و برودت هوا می‌توان این پیش بینی‌ها را داشت. البته اینکه این تعطیلات زمستانی مخصوص مدارس باشد یا ادارات دولتی هم تعطیل باشند، نیاز به هماهنگی‌های بین دستگاهی و موافقت‌های بسیاری دارد و در این میان راهکار قابل اجرایی تر تعطیلات زمستانی دانش آموزان است. اما در این میان مشکلاتی نیز وجود دارد.

تعطیلات زمستانی و چالش‌ها

اگر قرار باشد این تعطیلات در تقویم رسمی آموزشی درج شود باید به طور مشخص سیستم آموزشی بداند در چه بازه زمانی می‌نشیند تا برای امتحانات، مرخصی‌ها و.... تصمیم گیری شود. چرا که عموما این بازه اوج آلودگی هوا درست پیش از اتمام ترم اول سال تحصیلی است.

از سوی دیگر برای جبران این تعطیلات باید آموزش و پرورش این اجازه را داشته باشد که به جای روز اول مهر یک هفته تا 10 روز آغاز سال تحصیلی را به عقب برده و در شهریور درب مدارس به روی دانش آموزان باز شود که برای رخ دادن چنین اتفاقی نیاز به مصوبه مجلس شورای اسلامی برای تغییر آغاز سال تحصیلی از اول مهر به روز دیگری است.

باز از سوی دیگر بسیاری از مخالفان طرح تعطیلات زمستانی می‌گویند که آلودگی هوا در تمام کشور جریان ندارد که به خاطر آن بخواهیم تعطیلات زمستانی را در تقویم آموزشی کشور بگنجانیم و چه بسا در برخی مناطق کشور به دلایل دیگری مانند گرمای شدید نیاز باشد تقویم آموزشی زودتر به کار خود پایان دهد و به جای خرداد در اردیبهشت ماه این اتفاق رخ بدهد.

به همین دلایل است که به جای تعطیلات زمستانی حالا دیگر کلیدواژه تعطیلات شناور مطرح می‌شود. تعطیلاتی که با توجه به اقلیم هر منطقه که قابل پیش بینی است قابل تغییر باشد که در این صورت هم ممکن است دردسرهایی برای برنامه ریزی های آموزشی خصوصا آن بخشی که سراسری و کشوری است ایجاد کند.

اما واقعیت این است که به جز امتحانات نهایی که بحثی سراسری و کشوری است، اگر آموزش و پرورش حاضر به تفویض اختیارات ستادی خود به استان‌ها باشد، می‌توان به راحتی این چالش را حل و فصل کرد چرا که تقویم آموزشی یعنی زمانی که یک دانش آموز برای یادگیری دروسی که برای 9 ماه تحصیلی برایش در نظر گرفته شده است، نیاز دارد. حال تقسیم این 9 ماه آموزشی یا تعداد ساعات آموزشی مشخص که برای حصول یادگیری تعیین شده است، می‌تواند قابل انعطاف باشد تا اینگونه نباشد که مانند امسال تعطیلات پیاپی ناخواسته ای ایجاد شود و از ساعات یادگیری کاسته شود؛ ساعاتی که معمولا جبران هم نمی‌شوند. از سوی دیگر بلاتکلیفی این مدل تعطیلات که امسال رخ داد عملا نه فایده‌ای برای دانش آموزان جهت بهره برداری از زمان را دارد و هم اینکه بار منفی تعطیلات به خاطر آلودگی هوا بسیار زیاد است و از آن سو اعلام تعطیلات زمستانی از نظر بار روانی حکم تشویق برای دانش آموز را پیدا می‌کند.

چرا مجلس با طرح تعطیلات زمستانی مخالفت کرد؟

همان دی ماه 96 نظر کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی این بود که این طرح و طرح‌هایی شبیه به این پاک کردن صورت مساله آلودگی هواست و باید ریشه آلودگی را پیدا کنیم نه اینکه بخواهیم 4 مشکل دیگر هم در سیستم آموزشی ایجاد کنیم. میرحمایت میرزاده در این باره نظرات کمیسیون را در همان سال مطرح کرد که می‌توانید اینجا بخوانید.

میرزاده در بخشی سخنان آن روزهای خود گفت: آن کسی که فلسفه تعلیم و تربیت را می‌داند متوجه است که کلمه مهر برای شروع سال تحصیلی بسیار مهم است. اینکه ما سال تحصیلی را با مهر و محبت آغاز کنیم. در واقع با یک فرهنگ چنین اتفاقی گره خورده است. ضمن اینکه این تغییرات پیش از این هم تجربه شده بود و شکست خورده است. زمانی ما 20 شهریور سال تحصیلی را شروع کردیم، زمانی 25 و بعد هم 15 شهریور. در زمان دولت شهید رجایی ما تعطیلات نوروز را از 13 روز به 5 روز کاهش دادیم. همه این آزمون و خطاها شده است و جواب نداده است.

چرا آموزش و پرورش موافق تعطیلات زمستانی است؟

در همان روزها مهدی نوید ادهم دبیر شورای عالی آموزش و پرورش نیز در نشستی خبری درباره این طرح محیط زیست درباره تعطیلات مدارس گفت: مغایرتی بین نظرات بنده و سایر معاونین وزارتخانه در این خصوص وجود ندارد. ما به تعطیلی مدارس چه تعطیلات زمستانه و چه تعطیلات موردی که پیش می‌آید از منظر تعلیم و تربیتی نگاه می‌کنیم و نه از منظر آلودگی هوا و همه سال تحصیلی را یکپارچه می‌بینیم. از این منظر سه ماه تعطیلی تابستان توجیهی ندارد و به جد خواهان تعطیلی تعطیلات تابستانی هستیم که یکی از مصوبات مجلس مانع آن است. طبق مصوبه سال 1376 مجلس یک سال تحصیلی از اول مهر شروع می‌شود و تا پایان اردیبهشت ماه ادامه پیدا می‌کند و خرداد زمان امتحانات است. اگر بخواهیم این تقویم آموزشی را تغییر دهیم و به عنوان مثال زمان شروع سال تحصیلی را عقب کشیده و به شهریور بیاوریم مخالف و مغایر این مصوبه و قانون مجلس است. برای تغییر تقویم آموزشی ابتدا باید با مجلس توافق کنیم و سپس وارد فازهای بعدی و بررسی مواردی چون تعطیلات زمستانه شویم.

وی ادامه داد: با کلیات تعطیلات زمستانی به شرط اصلاح تقویم آموزشی موافقیم. آلودگی هوا تنها در چند کلانشهر موضوع بحرانی است اما باید به کل کشور توجه کرده و تنوع اقلیمی استان‌های مختلف را در نظر بگیریم و به این سوال پاسخ دهیم که چگونه می‌توان با توجه به تنوع اقلیمی زمان شروع سال تحصیلی را برای استان‌های مختلف در نظر بگیریم؟ یکی از این پیشنهادات این است که به عنوان مثال کشور به چهار منطقه تقسیم شود و چهار زمان شروع سال تحصیلی داشته باشیم که البته بررسی همه این موارد منوط به اجازه مجلس است و قطعا چنین تغییراتی زمان بر هستند و به زودی اجرا نخواهند شد.

در واقع حرف آن روزهای آموزش و پرورش این بود که نه تنها وجود تعطیلات زمستانی لازم است که کاستن از سه ماه تعطیلات تابستانی و دوری سه ماهه دانش آموزان از فضای آموزشی نیز لازم است.

به نظر می‌رسد همچنان می‌توان درباره بحث‌های کارشناسانه‌ای که پیش از این در این حوزه مطرح شده است، فکر و گفتگو کرد.

تابوهایی که باید شکسته می‌شد

باز در همان روزها که بحث تعطیلات زمستانی داغ بود، بحثی که به نتیجه‌ای هم نرسید، یکی از بهترین صحبت‌ها را دکتر علی عبدالعالی بیان کرد و در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: در بسیاری از امور و از جمله در آموزش و پرورش، ما درگیر تابوهایی می‌شویم که برای خودمان درست کرده‌ایم و از این غافل می‌شویم که فلسفه و ریشه اتفاقات چه بوده است و روی برخی از تصمیمات پافشاری می‌کنیم. یکی از این تصمیمات و تابوها، تعطیلات تابستانی است. از خودمان نمی‌پرسیم که تعطیل بودن مدارس در تابستان و جاری بودن آموزش پرورش در بهار و پاییز و زمستان در کجا ریشه دارد و چرا رخ داده است. این در واقع برمی‌گردد به تقویم کشاورزی که باید فرزندان خانواده در تابستان به علت کار زیاد مزارع، به خانواده‌های خود کمک می‌کرده‌اند. اکنون سال‌ها از این روزگار گذشته و جهان و مقتضیاتش عوض شده است.

این کارشناس مسائل آموزشی ادامه داد: باید با مقتضیات جدید درباره تعطیلات تصمیم‌گیری شود. باید بنا بر شرایط مکانی و زمانی امروز، درباره توزیع تعطیلات در طول سال برنامه‌ریزی کنیم. هیچ اصل و تابویی درباره تعطیلات تابستانی نباید در ذهن تصمیم‌گیران وجود داشته باشد و نه تنها شرایط کنونی با شرایط چند صد سال پیش تفاوت دارد، بلکه باید این ملاحظه را داشت که مناطق مختلف، شرایط مختلفی دارند. بوم یزد با بوم مازندران تفاوت دارد. بوم سیستان با بوم آذربایجان تفاوت دارد. و ما باید در تصمیم‌گیری به این موضوع نیز توجه داشته باشیم. با جمع جبری، محاسن طرح تعطیلات زمستانی را بیش‌تر از معایب آن ارزیابی می‌کنم و آن را در راستای تحول آموزش و پرورش می دانم.

واقعیت این است که به نظر نمی‌رسد ماحصل نظر کارشناسان آموزش و پرورش و نظرمتولیان آموزش و پرورش تغییری کرده باشد. دو سال از طرح این بحث و رد شدنش در مجلس می‌گذرد و ریشه آلودگی هوا نه تنها مرتفع نشده است بلکه روز به روز بر آن دمیده شده است و به نظر می‌رسد حالا دیگر وقت آن است که به گونه‌ای دیگر برای حل معضلات تعطیلی مدارس و الودگی هوا توجه کنیم.

تعطیلات زمستانی یا تعطیلات شناور؟

باید توجه داشته باشیم که آموزش و پرورش در سال 97 نیز پیگیر بحث تعطیلات زمستانی بود. اردیبهشت 97 بود که سید محمد بطحائی وزیر وقت آموزش و پرورش درخصوص طرح تعطیلات زمستانی، گفت: وزارت آموزش و پرورش با سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و سایر سازمان‌ها توافقات خود در این زمینه را انجام داده است. در صورتی که در زمستان دو هفته تعطیلات در نظر گرفته شود باید مدارس یک هفته زودتر شروع شوند همچنین پایان مدارس نیز با یک هفته تأخیر همراه است و دانش‌آموزان باید در هفته اول خرداد در کلاس‌های درس حاضر شوند که این موضوع به قانون و موافقت مجلس با تغییر شروع و پایان سال تحصیلی نیاز دارد.

وزیر آموزش و پرورش در پاسخ به اینکه در مناطق گرمسیری با توجه به گرمی هوا امکان برگزاری کلاس‌های درس در خرداد ماه وجود ندارد این طرح چگونه در این مناطق اجرایی می‌شود، خاطرنشان کرد: در صورتی که تعطیلی دو هفته در زمستان مدنظر باشد چاره‌ای جز ادامه مدارس در خرداد ماه وجود ندارد.

البته این حرفهای گاه ضد و نقیض مسئولان است که همواره جلوی رسیدن به یک اجماع درباره اجرای طرحی فراگیر و مفید چون تعطیلات زمستانی را گرفته است. اینکه وقتی به مختصات یک اقلیم خاص برسیم باز هم همان حالت جامد و خشک و غیر قابل انعطاف و ستادی را پیش بگیریم. یک دستورالعمل واحد برای یک سرزمین با اقلیمی ده‌ها چهره عملا ناممکن است.

18 مهر 97 بود که سیدمحمد بطحائی درباره پرونده طرح تعطیلات زمستانی مدارس، گفت: بعید است این طرح امسال اجرایی شود.

و شاید این دیگر آخرین روزهایی بود که این طرح مورد بحث قرار گرفت و از آنجایی که سال گذشته آلودگی هوا تنها یک روز مدارس را به تعطیلی کشاند، فکر کردیم مساله حل شده است، غافل از اینکه دورخیز سال 97 و سکوت مسئولان برای پیگیری و کارشناسی کردن یک طرح به روزهایی در سال 98 رسید، که عملا هیچ راه حل آموزشی روی میز نیست؛ مگر بازگشت دوباره به بحث درباره طرح‌هایی که سال هاست مطرح می‌شود و به دلایلی که مشخص نیست، مدام به بایگانی می‌رود.