بازنگری در کلیشه «علاقه‌ات را رها نکن!»

ما اغلب تصور می کنیم کنار کشیدن نشانه ضعف است و اگر مسیری را نیمه کاره رها کنیم، شکست را پذیرفته ایم و در نظر دیگران فرد ضعیفی جلوه می کنیم. اما پژوهش های جدید خلاف این را نشان می‌دهند. نگرش مردم نسبت به افرادی که علاقه ای را رها می‌کنند، بسیار مثبت تر از آن چیزی است که انتظار می‌رود. رها کردن چیزی که به آن علاقه مند هستید، الزاما به معنای رها کردن خودتان نیست. ممکن است این کناره گیری اولین گام حقیقی به سوی چیزی باشد که بیشتر با هویت و مسیر زندگی شما همخوانی دارد.

از سخنرانی های مراسم فارغ التحصیلی گرفته تا ستون های مشاوره شغلی، همه توصیه می‌کنند که دنبال علائقتان بروید و کاری را پیدا کنید که به آن عشق بورزید تا شغلتان تبدیل به تفریح و تعطیلاتتان شود. این موضوعی است که روزبه روز بیشتر تکراری و درونی می‌شود و معنایش هم کاملا روشن است: اگر کاری را پیدا کنید که دوستش دارید، می‌توانید بی وقفه آن را دنبال کنید.

اما پژوهش های انبوهی نشان می‌دهند که ما معمولا در اولین تلاش خود به هدف غایی نمی رسیم.

برخلاف آنچه تصور می‌شود، دنبال کردن یک علاقه می‌تواند باعث فرسودگی شما شود یا با هویت فردی امروزتان در تعارض قرار بگیرد.

مورد «الیزابت رو»، یکی از برجسته ترین نوازندگان فلوت در ارکستر سمفونیک بوستون را در نظر بگیرید. او در 50 سالگی تصمیم گرفت مسیر دیگری را دنبال کند و به این نتیجه رسید برای اینکه بتواند خود را تمام و کمال وقف هدف جدیدش کند، باید موسیقی را که از کودکی جزئی از زندگی اش بوده رها کند. اما چنین تصمیمی با همه چیزهایی که در تمام این سال‌ها آموخته بود، در تضاد بود. او یاد گرفته بود که باید پشتکار داشته باشد و هر چقدر هم که مسیر سخت و ناهموار شود به راهش ادامه دهد. سال‌ها با این مساله دست به گریبان بود تا سرانجام تصمیم گرفت موسیقی را کنار بگذارد و حالا هرچند با تاخیر، در حرفه دوم خود به عنوان مربی حوزه رهبری سازمانی شکوفا شده است.

پس، چرا کنار گذاشتن کاری که به آن علاقه مند هستیم، یا دست کم زمانی در آن بوده ایم، تا این حد دشوار است؟

در پژوهشی که به تازگی منتشر شده، یک مانع کلیدی مشخص شده که چیزی نیست جز ترس از قضاوت و سرزنش شدن. فرقی نمی کند معلمی بخواهد تدریس را کنار بگذارد، یا پرستاری تصمیم بگیرد دیگر جزئی از کادر درمان نباشد. اغلب افراد فکر می‌کنند با ترک موقعیت فعلی قضاوت می شوند، دیگران کارشان را غیراخلاقی می دانند یا حتی به آنها برچسب نالایق بودن می زنند.

همان‌طور که «سیمون اشتولتساف» نویسنده و خبرنگار سابق هم در مصاحبه ای توضیح داده: «احساس گناه داشتم. حس می کردم دارم رسالتم را رها می کنم... مرتب از خودم می پرسیدم یعنی همکارانم و اطرافیانم هرگز من را می بخشند؟»

اما نکته اینجاست که این ترس ها اغلب بی پایه و اساس هستند.

پژوهش ها چه می گویند؟

در یک مطالعه، از کارکنان تمام وقتی که به شغل خود عشق می ورزیدند، خواستند که تصور کنند آن کار را کنار گذاشته اند. در مرحله بعد از آنها خواستند حدس بزنند اگر از کارشان بیرون بیایند، دیگران چه دیدی نسبت به شخصیت اخلاقی و شایستگی آنها پیدا می‌کنند و چگونه قضاوت می شوند؟ سپس نمونه دیگری متشکل از ناظران بی طرف تشکیل دادند و از آنها خواستند گروه حرفه ای ها را با فرض کنار گذاشتن شغلی که دوستش دارند، ارزیابی کنند و بگویند چه نظری دارند.

تفاوت نتایج این دو نظرسنجی بسیار قابل توجه بود: افرادی که به دنبال علاقه مندی شان رفته و حالا تصمیم به ترک آن گرفته بودند، انتظار داشتند به شدت مورد قضاوت تندی قرار بگیرند و خودشان و تصمیماتشان محکوم شوند، در حالی که واقعا نظرات گروه دوم آنقدرها هم سختگیرانه نبودند.

یافته های این پژوهش نشان می‌دهد ترس از قضاوت شدن، بیشتر زمانی دیده می‌شود که فرد بخواهد کاری را رها کند که به آن علاقه داشته است. اما وقتی افراد تصور کردند در حال ترک شغلی هستند که به آن علاقه ای ندارند و فقط برای گذران زندگی آن را انجام می دادند، پیش‌بینی شان درباره نظر دیگران، تا حد زیادی با واقعیت هم خوانی داشت. این یعنی نگرانی از قضاوت دیگران، بیشتر در مورد رها کردن علایق اتفاق می افتد، نه کارهایی که صرفا برای درآمد انجام می شوند.

این اختلاف ناشی از چیست؟ 

یافته ها نشان می‌دهند افرادی که درباره ترک کار مورد علاقه شان سر دوراهی مانده اند، مدام به دلایلی فکر می‌کنند که ثابت می‌کند این کار به معنای شکست کامل است، در صورتی که ناظرانی که تحت فشار بار عاطفی این تصمیم نبودند، نگاه متفاوتی داشتند. آنها غالبا احتمال کنار گذاشتن یک مسیر را فرصتی برای ورود به راهی بهتر یا هم خوان تر با شخصیت کنونی فرد می دیدند. به بیان دیگر، افرادی که سر ترک کردن کار مورد علاقه شان با خود کلنجار می روند، رها کردن را «آخر خط» می دیدند. در حالی که از نظر ناظران بی طرف، این صرفا ایستگاهی در طول مسیر بود؛ گامی ضروری و شجاعانه برای دنبال کردن چیزی در طول زندگی حرفه ای فرد که حقیقتا اهمیت دارد.

یکی از یافته های بسیار قابل تامل این مطالعه این است که تصورات ما از قضاوت های منفی دیگران صرفا بر روایت های درونی و احساساتمان تاثیر نمی گذارد، بلکه در نحوه رفتار ما در آینده هم تعیین کننده است. در مطالعه ای روی دانشجویان دوره دکترا که به شدت به رشته تحصیلی خود علاقه مند بودند، مشخص شد هر چه ترس آنها از قضاوت شدن بابت ترک تحصیل بیشتر بود، احتمال اینکه نسبت به ناعادلانه بودن سیستم آموزشی یا شرایط سخت و استثماری دوره شان اعتراض یا صحبت کنند، کمتر می شد.

یعنی چون این افراد می ترسیدند که اگر حرفی بزنند، دیگران فکر کنند قصد ترک تحصیل دارند یا «کم آورده اند»، سکوت می کردند؛ حتی اگر واقعا با شرایط ناعادلانه مواجه بودند. علت این است که فکر می‌کنند صحبت درباره شرایط نامناسب یک جور نارضایتی از مسیری است که با علاقه انتخاب کرده اند. این الگو منحصر به فضای آکادمیک هم نیست. همین وضعیت روانی با همین پویایی در میان نمونه های معلمان و پرستاران نیز مشاهده شده است.

در پژوهش دیگری، راهی برای کاهش این ترس از قضاوت شدن یافته شد. در این مطالعه معلمانی را که به کار خود عشق می ورزیدند - یا حداقل روزگاری به آن علاقه مند بودند - و در طول 12 ماه گذشته به ترک تدریس فکر می کردند، انتخاب کردند. به نیمی از آنها گفته شد این تصور که دیگران به خاطر ترک کار و علاقه مندی شان به تلخی قضاوتشان می‌کنند، حقیقت ندارد و نظر دیگران درباره چنین تصمیمی حتی نزدیک به آنچه آنها تصور می‌کنند هم نیست.

چهارده روز بعد، در بررسی دوباره هر دو گروه - نیمی که اطمینان خاطر پیدا کرده بودند قضاوت نمی شوند و نیم دیگری که همان تصورات خود را داشتند - مشخص شد گروه اول بیشتر از گروه کنترل به دنبال برنامه ریزی برای اقدامات مشخصی در راستای ترک حرفه خود بودند و به اقداماتی همچون برنامه ریزی برای استعفا یا بازنگری در رزومه خود دست زده بودند. یعنی آگاه کردن افراد از این حقیقت که نگرانی‌های اجتماعی شان بی مورد است، می‌تواند در برداشتن گام بعدی و دنبال کردن علاقه بعدی شان به آنها کمک کند.

 نتیجه گیری

افراد زمانی شکوفا می شوند که حرفه خود را به چشم مسیری ببیند که همواره در حال تغییر و تحول است و نه یک مقصد ثابت و ابدی. این در حالی است که بیشتر گفتمان رایج درباره اینکه هر فردی باید علاقه مندی هایش را دنبال کند، بر پایداری و ثبات آن تاکید دارند. این دسته گفتمان باید بازتعریف شود. دنبال کردن علایق در زندگی می‌تواند ایستگاه های متعددی داشته باشد.

برخی علاقه مندی ها با تغییر شرایط زندگی دیگر دوام نمی آورند. از طرف دیگر خیلی طبیعی است که با افزایش تجربه و رشد فردی، علاقه مندی هایتان تغییر کنند و چیزی که تا دیروز روحتان را اغنا می کرد، امروز یا فردا برایتان کافی نباشد. هر دوی این حالت ها نیازمند تغییر مسیر هستند و این تحول نباید به عنوان رها کردن کاری که به آن علاقه دارید یا بدتر از آن کم آوردن و کوتاه آمدن و در نهایت احساس شکست منجر شود. فقط باید آن را به چشم توقفگاهی در مسیر علاقه مندی هایتان ببینید.

اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که به دنبال علاقه تان رفته اید و حالا به دست کشیدن از آن فکر می کنید، از خود بپرسید که چرا مانده اید؟ آیا واقعا خودتان می خواهید بمانید یا از قضاوت دیگران می ترسید؟

طبیعی است که فکر کنید رها کردن کاری که به آن علاقه دارید، نشانه ضعف و شکست است، اما جدیدترین تحقیقات خلاف این را نشان می‌دهند. برخلاف تصور رایج، مردم معمولا افرادی را که از علاقه شان دست می کشند، بسیار مثبت تر از آنچه انتظار می‌رود ارزیابی و در برخی موارد حتی تحسین می‌کنند.

رها کردن هر چیزی که به آن علاقه دارید، بسیار دشوار است. هرچه نباشد دل کندن از وقت و تلاشی که صرف آن کرده اید و به تماشای به بار نشستنش نشسته اید کار ساده ای نیست. اما الزاما به معنای دست کشیدن از خودتان هم نیست. ممکن است این کار اولین قدم واقعی برای حرکت به سمت چیزی باشد که با «خود حقیقی» شما هم راستاتر است.

منبع: HBR