برگزاری نمایشگاه «ایران خلاق» با محوریت صنایع خلاق فرهنگی / لزوم حمایت نظام از این صنایع

به گزارش خبرگزاری تسنیم، اولین نشست هم‌اندیشی «ایران خلاق» با محوریت رویداد ایران خلاق، طی هفته گذشته با حضور اساتید و پژوهشگران این حوزه برگزار شد، مشروح این نشست را در ادامه می‌خوانید.

در ابتدای نشست، صالحی دبیر رویداد ایران خلاق، نسبت به ضرورت برگزاری این دست از نشست‌ها پرداخت و گفت: ما امروزه شاهد این موضوع هستیم که صنایع خلاق، شکل اولیه خود را در زیست‌بوم کشور پیدا کرده است، اما پیوستگی میان زیرشاخه‌ها و رسته‌های این صنعت ملموس نیست؛ بنابراین نیازمند ابتکار و نوآوری در این حوزه هستیم.

وی نسبت به اهمیت هماهنگی میان این صنایع گفت: در زمان کنونی، میان صنعت اسباب‌بازی با کتاب یا گردشگری و سلامت و آیین‌های مذهبی و صنایع‌دستی هماهنگی نمی‌بینیم، در حالی که زمانی مفهوم صنایع فرهنگی معنا پیدا می‌کنند که هماهنگی و هم‌افزایی میان آنها باشد. از طرفی هم شاهدیم که میان دانشگاه و صنعتگر فاصله وجود دارد، این در حالی است که نیاز داریم تا همه این اکوسیستم کنار هم باشند.

صالحی نسبت به اهمیت صنایع خلاق فرهنگی در تحقق تمدن نوین اسلامی گفت: اگر بخواهیم جهانی بیندیشیم و با نگاه تمدنی به مسئله توجه کنیم، خواهیم دید که دستیابی به تمدن، مستلزم داشتن سبک زندگی خاصی است که متمایزکننده میان ما و سایر تمدن‌ها است؛ و از طرفی سبک زندگی ایرانی اسلامی محقق نمی‌شود مگر به‌واسطه وجود ابزارهایی که می‌توانند شیوه خاصی از زیست را برای ما فراهم کنند، ازاین‌رو صنایع فرهنگی بسترساز ایجاد ابزار برای سبک زندگی است و استخراج مفاهیم بومی و هویت‌ساز و تبدیل آن به محصول قابل تولید به‌شکل انبوه و در دسترس نیاز به خلاقیت و نوآوری دارد؛ بنابراین بستر صنایع خلاق فرهنگی مسیری است که ما را به‌سمت تمدن نوین اسلامی رهنمون می‌کند.

دبیر رویداد ایران خلاق، در ادامه به برگزاری نمایشگاه «ایران خلاق» در آینده نزدیک اشاره کرد و گفت: هدف از این نمایشگاه هماهنگی میان تمامی ابعاد این صنعت است تا شاهد شکل‌گیری این اکوسیستم باشیم. این رویداد یک ویترین جامع از همه ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های صنایع خلاق فرهنگی است. بخش نمایشگاه تعاملی با بیش از 20 رسته صنایع فرهنگی و حضور 150 برند تأثیرگذار، همچنین در بخشی دیگر از نمایشگاه، نهادهای حاکمیت متولی و مرتبط با این عرصه، شتاب‌دهندگان، انجمن‌ها و مجامع تخصصی، صنعت پخش صنایع فرهنگی، فعالان حوزه کاراکتر و مراکز خلاق و نخبگان این عرصه حضور پیدا خواهند کرد؛ و در بخش دیگر از نمایشگاه نیز به فروش و عرضه کالاهای فرهنگی و ایجاد مدل‌های جدید فروش و عرضه صنایع فرهنگی اختصاص خواهد یافت که پیش‌بینی می‌شود 400 تولیدکننده حضور یابند.

در ادامه نشست خانم ابتهاج پژوهشگر صنایع خلاق فرهنگی به عدم دسته‌بندی مشخص در حوزه صنایع خلاق پرداخت و گفت: ما دسته‌بندی مشخصی برای صنایع خلاق نداریم و در گفتمان رسمی نیز هنوز شناخته نشده است، حتی در برنامه‌های توسعه نیز اشاره نشده است این در حالی است که در برنامه‌های دولت‌ها از آن نام برده می‌شود، اما پایبندی به آن را شاهد نیستیم.

وی افزود: تولید محتوا و ادبیات حوزه صنایع خلاق و فرهنگی یکی از مهمترین فعالیت‌های این عرصه است و لازم است برای این حوزه جستارهای مرتبط را استخراج کنیم، زیرا که جستار قالب مناسبی است که مانند مقاله سخت‌خوان و ثقیل نیست و همچون داستان تخیلی نیست و می‌تواند برای مخاطب مردمی نزدیک باشد.

ابتهاج به اهمیت صنایع خلاق و فرهنگی اشاره کرد و گفت: صنایع خلاق فرهنگی پدیده‌ای نوظهور برای تولید ثروت و افزایش سهم اقتصادی در رشد و توسعه اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی کشورها است. فعالیت‌های اقتصادی مبتنی بر فرهنگ، هنر و خلاقیت، مزیت‌هایی مانند اشتغال‌زایی بالا و ارزان، عدم نیاز به سرمایه‌گذاری‌های بالا، امکان توسعه در شهر و روستا، سبز بودن و عدم آلایندگی محیطی و کنار آن ارزش زیبایی‌شناسی، بهره‌برداری از مالکیت فکری و حفظ میراث فرهنگی و طبیعی را در بر دارد.

وی نسبت به کم بودن آسیب‌های صنایع خلاق عنوان کرد: امروزه صنایع خلاق جای خودش را در دنیا باز کرده است و از سویی می‌بینیم که به‌جهت کم بودن آلودگی‌های زیست‌محیطی، کشورها به این سمت تمایل پیدا کرده‌اند، حتی بر اساس آمارها در سال 2019 صنایع خلاق 3 برابر سایر صنایع اشتغال‌آفرینی داشته است و این در حالی است که با یک‌سوم سایر منابع این دست‌آورد را داشته است. از سویی دیگر دربرگیری این صنعت نیز بالاست و شامل گروه‌های خانگی و آسیب‌پذیر نیز می‌شود.

حجت مرادخانی دیگر پژوهشگر صنایع خلاق فرهنگی در ادامه نشست گفت: امروزه می‌بینیم که کشورهای صادرکننده روی محصولات صنعت طراحی تمرکز کرده‌اند زیرا می‌دانند که ارزش‌افزوده بالایی به‌همراه دارد، از سویی دیگر بازارهای هدف خود را تغییر داده‌اند و اولویت‌های آن‌ها در بازارهای مقصد صادرات به‌طور محسوسی تغییر کرده است. این تحولات باید مورد توجه ما هم قرار بگیرد تا در رویکردهای صادراتی خود در عرصه صنایع خلاق، تصمیمات درست و اثربخشی داشته باشیم و از هدررفت فرصت‌ها، پیش‌گیری کنیم.

برای مثال کشورهایی مثل چین به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده محصولات خلاق در دنیا و نیز هند و ترکیه به‌عنوان دو کشور موفق در این عرصه، تمرکز تولید و صادرات خود را به‌طور ویژه بر محصولات صنعت طراحی و نیز تا حدودی صنایع دستی قرار داده‌اند و با نگاهی به آمارهای صادراتی آنها در یک دهه اخیر این مقوله به‌طور محسوسی قابل رؤیت است.

از طرف دیگر در عرصه بازارهای هدف صادرات نیز تغییرات جالب است و این سه کشور تمرکز خود را از بازارهای آمریکای شمالی و اروپا به‌سمت بازارهای آسیا معطوف کرده‌اند و بیشتر صادرات خود را به کشورهای آسیایی که اقتصادهای در حال رشدی هستند معطوف کرده‌اند، این مهم مسئله‌ای است که در کشور ما هم باید مورد توجه قرار بگیرد و ما هم همگام با تحولات بین‌المللی با چشمی باز و آگاهانه در مسیر توسعه صادرات صنایع خلاق خود گام برداریم، چراکه بدون توجه به تغییرات امروز دنیا، برنامه‌های ما تا حدودی منجر به نتیجه نخواهد شد.

سخنران دیگر این نشست قیدرلو مدیر اندیشکده مطالعات و توسعه بود که به بحث سیاستگذاری در حوزه صنایع خلاق پرداخت و گفت: سیاست‌گذاری ما نمی‌تواند مستقل از شرایط داخلی کشور باشد. در خصوص صنایع فرهنگی و خلاق که عنوان اول آن صنعت است و بعد فرهنگ، باید به این نکته اشاره کنیم که در باب فرهنگ، ما دو دسته فرهنگ داریم؛ فرهنگ مرجع و فرهنگ رشدیابنده. فرهنگ رشدیابنده ریشه هویتی ندارد و روی نسل جهانی نمود پیدا می‌کند و این اثرش زمانی است که به تقاضا دقت شود؛ ولی باید توجه کرد که در صنایع خلاق ایران تنها نمی‌توانیم به مقوله عرضه و تقاضا نگاه کنیم زیرا دچار بحران می‌شویم، زیرا فرهنگ در نظام جمهوری اسلامی ایران از جنس بقاء است و بسیار اهمیت دارد؛ بنابراین حوزه فرهنگ به امنیت و بقاء برمی‌گردد. از سویی دیگر وقتی بخشی از جامعه به‌جهت مشکلات اقتصادی زیر خط فقر هستند چندان نمی‌توانند به صنایع فرهنگی توجه کنند.

وی اضافه کرد: مسئله دیگر بحث توسعه فرهنگی است و فرهنگ جمهوری اسلامی ایران یک تمایز فرهنگی دارد. اگر صنعت فرهنگی ایران بخواهد وارد بازار شود، متمایز از فرهنگ‌های دیگر خواهد بود، لذا اینجا این سؤال پیش می‌آید؛ آیا اصلاً ما می‌توانیم صنعت فرهنگ داشته باشیم؟!

قیدرلو تصریح کرد: نظام جمهوری اسلامی باید صنایع خلاق مدنظر خود را حمایت کند و حتی یارانه بدهد؛ زیرا جنس صنایع خلاق موردنظر از نوع جنس بازاری نیست و این محصولات نمی‌تواند همانند بقیه کشورها رقابت کند و ما با این فرهنگ، سخت است که بازار جهانی را داشته باشیم و این امر یک‌نهاد بازارساز می‌خواهد. حکومت اگرچه ضرورت سرمایه‌گذاری در بخش فرهنگ را درک کرده است، اما یا به واسطه نگرانی از شکست دولت سرمایه‌گذاری نمی‌کند و در بعضی مواقع پول به بخش فرهنگ داده می‌شود و معلوم نمی‌شود که این پول چگونه هزینه شده است، چراکه فهم بهره‌ورانه از سرمایه‌گذاری ضروری برای بقای جمهوری اسلامی ندارند؛ بنابراین باید در سرمایه‌گذاری و حمایت از فرهنگ توجه بیشتری داشته باشیم وگرنه به‌جای محصولات فرهنگی، در حقیقت محصول پاد فرهنگ تولید خواهیم کرد، برای نمونه در سالی به افزایش صندلی سینما توجه شد، اما چند سال بعد که پایش صورت گرفت، آمارها نشان داد که به‌جای گسترش فرهنگ به گسترش پاد فرهنگ کمک شده است.