بلندپروازی‌های کیهانی
آرش ابراهیم‌آبادی مدرس رشته - مهندسی معدن و عضو هیات‌علمی دانشگاه
استحصال مواد معدنی از کیهان یکی از روش‌های بلندپروازانه‌ای است که با توسل به روش‌های نوین معدنکاری امکان‌پذیر شده است؛ باتوجه به الگوی فعلی مصرف منابع موجود در کره زمین که با رشد جمعیت، تغییر سبک زندگی از روستانشینی به شهرنشینی و استفاده از فناوری‌های نوین همراه است، حتی در صورت اکتشاف بیشتر، باز هم منابع کره زمین پاسخگوی این مقدار مصرف بشر در سال‌های آینده نخواهد بود.
از طرف دیگر، بخش اعظم ذخایر سطحی اکتشاف‌شده روی زمین استخراج شده‌اند و در حال حاضر استخراج در اعماق بیشتر در حال انجام است که این امر هزینه‌های بیشتری را به پروژه‌ها تحمیل می‌کند. هر چقدر معدنکاری در عمق توسعه پیدا کند، هزینه‌های استخراجی هم بیشتر می‌شود. بنابراین بشر به فکر تامین این نیازها از منابع دیگر افتاده و منابع کیهانی به‌عنوان یک گزینه مهم مطرح شده است. در میان کرات و سیارک‌های همسایه زمین و باتوجه به سفرهای فضایی اخیر و دسترسی‌های جدید، معدنکاری در ماه و مریخ به‌عنوان محتمل‌ترین گزینه مطرح است. از سوی دیگر، وجود صدها میلیارد دلار منابع در ماه انگیزه بالایی برای رقابت در دسترسی به آن ایجاد کرده است و امروزه نظرات متفاوتی در این زمینه به‌گوش می‌رسد. برای بحث درباره عملیاتی شدن یا بلندپروازانه بودن معدنکاری فضایی می‌توان آن را از 2 منظر فنی و اقتصادی موردبررسی و تحلیل قرار داد. در حال حاضر معدنکاری در این سیاره زیبا چه از نظر فنی و چه از نظر اقتصادی امکان‌پذیر نیست، اما با عنایت به کاهش عناصر نادر و مواد معدنی در پوسته کره زمین و کمبود یا پایان احتمالی ذخایر زمینی در آینده، بحث معدنکاری فضایی به‌ویژه در ماه می‌تواند قابل‌دسترس و امکان‌پذیر و در نهایت توجیه فنی و اقتصادی داشته باشد.
در یکی از همایش‌های سازمان ناسا، هزینه معدنکاری در ماه را کمتر از تکمیل پروژه‌های استحصال گاز از ذخایر زمینی اعلام کردند که این موضوع بسیار موردتوجه واقع شده است یا در تحلیلی دیگر که پژوهشگران دانشگاه نیو ساوت ولز استرالیا با همکاری سازمان ملی و فضانوردی این کشور انجام داده‌اند، هزینه راه‌اندازی یک پایگاه دائمی در سطح ماه حدود 9 میلیارد دلار و هزینه سفرهای بعدی برای انتقال مواد معدنی و ماموریت‌های آنها بین 50 تا 100 میلیون دلار برآورد شده است. شاید با ادامه این تحقیقات بتوان دید بهتری نسبت به اقتصادی بودن و امکان‌سنجی معدنکاری در این همسایه نزدیک به زمین به‌دست آورد. برای مثال در حال حاضر؛ تلاش‌هایی برای ساخت ماشین‌های حفار کوچک در جریان است یا ماشین‌های بازویی یا رودهدر حفار در مقیاس کوچک تا از آن برای استخراج راحت‌تر و اقتصادی‌تر منابع سطحی ماه استفاده شود. آنچه می‌توانیم در حال حاضر بگوییم، این است که معدنکاری در ماه در آینده‌ای نزدیک و باتوجه به نیاز صنایع الکترونیک به عناصر نادر به‌عنوان یک گزینه مهم و در دسترس مطرح خواهد بود و شرکت‌ها و کشورهای بیشتری نگاه جدی‌تری به استخراج منابع معدنی در کره ماه خواهند داشت.
کاوش‌ها نشان داده عیار مواد معدنی روی سطح ماه بالاتر و با خلوص بیشتری است و بنابراین استخراج و انتقال این مواد به زمین می‌تواند سود بیشتری عاید شرکت‌های معدنی کند، از این‌رو برخی منابع و رساله‌های علمی، از ماه به‌عنوان خلیج‌فارس منظومه شمسی نام می‌برند. نخستین انسانی که قدم روی ماه گذاشت، نیل آرمسترانگ امریکایی بود و در 20 ژوئن 1969 به‌گفته خود «گامی کوچک برای یک انسان و گامی بزرگ برای بشریت» برداشت. پس از وی و با ادامه ماموریت‌ها در نهایت در سال 1972 ماموریت ماه‌نورد آپولو 13 به‌پایان رسید و از آن زمان سفر به ماه متوقف شد. دلیل اصلی این توقف و به‌دنبال آن، استخراج نشدن مواد معدنی در ماه، مسئله هزینه بالای این عملیات بود. فرود و قدم گذاشتن انسان روی کره ماه هزینه‌های به‌مراتب بالاتری نسبت به فرود ربات‌ها دارد، زیرا انسان به آب، اکسیژن و مواد غذایی برای ادامه حیات و انجام ماموریت بر سطح ماه نیاز دارد؛ بنابراین امروزه تلاش‌هایی وجود دارد که ماموریت‌های آینده با تعداد کمتر انسان و افزایش تعداد ربات‌ها انجام شود. از سوی دیگر، هزینه‌های بالا می‌تواند برای کشورها ریسک‌های سیاسی به‌دنبال داشته باشد. به همین جهت می‌تواند تصمیمات سیاست‌گذاران را تحت‌تاثیر قرار دهد و آنها را وادارد با احتیاط بیشتری برنامه‌های فضایی یا طرح‌های بلندپروازانه‌ای مثل استخراج مواد معدنی از فضا را پیش ببرند.