بهره‌گیری از ظرفیت عظیم آیین‌های عزاداری حسینی / آغاز ملی محرم در حرم ایران

به گزارش مشرق، چشم به راه اینکه عاشورای حسینی دیگر بار از راه برسد و دل‌های داغدار ما را تسکینی باشد. چشم به راه شور و شیدایی حسینی که گام‌های ما را استوارتر کرده و امید به پیروزی را در وجودمان تقویت کند. شکر خدا حالا که محرم رسیده است، آرامش به شهرها با آتش‌بس بازگشته است اما همگی می‌دانیم که ایران امسال عاشورای متفاوتی را تجربه خواهد کرد. عاشورایی که امسال بناست در تکیه‌هایش از ایران و خون‌های تازه ریخته شده‌اش، خوانده شود. عاشورایی که بناست امسال در زیر علم ابوالفضل عباس (ع) از برادری و وفاداری مردمی بگوید که با تفاوت رنگ و زبان در کنار یکدیگر و ایران ایستادند. تفاوتی که ما بارقه‌هایی از آن را در مداحی مداحانی چون محمود کریمی، پویانفر و... دیدیم و درباره اهمیت درک و توجه به آن برخی کارشناسان سخن گفتند. مداحان از ایران خواندند محمود کریمی در نخستین شب از برنامه‌های محرم پس از جنگ تحمیلی اسرائیل نوحه‌ای را بر اساس ملودی و مضامین ترانه ماندگار «ای ایران» زنده‌یاد محمد نوری اجرا کرد و از هیئت و مضامین مذهبی بهره برد تا به امر ملی پرداخته و تسلایی برای مردم باشد. اجرایی که بسیار مورد استقبال گروه‌های مختلف و مردم قرار گرفت. همچنین در روزهای گذشته محمدحسین پویانفر با حضور در قطعه42 گلزار شهدای بهشت زهرا (س)، برای شهدای حملات وحشیانه اسرائیل مرثیه‌خوانی کرد و در کنار مردم عزادار که شهدای خود را بدرقه می‌کردند، از امام حسین (ع) و داغ همیشه جاودانش خواند تا باز هم این داغ بزرگ تسلایی برای مردم ایران باشد. همچنین حاج‌مهدی رسولی در نوحه‌ای با عنوان «به پا خیزید» که در آستانه محرم منتشر شده است، در کنار مضامین دینی با اسم بردن از رستم، قهرمان شاهنامه از مضامین ادبی که ریشه در هویت ایرانی دارد، بهره برده است؛ بهره‌برداری‌ای که از همسویی مضامین مذهبی و مضامین ملی ایران خبر می‌دهد. همسویی که در این چند روز برخی کارشناسان به آن پرداخته و از اهمیت آن برای این روزهای ایران سخن گفته‌اند. پیوندهای دیرین ایران زمین با حماسه عاشورا به طور مثال محسن حسام مظاهری، عاشوراپژوه در صفحه خود در اینستاگرام با بازنشر مداحی «‌ای ایران» محمود کریمی به دو نقطه برجسته فرهنگ ایرانی یعنی امر دینی و امر ملی پرداخته و با بازخوانی نسبت مناسک مذهبی و امر ملی به تعامل و امتزاج امر دینی و امر ملی به جای تعارض و تقابل اشاره و بیان کرده مقاطعی که این تعامل سازنده شکل گرفته است، نتیجه آن توازن و تعادل، به تثبیت نهاد دین و تقویت ملیت انجامیده است. تعاملی که به اعتقاد او با احیا و تقویت جایگاه امر ملی و مفهوم ایران در مناسک مذهبی به وجود خواهد آمد. تعاملی که ساخت آن با توجه به پیوندهای عمیق ایرانیان با عاشورا چندان دشوار نیست. از گذشته‌های دور ما ایرانیان با عاشورا و ماه محرم پیوندهای عمیقی داشته‌ایم. پیوندهایی که تنها ناظر بر اشتراکات مذهبی نبوده و با فرهنگ ایران زمین نیز گره خورده است. آیین‌های متعدد اقوام ایرانی در پاسداشت عاشورا و سوگواری ماه محرم نماینده این امر هستند. برپایی مراسم عزاداری، سینه‌زنی، نوحه‌خوانی و تعزیه‌خوانی در ایام محرم بخشی از فرهنگ و هویت ایرانیان است و پیوند عمیقی با عاشورا دارد. آیین‌هایی که به رنگ‌ها و زبان‌های مختلف در سرتاسر ایران زمین گسترده هستند و نسل به نسل وظیفه انتقال فرهنگی مذهبی این شعائر را به عهده گرفته‌اند. آیین‌هایی که پیوند عاطفی مردم ایران را با مضامین عاشورا نمایندگی می‌کنند. دیگر نشانه‌های این پیوند تأثیر عاشورا بر ادبیات و هنر است. واقعه عاشورا الهام‌بخش بسیاری از آثار ادبی، شعری و هنری در ایران بوده است. همچنین بخش گسترده‌ای از فرهنگ عامه تحت تأثیر مضامین عاشورایی بوده است. داستان‌های عاشورا و شخصیت‌های آن در میان مردم سینه به سینه منتقل و به بخشی از فرهنگ عامه تبدیل شده است. نماد دائمی برای مبارزه و ایستادگی از دیگر سو عاشورا به عنوان نماد ایستادگی در برابر ظلم و ستم، در طول تاریخ الهام‌بخش مبارزه‌های مردم ایران بوده است. این واقعه تاریخی به ویژه برای شیعیان، نمادی از مظلومیت، ایستادگی در برابر ظلم و شهادت در راه حق است. با نگاهی به تاریخ مبارزه‌های مردم ایران می‌توانیم رد سرخ حماسه حسینی را ببینیم که در مبارزه‌ها و مقابله با دشمنان سرلوحه قرار گرفته است. نمونه پررنگ این پیوند را می‌توانیم در جنگ هشت ساله ایران با عراق مشاهده کنیم. پیوندی که برخاسته از مکتب امام خمینی (ره) بنیان‌گذار انقلاب اسلامی ایران بود. «بچه‌ها و جوان‌های ما خیال نکنند که مسئله، مسئله ملت گریه است. این را دیگران القا کردند به شماها که بگویید ملت گریه. آن‌ها از همین گریه‌ها می‌ترسند برای اینکه گریه‌ای است که گریه بر مظلوم است، فریاد مقابل ظالم است. دسته‌هایی که بیرون می‌آیند مقابل ظالم هستند، قیام کرده‌اند، این‌ها را باید حفظ کنید. این‌ها شعائر مذهبی ماست که باید حفظ بشود، این‌ها یک شعائر سیاسی است که باید حفظ بشود». (صحیفه امام، ج10، ص315) خدمت متقابل امر ملی و امر مذهبی با وجود این پیوندهای عمیق عاطفی و مذهبی است که امروز ما می‌توانیم از خدمات متقابل ایران و عاشورا سخن بگوییم. ایرانیان همان طور که در طول تاریخ در تنگناها از مضامین والای مکتب حسین (ع) بهره برده‌اند، خود نیز یکی از علمداران تاریخی این مذهب بوده‌اند. علمدارانی که طی قرن‌ها پرچم سرخ عاشورای حسینی را بالا نگه داشته و نسل به نسل منتقل کرده‌اند. امروز ما می‌توانیم از گذشتگان خود درس بگیریم و به تعامل سازنده دو عنصر پررنگ در ایران یعنی امر ملی و امر دینی بیندیشیم و نشانه‌های آن را در اجتماعات پیش رو در تکیه‌ها، هیئت‌ها و سوگواری‌ها وارد کرده یا بازیابی کنیم و این گونه اتحاد و همدلی که این روزها از آن‌ها به عنوان اصلی‌ترین دستاورد جنگ 12 روزه نام برده می‌شود، حفظ و تقویت کنیم. در این ایام هیئت‌ها، تکیه‌ها و حسینیه‌ها مانند دوران جنگ و مانند هر لحظه‌ای که ایرانی در دوران سختی قرار داشته، می‌توانند پناهگاه و ملجأ مردم آسیب‌دیده و داغدار باشند. منبرها، اشعار و مداحی‌ها می‌توانند به روایت هر چه بیشتر این جنگ 12 روزه و مقاومت مردمی بپردازند. مهربانی و همدلی مردم در این ایام نشانه‌ای از نصرت الهی بود، با مردم از این نشانه‌ها سخن بگوییم و با بیان آنچه کرده‌اند، خدمات قهرمانانه‌شان را ارج نهیم. خوب است این روزها در کنار به یاد آوردن نام فرماندهان و نظامیان و تلاش دانشمندان، از زحمات امدادگران و حضور مردم عادی نیز سخن بگوییم. به یاد داشته باشیم هر مسجد و هر هیئتی می‌تواند مرکزی برای ساماندهی مردمی باشد که مشتاق‌اند برای هموطنان آسیب‌دیده خود کاری انجام دهند و دردی را التیام بخشند. هیئت امام حسین (ع) برای همه است در انتها باید به این نکته هم اشاره کرد که با توجه به اقبال مردم در این ایام به مجالس عزای حسینی و همچنین اهتمام دست اندرکاران هیئت‌ها به حضور هر چه بیشتر مردم، مراقبت‌هایی لازم است مد نظر قرار بگیرد. مراقبت‌هایی که حجت‌الاسلام زائری نیز در صفحه شخصی خود در اینستاگرام به آن پرداخته و با بیان اینکه عاشورا برای مردم ما فرهنگ است، از آداب برخورد با افرادی گفته است که شاید امسال برای نخستین بار به هیئت‌ها آمده یا پس از سالیان دوباره به این مجالس بازگردند. نکاتی مانند برخورد محترمانه، مدیریت محتوا و همچنین پرهیز از نتیجه‌گرایی. با توجه به این نکات خوب است، در این روزها که محرم سرخ حسینی آغوشش را به روی مردم پس از جنگ 12روزه باز کرده است. از این فرصت پیش آمده بهره برده و به یاد داشته باشیم یکی از آداب دیرینه هیئت‌ها و مجالس عزا این است که درِ خانه امام حسین (ع) به روی همه مردم باز است. از آنجا که بانیان مجالس، طبق سنت کهن و باور مذهبی، صاحب عزا را خاندان اهل بیت (ع) می‌دانند، پس در این مجلس نه از دسته‌بندی خبری بوده است و نه از غربالگری. در این ایام به یادآوری این سنت دیرین درِ مساجد و تکایا را به روی همه مردم از هر قشر با تفاوت‌های فرهنگی و پوشش، باز بگذاریم. می‌دانیم که مجلس امام و ذکر اهل بیت (ع) آداب و ترتیبی دارد اما آنکه برای عرض ارادت و التیام به این مجلس می‌آید، ان‌شاءالله خود واقف به این ادب بوده و برگزارکنندگان نیز بهتر است با صبر و دوراندیشی با این تفاوت ها برخورد کنند تا همچون گذشته همگی زیر پرچم سرخ امام حسین (ع) گرد آمده و مجتمع شویم.