بورس در کانال 3.3 میلیونی

پروانه کُبره: بورس تهران در معاملات دیروز چهره‌ای متفاوت از خود نشان داد؛ شاخص کل با عبور از مقاومت پیشین، سقفی تازه را فتح کرد و یکی از پرقدرت‌ترین جهش‌های ماه‌های اخیر را رقم زد. این پرواز تاریخی در حالی رخ داد که بازار تا همین چند هفته قبل در فاز اصلاح و بی‌رغبتی خریداران گرفتار بود. رفتار بازار سهام نشان می‌دهد مجموعه‌ای از محرک‌های بنیادی و سیاستی همزمان فعال شده‌اند و مسیر حرکت بورس را متحول کرده‌اند. از یک‌سو، حمایت‌های علنی سیاستگذار به تعدیل انتظارات و افزایش جسارت معامله‌گران انجامیده است و از سوی دیگر، افت نسبت‌های ارزش‌گذاری و بازگشت بسیاری از نمادها به محدوده‌های جذاب قیمتی، انگیزه ورود پول و خریدهای هدفمند را تقویت کرده است. همگرایی عوامل مذکور باعث شد بورس تهران از فاز اصلاح فاصله بگیرد و در یک چرخش، بار دیگر در مسیر فتح سطوح جدید گام بردارد.

عبور از احتیاط

بورس سه‌شنبه جذابی را پشت‌سر گذاشت. در جریان معاملات دیروز، شاخص کل با رشد بیش از 1.62 درصدی توانست به راحتی از مرز 3‌میلیون و 300 هزار واحد عبور کند و جایگاه خود را در این محدوده‌های مقاومتی محک بزند. همان‌طور که در گزارش‌های پیشین نیز اشاره کردیم، پس از آنکه شاخص کل بورس تهران در 28 اردیبهشت‌ماه سقف 3‌میلیون و 252‌هزار واحدی را ثبت کرد، نماگر مذکور در 12 آبان بار دیگر توانست وارد این سطح شود و بالاتر از سقف تاریخی را لمس کند؛ اما فشار عرضه در همان سطوح و جهش ناگهانی بازارهای موازی، مسیر صعودی بورس را متوقف کرد. اگرچه کارشناسان ورود بورس به فاز اصلاح را مقطعی عنوان می‌کردند، اما ابهامات پیرامون وضعیت متغیرهای اثرگذار بر روند بازارهای دارایی و عدم قطعیت‌های کنونی از تداوم روند اصلاح حکایت می‌کرد؛ به‌خصوص اینکه مجموعه‌ای از ابهامات اقتصادی، بازار را برای چند روز وارد فاز استراحت کرد، اما ارزندگی نسبی بازار سهام و توقف رشد قیمت دلار، زمینه تغییر انتظارات را رقم زد.

بررسی روند بازار سهام نشان می‌دهد با پایان آبان‌ماه، شاخص کل با قدرت به سوی مقاومت تاریخی حرکت کرد و برای سومین بار طی ماه‌های اخیر، محدوده 3‌میلیون و 250‌هزار واحد را لمس کرد. در جریان معاملات روز سه‌شنبه نیز مشاهده کردیم که چگونه این بازگشت پرشتاب، از تقویت امیدواری‌ها نسبت به شکست قطعی سقف تاریخی و ورود بازار به فاز جدیدی از روند صعودی پرده برداشت. گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با تحلیلگران بازار سرمایه، حاوی یک نکته مهم است.

کارشناسان بر این باورند که تداوم روند صعودی مشروط به وضعیت مجموعه‌ای از عوامل بنیادی است. آنها ثبات در وضعیت متغیرهای کلان را نخستین عامل مهم در این مسیر مطرح می‌کنند. ترسیم چشم‌اندازی مشخص از وضعیت نرخ ارز، سیاست‌های پولی و مالی و همچنین تورم نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری انتظارات سرمایه‌گذاران ایفا می‌کند. هرگونه نوسان یا تصمیم ناگهانی در این حوزه‌ها می‌تواند مسیر پول‌های سرگردان را به سرعت دچار تحول و دگرگونی کند و جهت حرکت بازار را تحت‌تاثیر قرار دهد. از سوی دیگر، تداوم ورود پول تازه به بورس و حفظ مشارکت فعال سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی شرط مهم دیگری است که می‌تواند به تقویت روندهای صعودی و تثبیت شکست سطوح مقاومتی کمک کند.

تجربه‌های مشابه نشان‌دهنده آن است که به‌طور معمول، همزمان با ورود شاخص‌ها به سطوح جدید و مقاومت‌های تاریخی، بخشی از سرمایه‌گذاران خرد با افزایش احتیاط روبه‌رو می‌شوند و برای جلوگیری از مواجهه با یک اصلاح احتمالی، به استراتژی‌های محافظه‌کارانه‌تری مانند سیو سود و کاهش ریسک پرتفوی روی می‌آورند. این رفتار که ریشه در تجربه زیان‌های گذشته و حساسیت بیشتر این گروه به نوسانات کوتاه‌مدت دارد، اغلب به افزایش عرضه‌های مقطعی در بازار منجر می‌شود و می‌تواند مانعی موقت در مسیر تداوم روندهای صعودی ایجاد کند. به این ترتیب استراتژی معامله‌گران در روزهای آینده در تعیین مسیر بازار بسیار اثرگذار است. در نبود این پشتوانه، حتی در صورت عبور شاخص از قله‌های تاریخی نیز امکان بازگشت و نوسان در کوتاه‌مدت دور از انتظار نخواهد بود. افزون بر این مساله، مسیر پیش‌روی بورس تهران زمانی می‌تواند از «صعودهای مقطعی» به «روند پایدار» تبدیل شود که همزمان سیگنال‌های اطمینان‌بخش از وضعیت اقتصاد کلان مخابره شود و جریان پول نیز با ثبات و پویایی ادامه یابد.

شاخص از منظر تکنیکال

شاخص بورس تهران در 28 اردیبهشت امسال، سقف 3 میلیون و 252هزار واحدی را به ثبت رساند. پس از آن در 12آبان‌ماه امسال موفق شد مجددا به سمت این محدوده حرکت کند و حتی فراتر از آن رفتار کند، اما به دلایل تکنیکال و ابهامات پیش‌روی بازار سرمایه ناشی از نوسانات مقطعی نرخ ارز، مجبور به عقب‌نشینی شد. با این حال طی هفته اخیر شاخص کل موفق شد به واسطه برخی حمایت‌های سیاستگذار گامی بلند به سمت بازگشت به سقف تاریخی بردارد. روز گذشته، شاخص کل نه تنها این سد روانی را پشت سرگذاشت، بلکه موفق شد تا کانال جدید 3.3میلیونی را فتح کند. این درحالی است که همچنان P/E بورس حوالی 6.6واحد قرار دارد. آنچه مبرهن است اینکه شانس صعود بورس برای رسیدن به سطوح بالاتر افزایش یافته است. به نظر می‌رسد در صورتی که جو کلی بازار مثبت بماند و انتظارات بورس از سودآوری شرکت‌ها طی دو فصل آتی تقویت شود، می‌توان به رونق پایدار بورس امیدوار ماند.

در این سناریو، این احتمال وجود دارد که شاخص به مرور به سمت کانال 4میلیونی حرکت کند. اما دو عامل می‌تواند سناریوی دومی را به وجود آورد. اول افزایش شدید نرخ اوراق دولتی است که اکنون در بالای مرز 37درصد تقویت شده است. عامل بعدی نیز به عدم قطعیت‌های حاکم بر وضعیت متغیرهای اثرگذار بر روند بازار و اخبار ضدونقیض سیاسی باز می‌گردد. در سناریوی دوم، شاخص می‌تواند دوباره مسیری ناهموار را دنبال کرده و درگیر رکودی طولانی‌مدت شود. تجربه نشان می‌دهد، شاخص بورس به دنبال از دست دادن مرز 3.1میلیون واحدی حساسیت زیادی به خرج داده است. پس در سناریوی اصلاح، محدوده مذکور می‌تواند از بازار حمایت کند. پس از آن محدوده 2میلیون و 850 تا 2میلیون و 900هزار واحدی آخرین پناه بورس‌بازان خواهد بود. در مجموع بر اساس متغیرهای موجود و اظهارات کارشناسی، احتمال تحقق سناریوی اول یعنی بازگشت به رونق و رکوردشکنی‌های جدید بیشتر از سناریوی دوم است.

اما و اگرهای یک جهش تاریخی 

در جریان معاملات روز سه‌شنبه علاوه بر شاخص کل، شاخص هموزن نیز با افزایش 0.87درصدی از سطح 940 هزار واحد گذشت؛ اتفاقی که نشان می‌دهد حرکت صعودی تنها به نمادهای بزرگ محدود نیست و بدنه بازار نیز در حال همراهی با موج رشد است. این نماگر اکنون فاصله خود با سقف تاریخی را به حدود 4 درصد کاهش داده و نشان می‌دهد شتاب بازیگران خرد در سمت خرید در حال تقویت شدن است. در مجموع، سیگنال‌های مخابره شده از معاملات دیروز حکایت از بازاری دارد که در حال بازیابی اعتماد و آماده‌سازی برای آزمون سطوح بالاتر است. اما چرا با وجود پرواز تاریخی شاخص کل حقیقی‌ها پول قدرتمندی را وارد تالار شیشه‌ای نکردند؟

در همین رابطه فردین آقابزرگی، تحلیلگر ارشد بازارهای مالی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» اظهار کرد: در معاملات اخیر، هرچند در دقایق ابتدایی بازار نشانه‌های قدرتمندی از رشد مشاهده نمی‌شد، اما در ادامه شاخص‌ها افزایش قابل‌توجهی را تجربه کردند. این در حالی است که بازار سهام در سال جاری دو دوره نوسان شدید را پشت سر گذاشته است. در مرحله نخست، تا نیمه دوم اردیبهشت‌ماه، شاخص کل نزدیک 20 درصد و شاخص هموزن حدود 25 درصد رشد کرد. اما با آغاز جنگ، روند صعودی معکوس شد و شاخص‌های کل، هموزن و شناور آزاد حدود 18 تا 20 درصد از ارتفاع خود را از دست دادند.

به طوری‌که شاخص تا محدوده 2میلیون و 300هزار واحد نیز عقب نشست. او در ادامه گفت: از آن مقطع، بورس بخش قابل‌توجهی از افت خود را جبران کرده و نسبت بازدهی شاخص‌ها بار دیگر به سطوح اواخر اردیبهشت نزدیک شده است؛ یعنی شاخص‌ها مجددا رشد 20 تا 22 درصدی را تجربه کرده‌اند. این حرکت در شرایطی رقم خورده که طی این مدت اتفاق مهم ملموسی در اقتصاد کشور رخ نداده است؛ با این حال، بورس با سرعت جا‌ماندگی خود را نسبت به پیک قبلی جبران کرده است. به گفته آقابزرگی، به‌نظر می‌رسد مجموعه‌ای از عوامل بنیادی زمینه‌ساز این بازگشت بوده است. کاهش نسبت P/E بازار به حوالی 5.5 واحد کمترین سطوح چند سال اخیر به‌همراه افت ارزش دلاری سهام و افزایش مکرر نرخ ارز در بازارهای رسمی، جذابیت نسبی بازار سهام را برای سرمایه‌گذاران پررنگ‌تر کرده است. این متغیرها اثر خود را بر سودآوری شرکت‌های صادرات‌محور نیز نشان داده‌اند؛ نمونه بارز آن پالایشی‌ها هستند که نسبت به دوره قبل رشد سودآوری چشم‌گیری را ثبت کرده‌اند.

به همین دلیل، در شرایط فعلی بورس مستعدترین مقصد برای جذب بخشی از نقدینگی 12هزار همت اقتصاد محسوب می‌شود. او در ادامه افزود: از منظر تحلیلی، تعیین محدوده مقاومتی معتبر در مقطع کنونی چندان امکان‌پذیر نیست. هرچند بر مبنای تحلیل تکنیکال، مقاومت‌های کوتاه‌مدت قابل شناسایی است، اما وزن عوامل بنیادی به‌مراتب بیشتر شده و چشم‌انداز بازار را تعیین می‌کند. این در حالی است که فضای کلی اقتصاد و سیاست همچنان با سطح بالایی از عدم قطعیت همراه است و حتی در هفته‌های اخیر برخی اظهارنظرها درباره احتمال تشدید تنش‌های ژئوپلیتیک نیز مطرح شده است.

آقابزرگی معتقد است که با فرض ثبات نسبی در وضعیت اقتصادی و عدم وقوع رخدادهای غیراستاندارد از جمله انتشار گسترده اوراق، تغییرات ناگهانی نرخ بهره یا تشدید تنش‌های امنیتی، روند ملایم صعود می‌تواند تا پایان سال ادامه یابد و رسیدن شاخص کل به محدوده‌های بالاتر از 4‌میلیون واحد دور از انتظار نخواهد بود. همچنین نباید فراموش کرد که بخش عمده رشد اخیر صرفا جبران کاهش ماه‌های قبل بوده و بازار تازه به سطوح اردیبهشت‌ماه بازگشته است. از سوی دیگر، بورس همچنان از تورم جا مانده و تنها بخشی از جاماندگی خود را جبران کرده است.

در چنین شرایطی، مقایسه بازار سهام با سایر بازارهای دارایی از جمله مسکن، خودرو، ارز و طلا نشان می‌دهد که در سناریوهای مثبت و منفی اقتصاد، بسیاری از این بازارها با ریسک‌های جدی مواجه‌اند، درحالی‌که بورس ظرفیت بیشتری برای همگام‌سازی با تورم و ادامه رشد دارد. بر این اساس، چنانچه متغیرهای کلان با شوک غیرمنتظره‌ای مواجه نشوند، ادامه روند صعودی شاخص در ماه‌های پیش‌رو سناریوی محتمل بازار خواهد بود.