بولتون چگونه سکان هدایت سیاست‌های ترامپ علیه ایران را در دست گرفت؟

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، پایگاه «یاهونیوز» در گزارشی روز چهارشنبه به تشریح اقدامات «جان بولتون»، مشاور امنیت ملی سابق آمریکا برای در دست گرفتن سکان هدایت دولت آمریکا علیه ایران پرداخته است.

طی دوران 17 ماهه حضور جان بولتون به عنوان مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، نمایندگان بخش‌های مختلف دولت که وظایفشان به نحوی با مسائل ایران ارتباط داشت در کاخ سفید تشکیل جلسه می‌دادند.

این نشست‌ها که شورای امنیت ملی میزبان آنها بود با هدف تشکیل موضعی واحد در دولت آمریکا در قبال ایران برگزار می‌شد.

اما منابع اگاه به یاهونیوز گفته‌اند وزارت دفاع آمریکا مکررا گلایه داشت که یادداشت‌هایی که شورای امنیت ملی از این جلسات ارائه می‌کرد «تا حد زیادی نادرست و غیردقیق» بودند.

مقام‌های وزارت دفاع آمریکا کارکنان جان بولتون را به تحریف دیدگاه‌های پنتاگون در مسائل مختلف از قرار دادن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست سازمان‌های «تروریستی» گرفته تا ارائه کمک‌های نظامی به نیروهای مسلح لبنان متهم می‌کردند.

یک مقام سابق وزارت دفاع آمریکا به یاهونیوز گفت: «این یادداشت‌ها اساسا داستان‌سرایی بودند.»

تنش‌های بین پنتاگون و شورای امنیت ملی آمریکا بخش کوچکی از تحولاتی بود که در سیاست دولت آمریکا در قبال ایران اتفاق می‌افتاد. شماری از مقام‌های دخیل در این موضوع می‌گویند ماجرا از این قرار بود که افراد تندرو منصوب شده در شورای عالی امنیت ملی سیاست‌های میانه‌رو نظامیان حرفه‌ای و سیاستمداران کارکشته در قبال ایران را از مسیر خارج می‌کردند.

حتی بعد از رفتن جان بولتون از کاخ سفید در سپتامبر سال گذشته میلادی، تیم دستچین‌شده او مخالفت‌های ابرازشده با دیدگاه‌های او از سوی وزارت دفاع، وزارت خارجه و خزانه‌داری آمریکا را نادیده گرفته‌اند.

یک مقام سابق وزارت دفاع آمریکا گفت: «دوران بولتون دورانی بود که تأثیرات غیرقابل باوری بر سیاست‌ها در قبال ایران داشت.»

ورود بولتون به شورای امنیت ملی کاخ سفید در آوریل 2018 تغییرات شگرفی در سیاست‌های این شورا در قبال ایران ایجاد کرد.

در دوران «هربرت رابرت مک‌مستر»، مشاور امنیت ملی اسبق آمریکا این شورا بیشتر نقش یک «نهاد سازمان‌دهی‌کننده» را ایفا می‌کرد. شورای امنیت ملی در آن زمان، سازمانی بود که از لحاظ سیاست‌گذاری خنثی بود و ترتیباتی را اتحاذ می‌کرد تا اعضای کابینه اقدام به اتخاذ تصمیمات لازم بکنند.

مقام سابق آمریکایی گفت: «اما در دوران جان بولتون این شورا به یک شاخه سیاست‌گذاری تبدیل شد و از هماهنگ‌سازی سیاست‌ها به سمت سخن گفتن از طرف رئیس‌جمهور حرکت کرد.»

بولتون که از مدت‌ها قبل‌تر از طرفداران تغییر نظام ایران بود مانند ترامپ از ابطال توافق هسته‌ای ایران حمایت می‌کرد.

جولای 2018، بولتون اقدام به انتصاباتی در شورای امنیت ملی کرد تا سیاست‌ها علیه ایران را تندتر کند.

«تیم موریسون» که یکی از مخالفان توافق هسته‌ای برجام بود توسط بولتون به عنوان مدیر ارشد مقابله با سلاح‌های کشتار جمعی منصوب شد. در آغاز سال 2019، موریسون خودش «ریچارد گلدبرک» را به عنوان مشاور خودش در امور ایران استخدام کرد. گلدبرک که از کارکنان سابق یکی از سناتورهای آمریکایی بود شهرتش را مدیون نگارش متن اکثر طرح‌های تحریمی علیه ایران است.

گلدبرگ و موریسون قصد داشتند آنچه از توافق هسته‌ای برجام باقی مانده بود را تخریب کنند. این دو نفر نظراتشان گاها با دو نفر دیگر از کارکنان شورای امنیت ملی یکسان بود و گاه با آنها اختلاف داشتند: یکی، «ویکتوریا کوتس»، مدیر ارشد بخش خاورمیانه و «رابرت گرینوی»، مسئول بخش ایران.

گرینوی، در پشت پرده تأثیرات زیادی روی سیاست‌های دولت ترامپ علیه ایران داشت و بخش زیادی از راهبرد این دولت را که در پاییز 2017 از آن رونمایی شد او نوشت.

اما گرینوی راهبرد خودش را بر اساس این فرض نوشته بود که ایالات متحده در توافق هسته‌ای با ایران باقی خواهد ماند. به همین دلیل بعضی از دیگر اعضای شورای امنیت ملی که خواستار خروج از توافق هسته‌ای بودند نگاه تحقیرآمیزی به این سند راهبردی او داشتند.

اما مقام سابق آمریکایی گفته که طرح کشتن توافق هسته‌ای برجام و ابطال معافیت‌های تحریمی کار گرینوی نبوده، بلکه راهبردی بوده که از سوی موریسون و گلدبرگ مطرح شده است.

یاهونیوز نوشته تندروهای شورای امنیت ملی حتی معتقد بوده‌اند دفتر «برایان هوک»، نمانده ویژه دولت آمریکا در امور ایران هم بیش از اندازه در برابر ایران نرمش به خرج می‌دهد.

طبق این گزارش، وقتی که جان بولتون به عنوان مشاور امنیت ملی منصوب شد یک «جنگ داخلی» بین مشاوران ترامپ در خصوص ایران در گرفت.

مقام سابق آمریکایی گفت: «ویکتوریا، راب و برایان هوک داخل یک جبهه بودند و با هم متحد بودند و در نقطه مقابل آنها بولتون، تیم موریسون و ریچارد گلدبرگ قرار داشتند.»

اما گلدبرگ، موریسون و گرینوی در باور به اینکه وزارت دفاع آمریکا به اندازه کافی علیه ایران سرسخت نبوده هم‌نظر بودند. طی یک سال و نیم اول دولت (قبل از ورود گلدبرگ و موریسون به شورای امنیت ملی) و هنگامی که «جیمز متیس»، وزیر دفاع آمریکا بود اختلافات بین پنتاگون و شورای امنیت ملی بر توافق هسته‌ای متمرکز بود.

در پنتاگون به ریاست متیس، دیدگاه این وزارتخانه این بود که برجام، «توافقی بسیار خوب» است. مقام‌های نظامی و غیرنظامیدر پنتاگون معتقد بودند که دولت آمریکا باید به جای خروج از برجام با متحدان اروپایی‌اش همکاری کرده و حمایت آنها را برای تحریم ایران بابت حمایت از گروه‌های نیابتی خودش جلب کند.

سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) هم با منطق پنتاگون موافق بود. مقام سابق آمریکایی گفت: «ارزیابی آنها این بود که ما با این کار (خروج از برجام) برای خودمان مشکل درست خواهیم کرد.»

علی‌رغم این، همه منصوبان ترامپ، به ویژه پامپئو و برایان هوک بر این نظر بودند که آمریکا باید از برجام خارج شده و سیاست فشار حداکثری علیه ایران را در پیش بگیرد.

مقام سابق آمریکایی گفته پنتاگون و وزارت خارجه آمریکا به استثنای پامپئو و برایان هوک جزو نیروهای «تعدیل‌کننده» سیاست‌های دولت علیه ایران بودند، در حالی که شورای امنیت ملی، «نیروی تشدیدکننده» بود.

سرانجام، اندکی کمتر از دو ماه بعد از انتصاب بولتون به سمت مشاور امنیت ملی، ترامپ به مشارکت آمریکا در این توافق هسته‌ای پایان داد.

در همین زمان، اختلافات میان پنتاگون و شورای امنیت ملی بر سر ایران شدت گرفت. یکی از مسائل محل اختلاف، مثلا بحث بر سر ادامه کمک‌های نظامی به نیروهای مسلح لبنان بود. تندروهای شورای امنیت ملی خواستار متوقف کردن این کمک‌ها بودند، چون می‌گفتند که بعضی از چهره‌های نظامی لبنان با حزب‌الله ارتباط دارند.

پاسخ وزارت دفاع آمریکا این بود که این برنامه کمک، یکی از بهترین برنامه‌های آمریکا در خاورمیانه است. مقام‌های پنتاگون علاوه براین قبول نداشتند هر کسی که با حزب‌الله در تماس است باید از آمریکا دور رانده شود.

دیگر مسئله محل اختلاف قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست سازمان‌های اصطلاحا تروریستی بود. مقام‌های پنتاگون با مسئله مخالف بودند اما تیم بولتون خواستار این اقدام بود.

سرانجام شورای امنیت ملی آمریکا روز 8 آوریل برنده این جنگ شد و دولت ترامپ سپاه پاسداران را در فهرست سازمان‌های اصطلاحا «تروریستی» قرار داد.

یاهونیوز نوشته جان بولتون در مدت حضورش در کاخ سفید تقریبا در همه موارد موفق عمل کرد و توانست مقاومت‌های سایر بخش‌ها را شکسته و سیاست‌های دولت ترامپ در خصوص ایران را به سمت و سوی مد نظر خودش سوق دهد.