تاریخ شهرستان کهن اوبه در نزدیکی هرات

«سیری بر خطه اوبه» نوشته ناهید امان یار که توسط انتشارات کام‌گار منتشر شده، به معرفی شهرستان کهن اوبه در نزدیکی هرات می‌پردازد که قدمتش به دوران پادشاه پیشدادی ایران یعنی طهمورث بازمی‌گردد.

خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: کتاب «سیری بر خطه اوبه» نوشته ناهید امان‌یار، در بهار سال 1399 خورشیدی در 240 صفحه توسط نشر کام‌گار در هرات منتشر شد. این کتاب با سپاس‌نامه و مقدمه‌ایی به قلم نویسنده آغاز می‌شود و دارای هشت فصل است. هفت فصل این کتاب در مورد شهرستان اوبه است که یکی از اماکن کهن و دیرپاست در 96 کیلومتری شرق شهر هرات در افغانستان.

عناوین هشت فصل این کتاب بدین ترتیب است:

فصل اول: گذری بر باستان‌سرای هرات؛ نگین خراسان. در این فصل به‌صورت مختصر شهر باستانی هرات به معرفی گرفته شده است. مطالب آن شامل: بنیان‌گذاری هرات، وجه تسمیه هرات، قدمت تاریخی شهر هرات و هرات زیبا و خوش آب و هوا، است.

فصل دوم در مورد اوضاع تاریخی، جغرافیایی و طبیعی اوبه بوده و عناوین آن شامل: اوبه (قصبه کهن در شرق هرات)، وجه تسمیه اوبه، موقعیت جغرافیایی اوبه، مساحت و نفوس، حدود اربعه، نگاره‌ایی از تاریخ اوبه، پیامدهای جنگ در اوبه، نژاد و زبان مردم اوبه، طرز معیشت مردم اوبه، آب و هوای اوبه، اوضاع صحی در اوبه، کوه‌های اوبه، دره‌ها و غارهای اوبه، هری‌رود و معروف‌ترین جوی‌های جدا از آن در اوبه، معادن اوبه، زراعت، باغ‌داری، مال‌داری، پیداوار زراعتی، بازار و خیابان اوبه و معرفی روستاها و محلات اوبه است.

فصل سوم: در این فصل آثار و بناهای تاریخی، اماکن تفریحی و مناظر طبیعی اوبه به معرفی گرفته شده است که آثار و بناهای آن شامل: مسجد جامع اوبه، ارگ اوبه، تاق آدم (خانه دیوان)، حوض خشتی، مسجد جامع فشفر، عمارت گناباد، قلعه سرکاری و کبوترخانه‌ها. اماکن تفریحی و مناظر طبیعی شامل: چشمه اوبه، چشمه دیه‌گل، آبشار فشفر، باغ شهر نو، باغ ملی، جوار هری‌رود، جوار پل مسافران (پل مرغچه)، دربند بیدک (جر سماقی)، جر جنگلک و قورکی را در برگرفته است.

در فصل چهارم اوضاع علمی، فرهنگی و ادبی اوبه مورد بحث و مداقه قرار گرفته که موضوعات آن شامل: تاریخچه معارف و نهادهای آموزشی در اوبه، مکاتب اوبه، دارالمعلمین‌های اوبه، مدارس دینی و کورس‌های آموزشی، انجمن ادبی اوبه و ورزش در اوبه است. در فصل پنجم به شرح زندگانی علما، متصوفین و روحانیون اوبه پرداخته شده که از متقدم آن آغاز و تا معاصرین آن به تعداد 25 تن معرفی شده است. فصل ششم در مورد شاعران و سخن‌سرایان اوبه است. در این فصل نیز از متقدم آغازیده و تا شعرای معاصر آن خطه به تعداد 29 تن شرح حال و نمونه‌هایی از کلام‌شان درج شده است.

فصل هفتم درباره نویسندگان، خطاطان و حکاکان اوبه است و به ذکر حال هر کدام در بخش‌های جداگانه پرداخته شده است. فصل هشتم در مورد مزارات اوبه است، در این فصل به معرفی آرامگاه‌های اوبه پرداخته شده است و بعد از آن جهت حفظ امانت‌داری و روشن نمودن مسیر تحقیق برای دیگران، 61 منبع معتبر، که در تحقیق این کتاب استفاده شده، معرفی شده‌اند و ناگفته نماند که در این کتاب از روش پاورق‌نویسی استفاده شده است.

در فرجام پیوستار کتاب است با این محتوا: تصاویر رنگی نقشه اوبه، بناهای تاریخی (تاق آدم و مسجد جامع اوبه)، چشمه اوبه، عمارت گناباد، قلعه سرکاری، نمونه‌های خط از خطاطان اوبه و تصاویری از مزارات اوبه.

این کتاب ثمره سال‌ها تلاش نویسنده است. او با تحقیق میدانی و کتابخانه‌ایی توانسته شهرستان کهن اوبه که تقریباً دوران افول‌اش را می‌گذراند به‌صورت جامع معرفی کند. اوبه یکی از قصبه‌های پرسابقه و دیرپای هرات بوده که در سمت شرق این استان موقعیت دارد و تاریخ بنای آن به قول بیش‌تر تاریخ‌نگاران پیش از بنای شهر هرات و بعد از بنای فوشنج بوده است. طوری‌که پژوهش‌گران و تاریخ‌نگاران از جمله؛ سیفی هروی در تاریخ‌نامه هرات و معین‌الدین زمچی اسفزاری در کتاب روضاه‌الجنات فی اوصاف مدینه‌الهرات درج کرده‌اند، اوبه در عهد طهمورث (پادشاه پیشدادی ایران باستان) آباد شده و دیدگاه‌های فراوانی درباره قدامت بنای اوبه وجود دارد.

هری‌رود در قلب این منطقه تاریخی و مهم هرات جریان دارد، بناهای تاریخی، اماکن تفریحی و مناظر طبیعی آن اصیل، زیبا و تماشایی است. در این خطه تعداد زیادی از علما، شعرا، نویسندگان، خطاطان و حکاکان می‌زیسته‌اند و می‌زییند و اوبه را با نام خویش غریق افتخار ساخته‌اند.

ناهید امان‌یار از نویسندگان و پژوهش‌گران جوان هرات و متولد اوبه است. او مجموعه دیگری در مورد سلطان‌علی اوبه و فرهنگ تحفه‌الاحباب را در دست کار دارد که در آینده‌ای نزدیک لباس چاپ بر تن خواهند کرد.