تامین مالی زنجیره‌ای؛ ابتکار دولت سیزدهم برای رونق تولید در شرایط تحریم
تهران - ایرنا - یکی از مهمترین چالش‌های تحریم، تنگ شدن مجرای تامین مالی خارجی است. دولت سیزدهم اما برای این مسئله از همان ابتدا چاره اندیشی کرد؛ تامین مالی زنجیره ای، روشی که علاوه بر ارتقای کمی و کیفی تامین مالی تولید، دستاوردهای متعدد و مهم دیگری از جمله کاهش تورم را در پی خواهد داشت.
به گزارش ایرنا، تامین مالی یکی از مهمترین اجزای لازم برای رشد بخش‌های مختلف اقتصاد به شمار می‌رود. در نبود سازوکاری برای تامین مالی بخش‌های مختلف اقتصادی، تحقق هدف رشد حتی با وجود بهترین شرایط در سایر موارد نظیر تکنولوژی، نیروی انسانی و... میسر نمی‌شود. از همین رو تامین مالی مولفه‌ای حیاتی در اقتصاد به شمار می‌رود که بهبود آن به طور مستقیم به رشد و رونق هرچه بیشتر اقتصاد کمک می‌کند. این موضوع درباره ایران که طی دهه اخیر با تحریم‌های یکجانبه آمریکا دست و پنجه نرم می‌کند، اهمیتی دوچندان دارد؛ چرا که یکی از مهمترین آثار تحریم‌های آمریکا، سخت شدن مسیر تامین مالی به ویژه تامین مالی خارجی برای بخش‌های مختلف اقتصاد کشور بوده است. از همین رو طراحی سازوکارهایی برای ارتقای کمی و کیفی تامین مالی داخلی، اهمیتی فوق العاده برای رهایی بخش‌های مختلف اقتصاد کشور از چالش کمبود سرمایه در گردش و همچنین تامین سرمایه برای توسعه زیرساخت‌های کشور دارد.
تامین مالی زنجیره‌ای به زبان ساده
از نیمه سال گذشته و با آغاز به کار دولت سیزدهم، موضوع تحول در سازوکارهای مالی کشور به ویژه در بخش بانکی با هدف بهبود تامین مالی بخش‌های حقیقی اقتصاد در دستور کار دولت قرار گرفت. در همین راستا، جایگزین شدن تامین مالی زنجیره‌ای یا SCF (Supply Chain Finance) به جای تامین مالی سنتی کنونی مورد توجه مقامات اقتصادی دولت قرار گرفت. در سازوکار تامین مالی زنجیره‌ای به جای تامین مالی تمام اجزای زنجیره تولید در روش سنتی کنونی، اجزای زنجیره تولید محصول با عقد قراردادی الکترونیکی میان تمام اعضا و بانک، می‌توانند بدهی خود را در اجزای مختلف زنجیره تبادل کرده و نیاز معاملاتی خود را برطرف کنند. به بیان واضح تر مثلا یک تولیدکننده که خریدار محصولی واسطه‌ای است می‌تواند با ارائه فاکتور الکترونیک به بانک، برات الکترونیک دریافت کرده و با ارائه این برات به فروشنده، کالای واسطه‌ای را دریافت کند. همچنین فروشنده هم می‌تواند این برات مدت دار را به تامین کننده مواد اولیه خود ارائه کرده و مواد اولیه لازم برای تولید خود را تهیه کند. در نهایت مبلغ مندرج در برات الکترونیک در زمان سررسید آن (مثلا پایان سه ماه) از بانک به حساب دارنده برات واریز می‌شود.
مزیت‌های متعدد تامین مالی زنجیره‌ای
خلاصه کارکرد روش تامین مالی زنجیره ای، رفع نیاز مالی زنجیره تولید محصول از طریق تهاتر بدهی بخش‌های مختلف زنجیره با یکدیگر یا اعطای تسهیلات تنها به یک بخش از زنجیره به جای تمامی اجزای آن است. این کارکرد واجد مزایای بسیار زیاد و مهمی است. با توجه به کاهش نیاز زنجیره تولید به تسهیلات در این روش، فشار بر شبکه بانکی برای اعطای تسهیلات به شدت کاهش یافته و در نتیجه یکی از مهمترین موتورهای خلق نقدینگی به مرور خاموش می‌شود. کاهش فشار بر شبکه بانکی همچنین، خطر رشد پایه پولی از ناحیه اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی را نیز کاهش می‌دهد که این مورد نیز به کاهش نیروی تورمی در کشور می‌انجامد. همچنین به دلیل نظارت مستمر و یکپارچه بر زنجیره تامین محصول، امکان انحراف تسهیلات تولیدی به سوی بازارهای نامولد نظیر سکه، مسکن، ارز و... از بین رفته و عامل دیگری در تورم زایی حذف می‌شود. علاوه بر این، ریسک معاملاتی در این روش به حداقل کاهش می‌یابد و تولیدکنندگان با اطمینان کامل به خرید و فروش می‌پردازند.
نهادینه شدن روش تامین مالی زنجیره‌ای علاوه بر موارد فوق، دستاوردهای بسیار زیاد و مهم دیگری نیز دارد. هدایت اعتبار به سمت تولید، کاهش هزینه تمام شده محصول، بهبود فضای کسب و کار، آزاد شدن بخش عظیمی از توان تسهیلات دهی شبکه بانکی و فراهم شدن امکان تامین مالی‌های عظیم در زیرساخت‌های مولد و حیاتی کشور و روشن شدن اجزای زنجیره تامین تولیدات مختلف و در نتیجه فراهم شدن امکان مدیریت یکپارچه زنجیره تامین برای سیاستگذاران، تنها گوشه‌ای از امتیازات ناشی از جایگزینی تامین مالی زنجیره‌ای به جای شیوه سنتی کنونی تامین مالی است.
تامین مالی تولید با وجود تحریم
علاوه بر تمامی دستاوردهای عظیم یاد شده اما شاید بتوان گفت مهمترین دستاورد این روش، باز شدن مجرای تامین مالی تولید در شرایط تنگنای مالی ناشی از تحریم است. در شرایطی که کشور طی سال‌های گذشته به دلیل رویکرد انفعالی دولت قبل در قبال مسائل اقتصادی و اتکای صرف به نتایج مذاکرات برای حل مسائل اقتصادی از جمله حل مسئله تامین مالی تولید، متحمل عقب ماندگی‌های جدی شد، فراهم کردن امکان تامین مالی زنجیره تولید، چالش مهمی از بخش حقیقی اقتصاد کشور را برطرف می‌کند. از همین رو توسعه روش تامین مالی زنجیره‌ای به مرور بخش زیادی از نیاز بخش‌های مختلف اقتصاد به منابع مالی را تامین و زمینه رشد بیشتر اقتصاد را فراهم می‌کند.