تبریزی: سینما مسیر سعادت و شقاوت را ترسیم می‌کند / جهان هستی زاییده عشق است
نشست تخصصی آنلاین سینمای کمال تبریزی با حضور این کارگردان و سفیر ایران و رایزن فرهنگی کشورمان در اسپانیا برگزار شد.
به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم، رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در اسپانیا با مشارکت دانشگاه کمپلوتنسه مادرید، مرکز فرهنگی خانه آسیا و انجمن سینمایی ایران و اسپانیا روز چهارشنبه 5 آبان ماه 1400 برابر با 27 اکتبر 2021 هفتمین کنگره سینمای ایران با محوریت آثار کمال تبریزی به صورت وبینار را برگزار کرد. در این برنامه که با حضور استادان و پژوهشگران سینما از ایران و اسپانیا انجام شد آقای قشقاوی سفیر جمهوری اسلامی ایران در اسپانیا، دکتر محمد مهدی احمدی رایزن فرهنگی کشورمان و کمال تبریزی سینماگر برجسته ایرانی، به بیان مطالب خود پرداختند. همچنین سه استاد اسپانیایی دکتر فرانسیسکو گارسیا گارسیا، خانم ماریا خسوس روسادو و خانم بئاتریس سولر به بیان تحلیل های خود درباره سینمای کمال تبریزی پرداختند.
در ابتدای این وبینار دکتر احمدی رایزن فرهنگی ج. ا. ایران در اسپانیا طی سخنانی این نشست را افتتاح کرد. او در سخنان خود به ویژگی های سینمای ایران اشاره کرد و بیان داشت سینمای ایران در این سال ها با وجود فراز و نشیب‌های فراوان راه خود را همواره پیدا کرده و مسیر اصلی خودش را پیدا کرده است. تولیدات حال حاضر سینمای ایران هم از لحاظ نگاه به خانواده و فرهنگ خانواده، هم از لحاظ نگاه به جوان‌ها و معضلات اجتماعی هم از لحاظ داستان و محتوایی نسبت به دهه‌های اخیر جذاب‌تر شده است. جوایزی که سینمای ایران در جهان به دست می‌آورد نشانه این است که سینمای ایران ویژگی خاصی دارد و یک فرهنگ ویژه و نگاه تازه‌ای در این سینما مطرح است که ارزش آن را نشان می‌دهد.
احمدی تأکید کرد تولیدات سینمای ایران نسبت به تولیدات سینمای جهان، فیلم‌های اخلاقی است که اندیشه‌های سالمی درون آن گنجانده شده است. اینکه امام خمینی (ره) در اولین نطق خود به سینما پرداختند نشان دهنده این است که این موضوع جایگاه بزرگی دارد.
وی ادامه داد: در یک جمله خلاصه کنم: سینمای ایران کارگردان محور است نه بازیگر محور. در همین رابطه رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران از آنجاییکه یکی از وظایفش انعکاس توانمندی هنر سینمای ایران به جهان است سالهاست هفته فیلم و یکسال است در کنار هفته فیلم، وبیناری هم با حضور یک کارگردان برجسته و مشارکت دانشگاه و نهادهای هنری برگزار می کند که سال قبل توفیق داشتیم در خدمت جناب آقای مجید مجیدی باشیم که بسیار تاثیرگذار بود. امسال هم در خدمت کارگردان ارزشمند و توانمند آقای کمال تبریزی هستیم. آقای تبریزی سینما را از دستیاری ابراهیم حاتمی کیا و سینمای دفاع مقدس آغاز کرد و موفق‌ترین و مشهورترین کارگردان ایرانی در حوزه ساخت فیلم های طنز و کمدی است که بسیاری از این فیلم ها از جمله «مارمولک» و «ما همه با هم هستیم» مورد استقبال خوبی قرار گرفت. لذا امتیاز این کارگردان ارزشمند این است که در تکنیکش پیام‌هایی نهفته است که خروجی آن در اصلاح فرهنگ عمومی جامعه تأثیرگذار است.
جشنواره ای که از منافع ملی و امید فقط شعارش را داد / یک فیلم ضد روستا و خشن از ایران به اسکار معرفی شدقشقاوی سفیر جمهوری اسلامی ایران در اسپانیا نیز طی سخنانی ابتدا از برگزار کنندگان این وبینار به ویژه دکتر احمدی رایزن فرهنگی، خانم دکتر رضی و کمال تبریزی و نیز مهمانان اسپانیایی برنامه تشکر کرد. وی سپس به اختصار به معرفی سینمای نوین ایران پرداخت. او سپس با مرور کوتاهی بر مهمترین فیلم های تبریزی از «عبور» در سال 66 تا «مسلخ عشق» و «لیلی با من است» و بعدها «گاهی به آسمان نگاه کن» و «فرش باد» و البته فیلم قابل توجه «مارمولک» و نیز فیلم های جدیدتر «طبقه حساس» و «طعم شیرین خیال» آثار تبریزی را کارهایی ارزشمند دانست. قشقاوی سپس با اشاره به مجموعه بی نظیر و دیدنی موزه سینمای ایران که در آن جوایز بین المللی سینمای کشورمان در سال های پس از انقلاب به نمایش درآمده است بیان داشت که این مجموعه به خوبی نشان می‌دهد که جایگاه سینمای ایران در جهان چگونه است. وی سپس همه استادان اسپانیایی حاضر در جلسه را دعوت کرد به ویزایی که به سهولت از سوی سفارت کشورمان در اختیار آنها قرار خواهد گرفت برای دیدن این مجموعه و انبوه آثار تاریخی و فرهنگی به ایران سفر کنند.
در بخش بعدی این وبینار، کمال تبریزی، مهمان ویژه این نشست دقایقی به تبیین و توضیح جهان فیلمسازی خود پرداخت. او بیان داشت به اعتقاد من، جهان هستی زاییده دوستی و محبت است؛ عشق در کائنات موج می‌زند و هدف اصلی از خلقت، کشش و جاذبه «دوست داشتن» است. سرمنشاء همه رفتارها، خواستن ها، عملکردها و نهایتا کشف و شهود در هستی، یک کلمه است: عشق. اما این عشق می تواند دو وجه کاملا مخالف و متناقض داشته باشد. عشق می تواند مثبت و منفی باشد. هر دو نیروی پیش برنده در صحنه نمایش «پروتاگونیست و انتاگونیست» نیروی اصلی خود را برای هرگونه اقدامی از عشق می‌گیرند. یکی بر علیه دیگری... که مخاطب بر اساس نگاه و ارزیابی خود، یکی را قهرمان و دیگری را ضد قهرمان می انگارد. در نهاد همه ما انگیزه اصلی برای هر اقدامی، علاقه و محبت است. هر عملی که انسان ها انجام می‌دهند و یا هر اعتقادی که در وجود آنان شکل گرفته، بر خاصیت یگانه این جهان استوار است و آن نیست مگر عشق، علاقه، دوستی، محبت و....
کمال تبریزی در ادامه درباره مسأله عشق گفت اما نکته مهمی‌که باید مد نظر داشت جلوه کاملا متفاوت این جذبه و کشش و نتایج کاملا متفاوت آن در عرصه ها و ادوار مختلف جوامع انسانی است. ذات عشق به گونه‌ای است که می‌تواند در عین ایجاد رستگاری، مخرب و ویرانگر نیز باشد. کما اینکه ظهور و سقوط تمدن‌های بسیاری بر همین قاعده استوار بوده‌اند و شاید به همین دلیل شخصیت‌های نمایشی پرنفوذ و کاریزماتیک در اغلب آثار شاخص سینمایی، ابعاد خاکستری داشته و از همین رو بر دل مخاطب نشسته‌اند و خاطر آنان از یادشان نمی‌رود. واقعیت این است که اشخاص کاملا سفید یا سیاه در جهان واقعی اگر نگوییم هرگز، غالبا نایاب‌اند و وجودشان در برخی آثار نمایشی، عمدتا قابل باور و پذیرش نیستند. قهرمان اگر خطا نکند قهرمان نیست و با همین زاویه نگاه، ضد قهرمان نیز در درون خود می‌تواند بر نیکی ها غبطه داشته باشد و تقریبا هیچ سارقی دوست ندارد که او را دزد خطاب کنند.
بنابراین سینما می‌تواند در مسیر کلی، دو مدل کاملا متفاوت را ترسیم کند: مسیر سعادت و مسیر شقاوت، که اولی کاتارسیس ارسطویی را از طریق ایجاد امید و بهجت در روان مخاطب میسر می‌سازد و دومی‌از طریق ترس و برحذر ماندن از رویه های خطرناکی که انسانیت را به قهقرا و نهایتا به سوی نابودی می‌برند.
وی با این مقدمه به تحلیل آثار سینمایی خود پرداخت و بیان داشت در مجموعه تقریبی بیست فیلم سینمایی که در کارنامه فیلمسازی من وجود دارد، تقریبا هیچکدام از منظر انواع سینمایی شباهتی به هم ندارند و اصطلاحا هرکدام ساز خودشان را می‌زنند؛ اما چنان که گفته شد محرک اصلی و مشترک در همه آنها، توجه و نوعی نگاه موکد بر نیروی پیش برنده تمایلات حسی و عاطفی در وجود شخصیت‌های مثبت و منفی داستان است. هنگام فیلمبرداری من از همه بازیگرانم می‌خواهم که با توجه به نقشی که دارند؛ عشق و علاقه‌ای را در خود پرورش داده و هنگام اجرای نقش به نوعی آن را بروز دهند و این ابراز می‌تواند همسو یا غیر همسو با مختصات شخصیت باشد. به قول شاعر بزرگ ایرانی حضرت حافظ: یک قصه بیش نیست غم عشق و وین عجب..... کز هر زبان که می‌شنوم نامکرر است.
کمال تبریزی در پایان سخنان خود تأکید کرد سینما از نظر من هرچند می‌تواند داستان خود را کاملا در فضایی خودساخته و قراردادی روایت کند اما اگر دنیایی که خلق می‌کند هیچ نسبتی با واقعیت نداشته باشد در خاطر مخاطب ماندگار نخواهد شد هرچند در لحظه نمایش، کاملا جذاب باشد. توجه داشته باشید که فیلم‌ها از این منظر، بر دو گونه‌اند: آثاری که بعد از دیده شدن در فاصله کوتاهی فراموش می‌شوند هرچند رویارویی مخاطب با آن، لذت بخش و راضی‌کننده باشد و دسته دوم که بعد از دیده شدن، مدت‌ها ذهن و خاطر مخاطب را به خود جلب می‌کنند و گاهی برای همیشه با او و در یاد او می‌مانند زیرا داستان حوادث و شخصیت های طراحی شده به نوعی ریشه در واقعیت زندگی و مسائل روزمره جامعه مخاطب دارند.
در بخش بعدی این نشست دکتر فرانسیسکو گارسیا گارسیا به بیان نقطه نظرات خود درباره سینمای ایران و آثار تبریزی پرداخت. وی در ابتدا از سفیر جمهوری اسلامی‌ایران، رایزن فرهنگی و کمال تبریزی و همچنین نهادهای مشارکت کننده در برگزاری این وبینار تشکر کرد. گارسیا گارسیا سپس به ویژگی های سینمای ایران پرداخت و گفت بارزترین مشخصات سینمای ایران درگیر شدن بیننده در آن، توجه به دوران کودکی، نگرانی به دلیل وضعیت زنان، علاقه به زندگی روزمره با همه ارزش ها و مشکلات آن، حضور فرهنگی ایران باستان و ارزش‌های نمادین با توجه ویژه به عرفان و دینداری و مسائل روز از منظر زیبایی شناسی، سادگی و استفاده از فضاهای حاشیه‌ای است. از نگاه این استاد برجسته سینما در دانشگاه کمپلوتنسه مادرید، سینمای ایران ترکیب پیچیده و زیبایی از «امر محلی» و «امر جهانی» است. داستان های سینمای ایران از یک مساله خاص در جغرافیایی خاص تبدیل به مساله ای عمومی‌و جهانی می‌شوند. در حقیقت نمادهای فرهنگی سنتی ایران با نمادهای فرهنگ جهانی و مدرن ترکیب شده‌اند و ترکیب زیبایی خلق کرده‌اند.
او گفت سینمای ایران در جشنواره‌های ملی و بین‌المللی به افتخارات زیادی دست یافته است که از میان آنها می‌توان به جشنواره‌های سن سباستین، مسکو، سوئد، برلین، کره جنوبی، وایادولید، خیخون، قاهره، شیکاگو، نیویورک، لس آنجلس اشاره کرد. از این رو سینمای ایران شایسته توجه ماست و مایه افتخار است که بتوانیم آن را تحلیل و بررسی کنیم. گارسیا در ادامه به سابقه نشست‌هایی از این دست اشاره کرد و گفت از سال 2011 یعنی 10 سال پیش در فعالیت های مختلف آموزشی و اطلاع رسانی سینمای ایران فعالیت می‌کنیم.
گفتنی است سال گذشته نیز کنگره سینمای ایران به صورت مجازی و در قالب وبینار به تحلیل آثار مجید مجیدی پرداخت که مورد استقبال قرار گرفت و در طول سه روز میزبان دانشجویان و علاقه مندان به سینما بود. وبینار امسال نیز به طور مشخص دو فیلم «طعم شیرین خیال» و «طبقه حساس» از کمال تبریزی را به صورت آنلاین برای تماشا در اختیار کارشناسان و شرکت کنندگان در وبینار قرار داده بود و تحلیل استادان سینمای اسپانیا نیز بر اساس همین دو فیلم انجام شد. حاضرانی از ایران، اسپانیا و کشورهای آمریکای لاتین در این وبینار شرکت کردند و از مطالب آن بهره بردند.
مشروح این گزارش ویدیویی را می‌توان در صفحه ویدیویی رایزنی فرهنگی ایران در اسپانیا مشاهده کرد.