تجربه شکست خورده آلترناتیو اکران فیلم‌های سینمایی

ویدیوکلوب‌های اینترنتی که به عنوان آلترناتیو اکران سینما معرفی می‌شدند و تصور می‌شد می‌تواند اقتصاد سینما را نجات دهند، در اکران آنلاین فیلم‌های سینمایی، یک تجربه شکست خورده را رقم زدند؛ آمارهایی که تهیه کنندگان را با شوک همراه کرد و در عین حال، دیگر صاحبان فیلم‌های سینمایی را در انتخاب اکران آنلاین به عنوان جایگزین اکران عمومی، به عنوان آخرین راه بسیار محتاط نموده است.

به گزارش «تابناک»؛ افزایش سرعت اینترنت، بستر وب را فراتر از امکانی برای عرضه تولیدات کم حجم نظیر خبرهای مکتوب نموده و به طور مشخص، تولیدات گسترده صوتی و ویدیویی در حال پر کردن جای محتوای مکتوب هستند؛ اتفاقی که به واسطه افزایش گرایش از «خواندن» به «دیدن» و «شنیدن» است. در همین راستا، «او تی تی / OTT»‌ها نظیر «آی پی تی وی / IPTV» و «وی او دی / VOD» جزو بسترهای تازه مورد توجه در فضای بین‌المللی و به تبع آن در ایران است که بخش دارای سوددهی بالا ویدیو در فضای تازه است و از قضا این بستر در ایران مناقشه برانگیز شده و حتی پای رسانه‌های آنلاین را نیز به میان کشید.

فیلم سینمایی «خروج» به نویسندگی و کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا که با وجود برخورداری از سوژه ملتهب در اجرا لحن آرامی دارد، نخستین فیلمی بود که در این بستر به شکل متفاوتی به جای نمایش روی پرده، در وی او دی نمایش داده شد و «اکران آنلاین» شد. مخاطبان وی او دی‌ها باید سوای اشتراک ماهیانه، برای تماشای این فیلم‌ها بلیت می‌خریدند و به تماشای این فیلم و فیلم‌های بعدی می‌نشستند که به این شیوه اکران شدند. با توجه به تعطیلی سالن‌های سینما و طولانی شدن صف فیلم‌های در انتظار اکران، سازمان سینمایی مشوق‌هایی را نیز برای این طرح در نظر گرفت.

پس از «خروج»، فیلم «طلا» ساخته پرویز شهبازی نیز اکران شد و این دو فیلم در جریان اکران آنلاین روی هم چهار میلیارد و دویست میلیون فروختند. در ادامه «زیرنظر» به کارگردانی مجید صالحی و «مهمانخانه‌ماه‌نو» به کارگردانی تاکفومی تسوتسویی اکران شدند که روی هم حدود دو میلیارد و چهارصد میلیون فروش داشتند. همچنین سه فیلم «کشتارگاه» به کارگردانی عباس امینی، «تیغ و ترمه» اثر کیومرث پور احمد و «بهت» به کارگردانی عباس رافعی به شیوه آنلاین اکران شدند و روی هم حدود یک میلیارد و سیصد میلیون فروش داشتند.

این رقم‌های فروش طبیعتا چندان زیاد نیست، چرا فقط هزینه تولید خروج بیش از نه میلیارد تومان بود و در واقع هزینه تولید یکی از این آثار نیز از اکران آنلاین بازنگشت. همین مساله باعث شد تا تهیه کنندگان نسبت به عرضه آثارشان در اکران آنلاین مردد شوند، به خصوص آنکه بر خلاف اکران در سالن‌های سینما، به محض نمایش فیلم در قالب اکران آنلاین، نسخه قاچاق فیلم‌ها در شبکه‌های اجتماعی و دیگر بسترهای آنلاین به اشتراک گذاشته می‌شود و در واقع فیلم به لحاظ اقتصادی به نقطه پایان رسیده است. در رویه مرسوم پس از اکران عمومی فیلم، کوشش می‌شود رایت بین المللی فروخته شود و سپس رایت داخلی برای توزیع در قالب دی‌وی‌دی و وی‌او‌دی به فروش می‌رود.

بخشی از دلایل شکست این طرح نیز به ساختار اکران آنلاین در ایران و بخشی دیگر به خود فیلم بازمی‌گشت. از مهم‌ترین دلایل ساختاری اکران آنلاین این است که اساسا امکان جلوگیری از دانلود یا ضبط فیلم از نسخه در حال نمایش در مدرن ترین پلتفرم‌ها نظیر نتفلیکس نیز وجود ندارد و در هر سامانه‌ای در سراسر دنیا فیلم‌ها عرضه و نسخه باکیفیت آن طی چند ساعت در شبکه‌های مختلف دانلود غیرمجاز عرضه می‌شود. البته قوانین کپی رایت که در کشورهایی غربی وجود دارد، ریسک دانلود وسیع و پیاپی از مسیرهای غیرقانونی را بالا می‌برد و به همین دلیل، بسیاری ترجیح می‌دهند خودشان را در معرض این ریسک قرار ندهند، در غیر این صورت می‌توانند به سادگی از مسیرهای غیررسمی به اثری که می‌خواهند دست یابند.

چالش دیگر قیمت گذاری اشتباه برای یک محصول است. در هیچ پلتفرم حرفه‌ای، یک محصول از سایر محصولات جدا و با یک قیمت گذاری متفاوتی فروخته نمی‌شود، بلکه پلتفرم محصول را می‌خرد و در کنار دیگر محصولات به عنوان بخشی از محصولاتی که در قبال خرید اشتراک به مشترکانش عرضه می‌کند، ارائه می‌دهد. اینکه حتی مشترکان ویدیوکلوپ‌های اینترنتی داخلی مجبور به خرید این محصول به صورت مجزا به قیمت دوازده هزار تومان باشند و فقط شش ساعت یا بیست و چهار ساعت بتوانند آنچه خریده‌اند را تماشا کنند، فاقد منطق اقتصادی است و انگیزه را برای دانلود غیرقانونی افزایش می‌دهد.

در کنار اینها، عامل دیگر فروش اندک، وضعیت اقتصادی عمومی است که طبیعتا باعث شد بسیاری سبد تفریحات‌شان را در این دوره سبک کنند و با جدیت بیشتری در این زمینه برخورد کنند. به نظر می‌رسد تجربه شکست خورده آلترناتیو اکران فیلم‌های سینمایی نشان می‌دهد دست‌کم تا زمان بازنگری جدی در این طرح، جایگزینی برای پرده بزرگ برای اقتصاد سینمای ایران وجود ندارد.