ترس پالایشی در بورس تهران

معاملات آخرین هفته کامل اردیبهشت در بازار سهام خاتمه یافت. در این روز شاخص بورس تهران که در روز سه‌شنبه موفق به گذر از سطح روانی یک‌میلیون و 600‌هزار واحدی شده بود موفق به تثبیت خود در بالای این محدوده نشد و به واسطه افزایش عرضه‌ها در بازار مربوطه به ابر کانال یک‌میلیون و 500‌هزار واحدی عقب‌نشینی کرد. در این روز افزایش فروش در نمادهای پالایشی یکی از مهم‌ترین رویدادهایی بود که به افت شاخص‌کل انجامید و توانست در همدستی با سایر نمادهای کامودیتی‌محور بازار سهام مهم‌ترین نماگر این بازار را تا سطح یک‌میلیون و 594‌هزار واحد به عقب براند. بر این اساس طی روز یادشده نمادهای «شپنا»، «شبندر» و «شتران» بیشترین اثر را بر افت 11‌هزار واحدی دماسنج اصلی بازار داشتند.

در شاخص هموزن نیز وضعیت تا حد زیادی مشابه کلیت بازار است با این تفاوت که عقبگرد شاخص مذکور بیش از نماگر اصلی بوده. تغییرات شاخص هموزن در روز گذشته حکایت از آن دارد که فارغ از وزن نمادها و صرفا بر اساس یک میانگین حسابی ساده میزان کاهش قیمت در نمادهای بورسی در روز چهارشنبه 16/ 1درصد بوده است؛ این در حالی است که شاخص‌کل که میانگین وزنی داده‌ها را محاسبه می‌کند تنها 69/ 0‌درصد افت داشته است. بسیاری بر این باور هستند که عقبگرد شاخص‌کل در روز گذشته به‌جز تاثیری که از نمادهای پالایشی پذیرفته تا حد زیادی ناشی از رشد بازار در روزهای گذشته نیز هست. بالاخره هرچه که باشد بازار سهام در روزها و هفته‌های اخیر رشدی قابل‌توجه را پشت‌سر گذاشته و حالا پس از گذشت تقریبا دو ماه از شروع سال طبیعی است که برخی از فعالان بازار قصد تغییر در ترکیب پرتفوی و یا حتی شناسایی سود را داشته باشند. روزهای گذشته در شرایطی سپری شده‌اند که خوش‌بینی به آینده بازار و پایان روند نزولی قبل منجر به کسب بازده 5/ 17‌درصدی در بورس تهران شده است. اگر بخواهیم تصویری دقیق از وضعیت بازار سهام در دو‌ماهه نخست سال‌جاری ارائه دهیم، باید بگوییم که سود کسب‌شده در شرایط کنونی تقریبا چهار‌برابر سود حاصل از رشد شاخص بورس در کل سال‌گذشته است. از سوی دیگر به‌رغم آنکه در حال‌حاضر آینده بازار را نمی‌توان پیش‌بینی کرد، با این وجود نمی‌توان این نکته را هم از نظر دور داشت که انتظارات تورمی همچنان به قوت خود باقی است و نمی‌تواند به این زودی‌ها از میان متغیرهای اثرگذار بر بازار سهام کنار برود، بنابراین طبیعی است اگر در روزهای آتی نیز فضای حاکم بر معاملات سهام در بورس یا فروبورس منفی باشد.

برزخ پالایشی‌ها

اینطور که به‌نظر می‌آید در روز گذشته آنچه که بیش از هر چیز توانسته بر روند جاری در بازار سهام اثر بگذارد، عدم‌اطمینانی است که همچنان از سوی سیاستگذاران و ساختار اداری به بازار سهام تحمیل می‌شود. البته این عدم‌اطمینان در مقطع فعلی برخلاف دوره‌های مشابه ناشی از سخنرانی یا انتشار بخشنامه‌های جدید نیست، با این‌حال سابقه دستگاه‌های تصمیم‌گیر باعث شده تا سهامداران مارگزیده در وضعیت فعلی از هر ریسمان سیاه و سفیدی بترسند. روز گذشته آنچه که توانست تا حد زیادی داغ این مارگزیدگی را در بازار سهام تازه کند شایعاتی از میزان سودسازی پالایشی‌ها بود.

برای آنکه بدانیم این قضیه چرا تا به این حد توانسته درمیان فعالان بازار سهام و سرمایه‌گذاران خرد از اهمیت برخوردار باشد، ابتدا باید نگاهی داشته باشیم به آنچه که در ماه‌های قبل در نمادهای پالایشی اتفاق افتاده است.

نمادهای پالایشی یکی از عمده‌ترین نمادهای موثر بر شاخص‌کل بورس هستند. این نمادها که در تمامی سال‌های گذشته متناسب با نرخ تعیین‌شده از سوی شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی فعالیت می‌کنند در نهایت محصول خود را به دولت می‌فروشند. این به آن معنا است که هم نرخ مواداولیه دریافتی و هم نرخ فروش متناسب با صلاحدید سیاستگذار تعیین می‌شده است.

با این حال رویه یادشده تنها عاملی نبوده که در طول سالیان گذشته پالایشی‌ها را به یک صنعت ناامن برای سهامداری بدل کرده است. مشکل اصلی پالایشی‌ها این است که نه‌تنها تمامی قیمت‌ها در آنها بر مبنای عوامل برونزا ناشی از تصمیم سیاستگذاران معین می‌شده، بلکه در طول سال‌مالی نیز ممکن بوده دولت دائما نظر خود را عوض کند و در سود این شرکت‌ها دست ببرد؛ این در حالی است که دولت تنها سهامدار اصلی این شرکت‌ها نبوده و در سال‌های قبل با دخالت در سود شرکت‌ها در عمل دست خود را به جیب مردم برده است. حالا به‌نظر می‌آید آنچه در روزهای گذشته نمادهای پالایشی را تحت‌تاثیر قرار داده همان خاطرات تلخ قدیمی است که به سبب اصلاح گزارش اسفندیکی از شرکت‌های پالایشی در تارنمای کدال رخ داده است. این شرکت، شرکت پالایش نفت شیراز بوده که با تغییر نرخ‌های مندرج در گزارش‌های ماهانه خود در آخرین‌ماه سال‌مالی 1400 به‌طور تلویحی به بازار نشان داده که ممکن است مفروضات قبلی دریافت خوراک از سوی عرضه‌کننده آن یعنی شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی تغییر کرده باشد. همین امر سبب شد تا در روز گذشته بیشتر نمادهای فعال در این گروه افت قیمتی در حدود 3 تا 4‌درصد را در معاملات خود شاهد باشند. به گفته کارشناسان در صورتی‌که تغییرات فرض‌شده از سوی «شراز» قابل‌اتکا باشد، سود صنعت پالایشی در سال‌مالی گذشته تغییر خواهد کرد و این صنعت از تحولات روی‌داده در کرک‌اسپرد صنعت پالایشی به مانند سایر کشورهای جهان بهره‌مند نخواهد شد. عصر روز گذشته برخی از پالایشی‌ها، صورت‌های مالی سال1400خود را روانه کدال‌کردندکه باید دید بازار چه واکنشی به این گزارش‌ها نشان می‌دهد.

فاز امید در خودرویی‌ها

اما از پالایشی‌ها که بگذریم روز گذشته یک اتفاق مهم در بازار سرمایه رخ داد. برای اولین‌بار در تاریخ بورس‌کالا خودرو در این بازار عرضه شد و مورد داد و ستد قرار گرفت، درحالی‌که انتظار می‌رفت تا پیش از این، این عنوان نصیب خودروی تولید شرکت سایپا یعنی شاهین بشود، شاهین از چرخه رقابت عرضه و تقاضا در تالار نقره‌ای بازماند تا عنوان نخستین خودرو معامله‌شده در بورس‌کالا به به وانت کارا برسد. وقوع چنین رویدادی از آن جهت اهمیت دارد که باز شدن پای خودرو‌سازان به بورس‌کالا می‌تواند راه را برای عرضه خودرو در این بستر و در نتیجه رها شدن صنعت خودروی کشور از چنگال قیمت‌گذاری دستوری را هموار کند.

همان‌طور که در گزارش‌های قبلی نیز به آن اشاره‌شده بود یکی از مسائلی که می‌تواند در مقطع کنونی صنعت خودرو را از دام ورشکستگی نجات دهد، رهایی از قیمت‌گذاری دستوری است. در سال‌های اخیر توهم کنترل قیمت‌ها به نفع مصرف‌کننده، نه‌تنها سبب‌شده تا رانت‌خواری و دلالی در بازار خودرو افزایش پیدا کند بلکه سبب شده تا خودرو‌سازان در شرایط بی‌بهره ماندن از قیمت بازار با افزایش زیان انباشته و گام نهادن در مسیر ورشکستی روبه‌رو شوند. دقیقا به همین دلیل است که بازار روی خوشی به خبر معامله خودرو در بورس‌کالا نشان داده است. سبزپوشی برخی از نمادهای خودرویی در روز گذشته در شرایطی بر روی تابلوی معاملات بازار سهام مشاهده شد که در چند روز گذشته نمادهای خودرویی عمدتا در سطوح منفی تابلو و حتی با صف‌فروش دادوستد می‌شدند.