تغییر رویکرد سدسازی در ایران
در گذشته انتقادهایی به سدسازی در ایران مطرح می‌شد اما اکنون با تغییر شرایط آب‌وهوایی در کشور به نظر می‌رسد که سیاست‌ها و رویکردها نسبت به این سازه تغییر کرده است.
به گزارش ایسنا، ماجرای سدسازی در ایران از سال‌های پایانی دهه 20 آغاز شد و تاکنون 172 سد ملی در سطح ایران به بهره‌برداری رسیده و قرار شده است که تا سال 1400 این تعداد به 214 سد افزایش یابد این در شرایطی است که در گذشته روند سدسازی بسیار کند بود؛ به‌گونه‌ای که در دولت‌های اول و دوم تنها یک سد، در دولت سوم سه سد و در دولت پنجم نیز دو سد به بهره‌برداری رسید اما از دولت ششم و هفتم می‌توان به‌عنوان دولت‌های میانه‌رو در سدسازی یاد کرد؛ چراکه در هر کدام از آن‌ها 13 سد به بهره‌برداری رسید.
پس از دولت ششم، کشور با حجم وسیع سدسازی روبه‌رو بود؛ به‌طوری که تنها در دولت هشتم 35 سد به مدار بهره‌برداری وارد شد. در ادامه این روند، در دولت بعد یعنی دولت نهم، از اول مهرماه سال 1384 تا پایان شهریور سال 1388 بالغ بر 18 سد به‌بهره‌برداری رسید اما قله سدسازی در دولت دهم و با تعداد 39 سد قرار داشت. پس از آن، دولت تدبیر و امید، به‌طور جدی در بحث سدسازی مورد انتقاد قرار گرفت و همین مساله موجب شد که تعداد سدهای بهره‌برداری شده در این دولت، با کاهش روبه‌رو شود و دولت یازدهم 25 سد و دولت دوازدهم نیز تنها سه سد را به‌بهره‌برداری برساند.
43 سد تا پایان برنامه ششم بهره‌برداری می‌شود
اما درمجموع طی این سال‌ها 172 سد به ظرفیت 51 هزار و 765 میلیون مترمکعب به‌بهره‌برداری رسید و بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، اکنون 672 سد در دست بهره‌برداری، 120 سد در دست ساخت و 176 سد در دست مطالعه قرار دارد. این موضوع به این معناست که تا پایان برنامه ششم، تعداد سدهای ساخته شده در دولت دوازدهم نیز افزایش چشمگیری خواهد یافت؛ چراکه بر اساس عملکرد اهداف تعیین شده، بر اساس سند تفصیلی برنامه ششم توسعه و در سرفصل برنامه تأمین آب، ظرفیت آب تنظیمی سدها (غیرمرزی) مقرر شده است که در طول برنامه، 1401 میلیون مترمکعب اضافه شود که در سال 1396، این هدف 132 میلیون مترمکعب بوده و عملکرد این فعالیت بالغ بر 112 میلیون مترمکعب بوده است.
همچنین در ظرفیت آب تنظیمی سدها (مرزی) مقرر شده که در طول سال‌های برنامه ششم توسعه، 2857 میلیون مترمکعب ظرفیت تنظیم اضافه شود که در سال 1396، این هدف، 314 میلیون مترمکعب بوده و عملکرد هم بالغ بر 228 میلیون مترمکعب اعلام شده است.
آمار سد ملی به 214 مورد می‌رسد
به‌طور کلی و طبق اعلام وزارت نیرو، از سال 1357 تا 1392 تعداد 125 سد بزرگ و از سال 1392 تا امروز حدود 37 سد ملی اضافه شد و طبق برنامه تا سال 1400 به این عدد در پایان دولت اضافه می‌شود؛ به این ترتیب که در مدت هشت سال 70 سد ملی به بهره برداری خواهد رسید و آمار سد ملی به 214 مورد می‌رسد.
در این راستا رضا اردکانیان - وزیر نیرو - در پاسخ به سؤالی مبنی بر این‌که وضع سدسازی در کشور با وجود انتقادات سال‌های گذشته به موضوع سدسازی چگونه است؟ گفت: بیش از 47 هزار سد بزرگ در دنیا وجود دارد که نیمی از آن در چین است و بخش قابل توجهی در نیمه دوم قرن بیستم ساخته شده است و کشورهای معدودی هستند که سدسازی‌هایشان را در قرن 21 آغاز کرده اند.
وی با بیان این‌که ما ته جدول هستیم که در سال‌های جنگ تحمیلی، ساخت و ساز سد را محدود کرده بودیم، گفت: در سال 1357 تعداد 19 سد ملی ساخته شد. آن زمان وقتی وارد عرصه سدسازی شدیم، سراغ سدهای بزرگ رفتیم که با یک سد حجم زیادی از آب را جمع آوری کند.
سد سازی باید با هدف کنترل سیلاب باشد
وی در این باره به ایسنا گفت: اگر تاکنون گفته می‌شد سدسازی باید با هدف تامین آب شرب، کشاورزی، تولید برق و کنترل سیلاب صورت بگیرد، اکنون باید وارد این مسیر شویم که سدسازی را با هدف کنترل سیلاب انجام دهیم و این‌که گفته می‌شود بارندگی‌های یکساله سدها را پر نکرده و سدسازی بی‌فایده است! دیگر نباید مانع کار باشد زیرا ما جیره منابع آبی‌مان را در هر سال دریافت نمی‌کنیم و ممکن است هر چند سال یکبار این سهمیه در اختیارمان قرار گیرد. به همین دلیل باید ظرفیت‌های ذخیره‌سازی را در اختیار داشته باشیم.
وی افزود: به‌طور مثال سد کارون 3 در دهه 80 تکمیل و آبگیری شد و در همان دهه نیز به بهره‌برداری رسید و در همان زمان، سیلاب وسیعی در حوزه کارون بزرگ رخ داد و این سد همچون یک مخزن بزرگ توانست سه میلیارد مترمکعب آب شیرین را در خود جای دهد و از خسارات جانی وسیع جلوگیری کند و همچنین به موجب آن هشت واحد تولید برق 250 مگاواتی وارد مدار شد و شاهد توان تولید 2000 مگاوات برق بودیم. امسال نیز در سیستان و بلوچستان توانستیم مدیریت مناسبی داشته باشیم، به گونه‌ای که اقدامات موثری در این راستا انجام شد و اگر این اقدامات صورت نمی‌گرفت، قطعا میزان خسارات سیلاب بیش از این میزان بود.
صدور خدمات فنی و مهندسی به خارج از کشور در حوزه سدسازی و نیروگاه‌سازی
همچنین بهروز مرادی - مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران - درخصوص تغییر رویکرد سدسازی در کشور، به ایسنا گفت: سدهایی که تا کنون ساخته شداند، در مدیریت سیلاب نقش ویژه‌ای داشته‌اند و اکنون شرایط به‌گونه‌ای است که باید رویکردها نسبت به سدسازی تغییر کند.
برای روان‌آب‌هایی که وارد دریای عمان و خلیج فارس می‌شوند، به گفته مرادی از قدیم برنامه‌هایی داشته‌ایم، اما باید سدهای دیگری ساخته شود تا کلیه روان‌آب‌هایی که از منطقه سیستان و بلوچستان و هرمزگان خارج می‌شود را کنترل کند.
مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران با بیان این‌که برای ایجاد سدها و مخازن بزرگ همچون سد بختیاری به اعتبارات سنگینی نیاز داریم، گفت: برای این مساله مذاکراتی را با کشورهای خارجی داشته‌ایم که بتوانیم این طرح‌ها را با استفاده از فاینانس خارجی تامین مالی کنیم و به محض این‌که منابع مالی آن مهیا شود این طرح‌ها را وارد مرحله‌ی اجرایی خواهند کرد.
وی با اشاره به اقداماتی که برای سدها صورت گرفته است، ادامه داد: بحث گردشگری روی سدها، مهار روان آب‌ها و ایجاد سدها با هدف مهار سیلاب از جمله برنامه‌هایی است که اکنون در دست اجرا داریم، اما برای این‌که چند سد دیگر باید در کشور ساخته شوند، باید مطالعاتی صورت گیرد تا بتوان در این باره اطلاعات دقیقی را ارائه کرد. در استان لرستان که یک منطقه سیل‌خیز است، دو سد در دست مطالعه قرار دارد که باید برای مهار سیلاب این دو سد را ایجاد کنیم.
مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران با اشاره به صدور خدمات فنی و مهندسی به خارج از کشور در حوزه سدسازی و نیروگاه‌سازی، اظهار کرد: این مساله را با توجه به قابلیت‌های بسیار بالایی که کشور در این دو صنعت دارد، در پیش گرفته‌ایم و با کشورهای منطقه نیز برای این مساله وارد مذاکره شده‌ایم.
مرادی در پاسخ به این سوال که برای مهار سیلاب چه تعداد سد باید در کشور ساخته شود، گفت: با توجه به این‌که بخشی از سدسازی در اختیار شرکت آب نیرو قرار دارد و شرکت آب منطقه‌ای در این حوزه فعال است، نمی‌توان عدد دقیقی اعلام کرد اما اکنون 20 ساختار را در دست بررسی داریم که مطالعات آن در فاز یک قرار گرفته است و در بخش شناخت نیز همین مقدار در دستور کار قرار دارد که منتظر اخذ مجوزهای زیست محیطی آن هستیم.
انتهای پیام