تلاش برای رفع تشنگی تهران در اعماق رشته‌کوه‌های البرز

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، سد لار یکی از سدهای پنج‌گانه تهران در تأمین آب شرب است و به‌همراه سدهای ماملو و لتیان، سامانه شرقی تأمین آب تهران را تشکیل می‌دهد.

* سدی که ایتالیایی‌ها در ساخت آن اشتباه کردند

عملیات اجرایی این سد در سال 1353 به وسیله شرکتی ایتالیایی آغاز و در اردیبهشت 1359 آبگیری شد. با آبگیری از سد، فرار آب از مخزن آن مشهود شده و با انجام مطالعات و بررسی های متعدد مشخص شد که آب از مجاری طبیعی موجود در دریاچه سد نشت کرده و به صورت چشمه هایی حدود ده کیلومتری پایین دست سد با دبی تا 14 مترمکعب در ثانیه ظاهر می شود.

درواقع سد لار با فرار شدید آب مواجه شده و آبی که باید پشت این سد ذخیره می‌شد به‌صورت چشمه‌هایی کیلومترها بعد از سد، فرار کرده و به رودخانه هراز جاری شده و به دریای خزر می‌ریزد.

* سد لار رکوردار فرار آب در جهان شد

برآورد بلند مدت (30 ساله) نشان می دهد که حداقل فرار آب از مخزن سد لار 3 مترمکعب در ثانیه و حداکثر آن حدود 13 تا 14 مترمکعب در ثانیه است. متوسط فرار آب این سد در طول سال حدود 7 مترمکعب در ثانیه برآورد می شود. از اینرو، به طور متوسط در یک 24 ساعت، حدود 605 هزار مترمکعب آب از مخزن سد لار به پایین دست نشت می کند. این رقم در طول یکسال رقمی بین 220 میلیون مترمکعب تا 250 میلیون مترمکعب آب شیرین را شامل می شود که رقم بسیار بزرگی است. هیچ سدی در دنیا تاکنون این میزان فرار آب نداشته و در این خصوص سد لار رکورد فرار آب را در بین سدهای دنیا از آن خود کرده است.

طرحی به نام طرح مطالعه و علاج بخشی سد لار برای جلوگیری از فرار آب این سد تعریف شده که قدمت آن به سال 88 می‌رسد. بر اساس مجوز تخصیص آب سد لار در آبان‌ماه سال 94، سهمیه آب تهران از سد لار به میزان 330 میلیون متر مکعب در سال تعیین شده است که در حال حاضر سد لار و تاسیسات جانبی قادر است بطور متوسط 170 میلیون متر مکعب در سال به صورت پمپاژ به منطقه کلان منتقل کند.

با توجه به اختلاف بین میزان آب انتقالی با آب تخصیص داده شده و از سوی دیگر پایین بودن ضریب اطمینان در راستای تامین آب مطمئن و مدیریت منابع آب در مواقع خشکسالی لازم بود تمهیداتی برای انتقال بقیه آب از سد لار و پیاده‌سازی راهکاری جایگزین اندیشیده شود که در نهایت احداث 28 کیلومتر تونل در دل رشته‌کوه البرز و ایجاد مسیری برای انتقال ثقلی آب از مخزن سد لار به منطقه کلان و مخزن سد لتیان در دستور کار قرار گرفت.

* پروژه مهمی که در دولت قبل 3 سال متوقف شد

یکی از دلایلی که سالها اجرای طرح علاج‌بخشی سد لار به تأخیر افتاد، عدم توجه دولت‌های وقت به اهمیت این پروژه بود. محمد رستمی، مدیرعامل هلدینگ نیروی قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا (ص) که اجرای پروژه علاج‌بخشی سد لار را با احداث سامانه انتقال آب این سد به منطقه کلان در دست اجرا دارد، در این خصوص گفت: پروژه مهم جلوگیری از فرار آب سد لار که با نام انتقال آب سد لار به کلان معروف است، به پیشرفت 38 درصدی رسیده، این پروژه متاسفانه به مدت 3 سال در دولت گذشته متوقف شده بود، اما از سال 99 مجددا فعال شد.

رستمی خاطرنشان کرد: در صورت تأمین مالی 2500 تا 3000 میلیارد تومانی، تا پایان سال 1404 پروژه مهم انتقال آب سد لار به لتیان که از فرار آب سد لار جلوگیری می‌کند، به‌بهره‌برداری خواهد رسید.

با بهره‌برداری از این پروژه، حدود 150 میلیون مترمکعب در سال از فرار آب سد لار جلوگیری می‌شود و با جایگزینی این طرح با طرح فعلی پمپاژ آب، تخصیص 300 تا 330 میلیون مترمکعبی آب از سد لار با انتقال این میزان آب به سد لتیان، در سامانه شرقی تهران محقق می‌شود.

* سفره‌های زیرزمینی تهران جور سالها تأخیر در اجرای این پروژه را می‌کشند

تهران در این روزها که پاییز و زمستان کم‌بارشی را پشت سر می‌گذاریم و چهارمین سال خشکسالی مستمر را تجربه می‌کنیم با افت شدید ذخایر آبی سدها و افزایش برداشت از منابع زیرزمینی مواجه شده، اگر در طی سالهای قبل و دولت‌های گذشته، به اهمیت اجرای پروژه علاج بخشی سد لار توجه شده بود، امروز در همین سال‌های خشک، بیش از 100 میلیون مترمکعب در سال به ظرفیت واقعی تولید آب تهران افزوده شده و بسیاری از مشکلات و چالش‌های فعلی را در تأمین آب تهران نداشتیم.

با تکمیل این پروژه، نسبت به شرایط نرمال، حدود یک‌سوم ناترازی آب تهران و کمبود آب آن برطرف می‌شود و سفره‌های آب زیرزمینی تهران که هم‌اکنون جور سال‌ها تأخیر در اجرای این پروژه را می‌کشند، نفسی راحت‌تر خواهند کشید.

تا امروز از مجموع 28 کیلومتر تونلی که به صورت شبانه‌روزی در دل کوه‌های رشته کوه البرز در حال حفاری است، قریب به 8.5 کیلومتر حفاری شده و 19 کیلومتر تا رفع بخش قابل توجهی از تشنگی تهران فاصله داریم.