تهران اسیر بارش «برف وحشی» شده است؟
«کجای این بارش برف خارج از عرف بوده؟ کجای آن بارش «برف وحشی» است؟ ببینید وقتی می گویند برف وحشی احتمالا منظورشان کولاک است. چون اصطلاح علمی بارش برف وحشی که نداریم. منظور اگر هم باشد، کولاک است. کولاک هم به برف همراه با باد شدید می گویند که دیگر کنترلش سخت می شود. من ساکن کرج هستم، شما در تهران در ساعات گذشته چنین شرایطی را تجربه کردید؟»
صبح یکشنبه بارش برف در تهران آغاز شده مثل خیلی از نقاط دیگر کشور و تا تاریکی شب همچنان این بارش ادامه داشته است. برفی که پس از سال ها تهران را سفید پوش کرده است. ستاد بحران در تهران به حالت آماده باش در آمده. تهرانی ها ترافیکی شدید را تجربه کرده اند و تازه با تاریکی شب است که یخ بندان به ماجرا اضافه می شود. شهرداری این بارش را یک بارش رکوردشکن غیرقابل پیش بینی لقب داده و بسیاری از این بارش برف تهران به عنوان یک پدیده خرق عادت و با اصطلاحاتی چون «برف وحشی» یاد می کنند که شهر را غافلگیر کرده است.
اتفاقی که آن را با تغییر الگوهای بارش بر اثر گرمایش زمین قلمداد می کنند. اما آیا این بارش خارج از تقویم بارشی تهران و در اثر تغییر اقلیم است؟ دکتر بهلول علی جانی اقلیم شناس سرشناس و استاد دانشگاه خوارزمی در گفت و گو با خبرآنلاین به این پرسش ها پاسخ می دهد:
آقای دکتر برف یکشنبه تهران غافلگیرکننده است؟ باید آن را بخشی از تحولات اقلیمی لقب بدهیم؟ گرمایش زمین و مباحثی که در باره جت استریم به کار می برند؟
ببینید بگذارید اول بگویم این جت استریم و ناوه قطبی یک سری اصطلاح هواشناسی است و واژه اقلیمی نیست اما برای اینکه بخواهم به زبان ساده برای تان توضیح دهم این است که در ارتفاعات بالای 1500 متر از زمین تا ارتفاعات بالا تر یعنی 4 تا 5 هزار، 7 هزار تا 10 هزار متر همواره شاهد بادهای سردی هستیم که به دور کره زمین و از مسیر غرب به شرق در حال وزیدن هستند و به این بادها، بادهای غربی گفته می شود. در بعضی زمان ها و جاها سرعت این بادها خیلی شدید است. سرعت هایی بیش از 30 متر بر ثانیه. هر جایی سرعت باد از 30 متر بر ثانیه بیشتر شود به آن می گویند جت استریم یا «رود باد» و این بادهای غربی با خودشان برای مناطق زمین هم از دریا ها و اقیانوس ها رطوبت می آورند و هم عوامل نا پایداری جوی. یعنی همین جبهه هواها. مثلا در مدیترانه خیلی اوقات این رودبادها سیستم ها و سامانه های بارشی را تشکیل می دهند که این سامانه ها رطوبت را به لایه های بالایی می برند و در اثر سرما این بارش ها را تشکیل می دهند و گاه بارندگی داریم و گاهی هم بارش به صورت برف است. بستگی دارد به دمای آن منطقه. بادهای غربی معمولا از پایین جمع می شوند و به سمت قطب می روند اما در زمستان ها از سمت قطب به سمت عرصه های پایین تر می روند.
شما برای این ماجرا یک مثال معروف هم دارید
بله من همیشه این ماجرا را به این کلاه های نقاب دار بچه ها توضیح می دهم که در زمان هایی که هوا رو به گرمی می رود فقط روی کاسه سر بچه می گذاریم اما در زمان های سرد بازش می کنیم و تا روی گلوی بچه ها پایین می آید. در زمان فصل های سرد این رود باد ها به عرصه های پایینی حرکت می کنند و در زمان هایی که هوا رو به گرمی می رود جمع می شوند و در همان عرصه های بالاتر جریان دارند. و این یک رویه عادی و شرایط جوی نرمال کره زمین هست و ما باید در این فصل این بارش ها را داشته باشیم.
پس اعتقاد دارید بارش های اخیر خارج از عرف و تقویم بارشی نیستند و دچار غافلگیری نشدیم
دقیقا این ها یک اتفاق عادی است که باید انجام بشود اما متاسفانه در دو سه دهه اخیر به دلیل گرم شدن کره زمین و تغییرات اقلیمی ناشی از آن، بادهای غربی در کل خیلی نمی توانند به عرصه های پایینی برسند. مثلا معمولا باید در یک فصل بارشی ما در ایران شاهد 6 تا 7 سامانه بارشی مثل امروز داشته باشیم که برای مان سامانه های بارشی مدیترانه ای و عامل صعود و سرما بیاورند تا شاهد بارش هایی از این دست بایم اما در اثر گرمای زمین، سال هاست که کمتر شاهد تشکیل و یا رسیدن چنین سامانه های بارشی پر باری در کشور هستیم. گرمایش باعث شده این سامانه ها را به طور کافی نداشته باشیم. مثلا الان که این سامانه بارشی آمده بعید است دیگر در زمستان امسال شاهد چنین جریان بارشی باشیم. چون به سمت گرمی هوا می رویم. اگر سامانه دیگری بیاید شاهد بارش باران باشیم.
البته بر اساس پیش بینی ها تا پایان هفته شاهد بارش ها هستیم
تداوم این بارش هم در حقیقت تداوم همین سامانه فعالی است که در کشور وجود دارد. چون این سامانه ها معمولا گاهی تا ده روز هم در جریان هستند تا از کشور خارج شوند. سرعت بادهای بالادستی اگر شدید باشد و مستقیم غربی به شرقی باشند ظرف دو روز از کشور خارج می شوند و چیز زیادی هم از نظر بارشی برای کشورمان ندارند. ولی معمولا این بادهای بالادستی به صورت مارپیچی و موجی هستند و اگر موج عمیق داشته باشند و آرام حرکت کنند ممکن است یک هفته هم بمانند و انشالله بارش هایش ادامه داشته باشد اما بعید است بعد از این سامانه ای با این قدرت باشیم در این فصل آبی.
یکی از بحث هایی که این روزها مطرح شده در حقیقت بارش های غیر معمول است. اینکه منجر به سیلاب می شود و...
ببینید سامانه های بارشی معمول، همین نمونه هایی است که به صورت نرمال و در فصلش و به میزان نرمال می بارد، مثل همین برفی که شاهدش هستیم اما چند سالی است که تغییر اقلیم منطقه سبب شده اقلیم هم بی نظم شود. یکی از نشانه های بی نظمی مضاعف اقلیم است. در حقیقت اقلیم خودش بی نظم است اما تغییرات آب و هوایی این بی نظمی را تشدید کرده است. وقتی یک سیستم بی نظم دچاری بی نظمی مضاعف شود تبعاتی خطرناک را دارد. مثلا می بینیم یک باره چنان بارش هایی را درکشورمان که به سمت خشک سالی رفته شاهد می شویم که سیل های ناگواری را مثل شیراز یا لرستان، یا خوزستان و گرگان ایجاد می کند. بارش های خارج از قاعده ای که نسبت بارش های شان به سرعت جذب آب ها قابل برابری نیست. یک باره در چند ساعت بیش از دو تا سه ماه شاهد بارش می شویم. بی نظمی هایی که متاسفانه در سال های آینده بیشتر هم می شود.
پس شما تاکید دارید بارش این روزها غیر معمول نیست؟
نه کاملا نرمال است و کاش این شانس نصیب کشورمان می شد که در طول فصل بارشی بیش از دو تا سه بار شاهد چنین بارش های پر برکتی می شدیم.
اینکه می گویند دچار بارش برف وحشی شدیم و شدت برف طوری است که در حقیقت کنترلش دشوار شده را قبول ندارید؟
کجای این بارش برف خارج از عرف بوده؟ کجای آن بارش «برف وحشی» است؟ ببینید وقتی می گویند برف وحشی احتمالا منظورشان کولاک است. چون اصطلاح علمی بارش برف وحشی که نداریم. منظور اگر هم باشد، کولاک است. کولاک هم به برف همراه با باد شدید می گویند که دیگر کنترلش سخت می شود. من ساکن کرج هستم، شما در تهران در ساعات گذشته چنین شرایطی را تجربه کردید؟ متاسفانه دوستان چون در کارهای شان کم کاری می کنند و توان مدیریت معابر و شهر ها را در بارش ها ندارند از این اصطلاحات استفاده می کنند
از میان اخبار