توصیه امام کاظم علیه‌السلام به تلاش تام و تمام
به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، در دین مبین اسلام به جدیت و همت مضاعف در کار توصیه‌های فراوان شده است. از فراوید جدیت در کار می‌توان به تقویت ثابت قدم شدن انسان در مقاطع مختلف زندگی اشاره کرد.
توصیه امام کاظم علیه‌السلام به تلاش تام و تمام
عَن اَبِی الحَسَن (عَلَیهِ السَلام) اَنَهُ قالَ: عَلَیکَ بِالجِدِ وَ لا تُخرِجَنَ نَفسَکَ مِن حَدِ التَقصیرِ فی عِبادَهِ اللهِ وَ طاعَتِهِ فَاِنَ اللهَ تَعالی لا یُعبَدُ حَقَ عِبادَتِه. (1)
عَلَیکَ بِالجِد
این روایت از حضرت موسی‌بن‌جعفر است و سندش، سند بسیار معتبری است و صحیح است که توصیه میفرمایند به «جدیت»؛ جدیت یعنی تلاشِ تام و تمام؛ [یعنی] هر چه میتوانید تلاش کنید. جِد در مقابل هزل نیست، در مقابل وهن است، [به معنی] سستی‌کردن، عدم مبالات؛ قَوِ عَلی خِدمَتِکَ جَوارِحی وَ اشدُد عَلَی العَزیمَهِ جَوانِحی وَ هَب لِیَ الجِدَ فی خَشیَتِکَ وَ الدَوامَ فِی الِاتِصالِ بِخِدمَتِک. (2) میفرمایند در رفتارِ دوران حیات خود، در مقابل وظیفه، در مقابل پروردگار دارای جِد باش!
وَ لا تُخرِجَنَ نَفسَکَ مِن حَدِ التَقصیرِ فی عِبادَهِ اللهِ وَ طاعَتِه
این هم مکمل و دنباله‌ی همان جِد است؛ میفرماید که خودت را از اندازه‌ی یک آدمِ مقصر خارج نکن، خودت را از حد تقصیر در عبادتِ خدا بیرون نیاور؛ یعنی هیچ وقت گمان نکن که خب، ما دیگر آن کاری که باید بکنیم، انجام داده‌ایم؛ ما دیگر آن وظیفه‌ی لازم را در قِبال پروردگار انجام داده‌ایم؛ نه، هیچ وقت چنین چیزی برای من و شما پیش نمی‌آید؛ ما همیشه در مقابل خدای متعال، دچار تقصیر و کوتاهی هستیم. مغفرت الهی و گذشت الهی، مورد نیاز صدیقین و اولیای معصومین است؛ یعنی آن‌ها هم «ما عَبَدناکَ حَقَ عِبادَتِک»، (3) حق عبادت الهی را، حق اطاعت الهی را به‌جا نیاوردند؛ با اینکه همه‌ی وجودشان غرق در عبادت و محبت و معرفت الهی است، در عین حال «ما عَبَدناکَ حَقَ عِبادَتِکَ وَ ما عَرَفناکَ حَقَ مَعرِفَتِک»؛ (4) بنابراین میفرماید که «وَ لا تُخرِجَنَ نَفسَکَ مِن حَدِ التَقصیرِ فی عِبادَهِ اللهِ وَ طاعَتِه».
فَاِنَ اللهَ تَعالی لا یُعبَدُ حَقَ عِبادَتِه
بعد برای همین مطلب که شما همیشه در محدوده‌ی مقصرین - [یعنی] تقصیرکنندگان - قرار دارید، استدلال ذکر میفرمایند: خدای متعال آن چنان که شایسته‌ی عبادت او است، هرگز عبادت نمیشود! ما یک کاری میکنیم، [برای] یک وظیفه‌ای، یک راهی که در مقابل ما گذاشته‌اند، تلاشی میکنیم که باید این تلاش را بکنیم؛ هیچ وقت گمان نکنید که حالا آن کاری را که ما باید بکنیم، انجام داده‌ایم، ما حق بندگی را انجام داده‌ایم؛ نه، هیچ وقت چنین چیزی را تصور نکنید. خیلی جهالت میخواهد که انسان به صِرف چند حسنه‌ای که انجام میدهد، کار خوبی که انجام میدهد، خودش را قانع کند بگوید: خب، دیگر الحمد ما فلان قدر صدقه که در روز میدهیم، نماز شب هم که میخوانیم، در فلان اداره هم که مشغول کار و تلاش هستیم، دیگر کارمان را انجام داده‌ایم؛ نخیر، ما مقصریم، تقصیر داریم در قبال آنچه تکلیف و وظیفه‌ی ما است. عرض کردم که سند این روایت، یک سند بسیار معتبری است و انسان در بین این روایات اخلاقی و مانند این‌ها کمتر سند به این محکمی مشاهده میکند.1397/07/15
شرح حدیث در ابتدای جلسه درس خارج فقه
حدیث
1) الکافی (ط - الاسلامیه)، ج2، ص: 72؛ الأمالی (للطوسی)، النص، ص: 211.
عَن سَعدِ بنِ أَبِی خَلَف، عَن أَبِی الحَسَنِ (عَلَیهِ السَلَامُ) أَنَهُ قَالَ: عَلَیکَ بِالجِدِ، وَ لَا تُخرِجَنَ نَفسَکَ مِن حَدِ التَقصِیرِ فِی عِبَادَهِ اللَهِ وَ طَاعَتِهِ، فَاِنَ اللَهَ (تَعَالَی) لَا یُعبَدُ حَقَ عِبَادَتِهِ.
ترجمه:
2) مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج2، ص: 844 اقبال الأعمال (ط - القدیمه)، ج2، ص: 706 مفاتیح الجنان؛ دعای کمیل
رُوِیَ أَنَ کُمَیلَ بنَ زِیَاد النَخَعِیَ رَأَی أَمِیرَ المُؤمِنِینَ ع سَاجِداً یَدعُو بِهَذَا الدُعَاءِ فِی لَیلَهِ النِصفِ مِن شَعبَان... یَا رَبِ قَوِ عَلَی خِدمَتِکَ جَوَارِحِی وَ اشدُد عَلَی العَزِیمَهِ جَوَانِحِی وَ هَب لِیَ الجِدَ فِی خَشیَتِکَ وَ الدَوَامَ فِی الِاتِصَالِ بِخِدمَتِکَ حَتَی أَسرَحَ اِلَیکَ فِی مَیَادِینِ السَابِقِینَ وَ أَسرَعَ اِلَیکَ فِی البَارِزِین...
ترجمه:
3) صحیفه سجادیه دعای سوم
صحیفه سجادیه دعای سوم:... وَ الَذِینَ یَقُولُونَ اِذَا نَظَرُوا اِلَی جَهَنَمَ تَزفِرُ عَلَی أَهلِ مَعصِیَتِکَ: سُبحَانَکَ مَا عَبَدنَاکَ حَقَ عِبَادَتِک...
ترجمه:
4) مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج8، ص: 146
قال صلی الله علیه و آله و سلم: ما عبدناک حق عبادتک و ما عرفناک حق معرفتک.