جای خالی بانوان کنشگر فرهنگی در فضای رسانه
دکتر معصومه نصیری معتقد است: اگر توانمندی بانوان فرهنگی ارتقاء پیدا نکند، صدای آنان شنیده نخواهد شد. ما باید از زبان‌های با درجه تاثیرگذاری بالاتری بهره ببریم که زبان هنر یکی از آن‌هاست.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم: در دنیای امروز که جنگ رسانه‌ای و شناختی به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های جوامع تبدیل شده است، بانوان به عنوان یکی از ارکان اصلی حرکت‌های اجتماعی و فرهنگی، نقش حیاتی در مقابله با این تهدیدات ایفا می‌کنند. جنگ رسانه‌ای که عمدتاً با هدف تغییر هویت و تحریف باورهای بنیادین در جریان است، به‌ویژه زنان را هدف قرار داده است. از همین رو، نقش بانوان در تولید محتوای اثرگذار و مشارکت در فضای مجازی به عنوان یک جبهه مقاومتی استراتژیک، به‌شدت ضروری و حیاتی به نظر می‌رسد. در این میان، دکتر معصومه نصیری، دبیرکل باشگاه مدیریت رسانه و توسعه سواد رسانه‌ای یونسکو ایران و عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق (ع)، با تأکید بر توانمندی‌های زنان در مقابله با این جنگ رسانه‌ای، به تشریح اهمیت حضور فعال و هوشمندانه بانوان در فضای مجازی و نقش آنها در جهاد تبیین و تقویت جبهه مقاومت می‌پردازد.
نقش بانوان در مقابله با جنگ رسانه‌ای و تولید محتوای اثرگذار در فضای مجازی
دکتر معصومه نصیری، پژوهشگر و مدرس رسانه به جنگ رسانه‌ای و جنگ شناختی گسترده‌ای که امروز در جریان است، اشاره کرد و گفت:«بانوان در این جنگ رسانه‌ای و شناختی از دو جهت اهمیت دارند. اولاً به عنوان کسانی که هدف این جنگ‌ها قرار گرفته‌اند. زنانی که در جامعه ما هستند، خودشان یکی از سناریوهای جنگ‌های رسانه‌ای و شناختی هستند که هدف‌گذاری شده‌اند تا دچار استحاله و تغییر هویتی شوند. ثانیاً به عنوان کنشگران و تولیدکنندگان محتوا که می‌توانند از فضای مجازی برای پاسخگویی به شبهات و مقابله با هویت‌هایی که در این فضا ساخته می‌شود، بهره ببرند.»
او با تأکید بر اهمیت توانمندی زنان در فضای مجازی گفت:«زنانی که درک عمیقی از مسائل دارند و آموزش‌های لازم را دیده‌اند، می‌توانند در فضای مجازی به عنوان کنشگران موثر عمل کنند و نقش مهمی در تبیین‌گری و روشنگری ایفا کنند. این زنان می‌توانند با توانمندی‌های خود در فضای مجازی به مقابله با جنگ رسانه‌ای برخیزند و به تغییر معادلات رسانه‌ای کمک کنند.»
نصیری افزود:«نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که در حوزه تولید محتوا، زنان باید با نگاه ویژه به موضوعات مربوط به خودشان و ریز فاکتورهای زندگی زنان، کنشگری کنند. اینگونه می‌توانند محتوای موثر و دقیق‌تری تولید کنند. برای بهره‌برداری از این ظرفیت‌ها باید تلاش کنیم تا این توانمندی‌ها از حالت بالقوه به بالفعل تبدیل شوند. آموزش‌های لازم در این زمینه باید از طریق فضاهایی مانند مساجد، مدارس و پایگاه‌های مختلف که برای این منظور تشکیل شده‌اند، انجام شود تا این منابع انسانی توانمند در تولید محتوای اثرگذار در فضای مجازی بهره‌برداری شوند.»
خلاقیت و نوآوری در تولید محتوای رسانه‌ای از سوی بانوان مسجدی در حمایت از مقاومت
نصیری در پاسخ به این سؤال که در شرایط فعلی، هنگامی که رسانه‌ها و پیام‌رسان‌ها به بسترهای رقابتی تبدیل شده‌اند، بانوان کنشگر مسجدی چگونه می‌توانند محتوای جذاب و تأثیرگذاری تولید کنند که هم از نظر کیفیت و هم از نظر پیام رسانی، مؤثر باشد، گفت:«من موافق این تقسیم‌بندی‌های بانوی کنشگر مسجدی و غیره نیستم، چرا که مفهوم واقعی و دقیق‌تر این تعریف، بانوی کنشگر انقلابی است. این نگاه می‌تواند به ما کمک کند تا از ظرفیت این بانوان به‌طور گسترده‌تری استفاده کنیم. مساجد به‌عنوان پایگاه‌های تمدنی، آموزشی، تربیتی، اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی اهمیت ویژه‌ای دارند و در جریان مقاومت از چند جهت نقش بسزایی ایفا می‌کنند.»
وی ادامه داد: «یکی از نکات مهم این است که بانوان مسجدی باید فهم مقاومتی بالاتری داشته باشند و با استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی، این فهم را به مخاطبان منتقل کنند. این فهم می‌تواند باعث شود که بانوان مسجدی توانایی تربیت مقاومتی مؤثری داشته باشند و حتی اتفاقات خلاقانه‌ای رقم بزنند.»
نصیری افزود: «همانطور که در دفاع مقدس شاهد بودیم، امروز این مفاهیم می‌توانند شکلی متفاوت و به‌روزتر به خود بگیرند. این تغییرات می‌تواند شامل پویش‌هایی باشد که در فضای مجازی برگزار می‌شود و حتی می‌تواند منجر به اقدامات میدانی از جمله برگزاری جشنواره‌ها، یادواره‌ها و کنش‌های همدلانه شود. بانوان مسجدی می‌توانند افراد را به چنین کنش‌هایی ترغیب کنند.»
این پژوهشگر همچنین به اهمیت خلاقیت و نوآوری در تولید محتوای رسانه‌ای اشاره کرد: «صرفاً حمایت از مقاومت به‌صورت سفت و چارچوب‌های از پیش تعیین شده کافی نیست. بانوان مسجدی با توجه به تغییرات فرهنگی که در مخاطبان رخ می‌دهد، می‌توانند خلاقیت و نوآوری‌های جدیدی را در تولید محتوا پیاده‌سازی کنند. این نوآوری‌ها می‌تواند باعث تبادل فرهنگی و تربیتی بیشتر شود و حتی به تبادل میدانی از جنس همدلی و همکاری‌های اجتماعی منجر شود.»
نصیری گفت: «بانوان مسجدی با بنیه‌های دینی و مذهبی خود می‌توانند ظرفیت‌های جدیدی را ایجاد کنند که به‌صورت متفاوتی فعال شوند و در این مسیر نقش مؤثری در حمایت از مقاومت ایفا کنند.»
نقش بانوان مسجدی در جهاد تبیین و تقویت جبهه مقاومت از طریق رسانه و هنر
با توجه به جنگ رسانه‌ای گسترده و تأکید مقام معظم رهبری بر جهاد تبیین، حضور فعال و هوشمندانه در فضای مجازی ضروری است. به همین دلیل، سومین مهرواره بانور زیر نظر بنیاد هدایت سازمان تبلیغات اسلامی که با استقبال 17 هزار نفری بانوان کنشگر مسجدی همراه بود، بر آن شد تا با تشکیل تیم‌های بزرگ تولید محتوا، گامی در راستای حمایت از جبهه مقاومت و پر کردن خلأهای موجود در پیام‌رسانی از طریق هنر و رسانه بردارد. هدف این مهرواره تشکیل 10 هزار نانورسانه بود؛ در این طرح هر بانوری باید یک صفحه یا کانال در تلگرام، اینستاگرام یا بله راه‌اندازی می‌کرد و 200 نفر از اطرافیانش را جذب صفحه یا کانال خود می‌کرد و از 17 آبان تا 12 بهمن، هر بانوری باید حداقل یک محتوا در حمایت از مقاومت نشر می‌داد؛ البته هر روز حدود 5 چالش به بانوری معرفی می‌شد که می‌توانست یکی از آنها را انتخاب و روی آن موضوع محتوا نشر دهد.
نصیری با اشاره به اهمیت چنین رویدادهایی گفت: «مقام معظم رهبری بارها در فرمایشات خود اشاره داشته‌اند کهما باید از زبان هنر استفاده کنیم و از زبان‌های با درجه تاثیرگذاری بالاتری بهره ببریم که زبان هنر یکی از آن‌هاست. به هر حال وقتی که ما چنین رویدادهایی مانند مهرواره بانور را برگزار می‌کنیم و تأکید ما بر پر کردن خلأهای موجود در پیام‌رسانی از طریق هنر و رسانه است، این مفهوم این است که در این حوزه نیاز موجود سنجیده شده و امکان کنشگری حداکثری فعالان این حوزه فراهم می‌شود. این رویدادها تنها یک قالب را در نظر نمی‌گیرد، بلکه قالب‌های مختلف را فعال کرده و نگاه‌ها، خلاقیت‌ها و ظرفیت‌های متفاوتی را به کار می‌گیرد.»
او ادامه داد: «در عین حال، امروز بحث تزریق روحیه در جبهه مقاومت و افزایش تاب‌آوری اهمیت زیادی دارد. زنان در این حوزه باید نقش ویژه‌ای ایفا کنند و با زبان هنر این تاب‌آوری را در مقاومت در برابر جنایات رژیم صهیونیستی افزایش دهند. بنابراین، چنین جشنواره‌هایی می‌تواند از جنس فعال‌سازی ظرفیت مهم بانوان، در درجه اول فعال‌سازی ظرفیت‌های قالبی مانند فرهنگ و هنر، در درجه دوم و رسیدن به نقطه‌ای که زنان به چالش‌ها پاسخ می‌دهند و در واقع می‌توانند خلاقانه بروز و ظهور پیدا کنند، در درجه سوم اهمیت داشته باشد. این جشنواره‌ها می‌توانند نقش‌آفرین باشند و حتی تولید محتوای درست در زمینه مقاومت می‌تواند ابعاد بین‌المللی پیدا کند و از مرزهای جغرافیایی خودمان فراتر رود.»
برنامه‌های کلیدی برای تربیت بانوان رسانه‌ای مؤثر و تداوم جریان کنشگری در عرصه رسانه
دبیرکل باشگاه مدیریت رسانه و توسعه سواد رسانه‌ای یونسکو ایران، در خصوص اقداماتی که لازم است تا بانوان کنشگر امروز در فضای رسانه‌ای الگویی مؤثر برای نسل آینده بانوان رسانه‌ای باشند و این جریان تداوم یابد، اظهار داشت: «اولین نکته‌ای که بانوان کنشگر در فضای رسانه‌ای باید به آن توجه کنند، مسئله‌یابی و مسئله‌شناسی است. متاسفانه در این فضا ما سلسله مسائل و اولویت‌بندی‌هایمان را به گونه‌ای متفاوت از آنچه که باید باشد، شناسایی کرده‌ایم و به آنها پرداخته‌ایم. خود فهم نظام مسائل، اولین نکته‌ای است که باید زنان ما به عنوان کنشگر به آن توجه کنند.»
وی افزود: «پیدا کردن ادبیات مناسب و اقناعی برای تاثیر بر مخاطب و اینکه برای هر دسته از مخاطب از چه نوع ادبیاتی باید استفاده کنیم، از نکات مهمی است که کنشگری را تاثیرگذار می‌کند. همچنین، باید شبهاتی را که در جامعه وجود دارد، شناسایی کرده و به آنها پاسخ دهیم. مهم‌تر از همه، نسل آینده بانوان رسانه‌ای باید بسیار توانمند باشند. باید نگاهشان از مرزهای داخلی به یک نگاه بین‌المللی و تاثیرگذاری جهانی برسد. این نگاه تمدنی باید با توجه به الگوی تمدن نوین اسلامی که مقام معظم رهبری اشاره دارند، صورت بگیرد.»
نصیری تصریح کرد: «بانوان کنشگر باید مفاهیم مقاومت را تسری دهند و این مفاهیم را به سایر نقاط جهان برسانند. این اقدامات از جمله نکاتی است که بانوان کنشگر باید انجام دهند تا نسل آینده بانوان رسانه‌ای مسیر هموارتری را برای تداوم جریان کنشگری در عرصه رسانه داشته باشند.»
تأثیرگذاری بانوان کنشگر مسجدی در فضای رسانه‌ای
در شرایطی که برخی معتقدند فعالیت بانوان کنشگر مسجدی در حوزه رسانه و فضای مجازی به دلیل نداشتن تجربه حرفه‌ای، تأثیرگذاری محدودی دارد، نصیری بر این باور است که بانوان می‌توانند با کسب آموزش‌های لازم و فعال‌سازی پتانسیل‌های خود، تاثیرگذاری چشمگیری در این فضا داشته باشند.
وی در این رابطه گفت: «بانوان ما، چه کنشگران مسجدی باشند، چه در هر عرصه دیگری، اگر آموزش‌های لازم را دیده باشند و توانمندی‌های لازم را کسب کرده باشند، می‌توانند تاثیرگذار باشند. این تاثیرگذاری می‌تواند هم تعمیق یابد و هم گستره بیشتری را پوشش دهد.»
نصیری همچنین تاکید کرد: «اگر بانوان آموزش‌های لازم در زمینه‌های مختلف نظیر دشمن‌شناسی، جریان‌شناسی، رسانه‌شناسی و اصول تولید محتوا را دریافت کنند و با انواع بسترهای ارائه محتوا و مخاطبان مختلف آشنا شوند، می‌توانند تاثیرگذار باشند. این توانمندی‌ها به آنها کمک می‌کند تا تاثیرگذاری زیادی داشته باشند.»
او در ادامه افزود: «اگر این توانمندی‌ها ارتقا پیدا نکرده باشد، صدای پیام آنان حتی در قشری که منتسب به آن هستند نیز شناسایی و شنیده نخواهد شد. بنابراین، آموزش و ارتقای مهارت‌ها و توانمندی‌ها در این زمینه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هیچ چیزی مانند آموزش و اجرایی کردن آنچه که آموخته‌ایم نمی‌تواند تاثیرگذار باشد.»
نقش حیاتی بانوان در مبارزات رسانه‌ای؛ هر زن یک رسانه
نصیری در خصوص اهمیت حضور بانوان در فضای رسانه‌ای و تأثیر آن بر مبارزات امروز گفت: «ما زنان را به‌عنوان سازه‌های پیشران و حرکتی در جامعه به سمت تعالی و پیشرفت می‌شناسیم. بانوان نقش مهمی در حوزه‌های مختلف دارند؛ چه خانم خانه‌دار که بر تربیت و انتقال مفاهیم تأثیر می‌گذارد، چه زنان فعال در سایر حوزه‌ها.»
نصیری ادامه داد: «امروز ما نیاز داریم تعریف «هر بانو یک رسانه» را تحقق ببخشیم. هر زن باید با استفاده از ظرفیت‌هایی که در اختیار دارد، در خدمت محیط‌های جدیدی که به‌هر حال ما در آنها مورد هجمه هستیم قرار گیرد و خودش تقویت‌کننده آن هجمه‌ها نباشد. زنان باید بتوانند تشخیص دهند که جریان دشمن چیست و بر اساس آن اقدام کنند، تا حداقل تحت تأثیر قرار نگیرند و باورها و انگاره‌هایی که دشمن می‌سازد را نپذیرند.»
او افزود: «به نظر می‌رسد که هر زن یک رسانه است. این رسانه ممکن است یک روز به‌عنوان یک عنصر تربیتی در خانواده باشد و روز دیگر به‌عنوان یک عنصر اجتماعی تأثیرگذار و خنثی‌کننده سناریوهای دشمن.»