جزئیات طرح بازخوانی ساختار فرهنگ و رسانه
مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اقدامات انجام شده جهت بازخوانی ساختار فرهنگ و رسانه کشور را تشریح کرد.
یاسر جلالی در نشست تخصصی بازخوانی ساختار فرهنگ و رسانه که صبح دوشنبه، 22 آذر، در مشهد برگزار شد، اظهار کرد: برنامه‌ای تحت عنوان طراحی و معماری ساختار فرهنگ و رسانه و با سرفصل‌های مختلف تعریف شده تا در قالب ساختار اجرایی مشترک پیگیری شود. طبق برنامه‌ریزی‌ها تلاش شده تا حد امکان کار مشارکتی انجام شود و عناصر مختلف فعال در کشور مانند خبرگان و فعالان در این طراحی مشارکت داشته باشند تا این کار صرفا در قالب دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی یا یک مرکز پژوهشی انجام نشود.
وی ادامه داد: در این راستا یک ساختار اجرایی پیشنهاد شد که در گام نخست مورد وفاق دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و کمیسیون فرهنگی مجلس قرار گرفت. علاوه بر این ساختار مزبور مورد تأیید رئیس‌جمهور و مقام معظم رهبری قرار گرفته تا با رویکرد مشارکت حداکثری انجام شود. بر این اساس در ابتدا در جهت آماده شدن اذهان سرفصل‌هایی برای آن آماده شد.
جلالی تصریح کرد: انگیزه نداشتن خبرگان و فعالان برای مشارکت در این طرح یکی از مشکلاتی است که در این خصوص وجود داشت و ممکن است به سبب تجربه‌های تلخ گذشته ایجاد شده باشد. از این رو جهت ایجاد انگیزه برای این افراد تلاش کردیم. بنابراین فراخوانی منتشر شد تا نظرات و ایده‌ها ارائه شود و تاکنون 377 ایده و نظر دریافت کرده‌ایم که 151 ایده آن ساختارمند است. همچنین تلاش کرده‌ایم محتواهای ساختاری مانند کارهای پژوهشی که در قالب کتاب و مقاله پیش از این در کشور تولید شده است را مورد تحلیل قرار دهیم. این موارد نیز شامل 108 پژوهش و محتوا می‌شود. به علاوه نشست‌های مشورتی برگزار شد تا در خصوص چیستی و عناصر معماری و بازسازی این ساختار و همچنین روش دستیابی به آن بحث و تبادل نظر صورت گیرد.
وی خاطرنشان کرد: علاوه بر این از تمام ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها درخواست کردیم نظرات خود را به ما منتقل کنند و کارهای پژوهشی استان‌ها در این حوزه را در اختیار ما قرار دهند و همچنین صاحب‌نظران، نخبگان و فعالان این حوزه را به ما معرفی نمایند.
مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه ارزیابی محتوای رسانه‌ها نیز در این طرح مورد توجه قرار گرفته، بیان کرد: به گونه‌ای که گاهی محتوای منسجمی وجود نداشته اما برخی نظرات و سخنان عناصر فعال مانند اعضای شورا، مسئولان و کارشناسان که در رسانه‌ها منتشر شده مورد تحلیل قرار گرفته است. در حال حاضر حتی یک گزاره از ساختار فعلی دفاع نمی‌کند و به نوعی تمام افراد معتقدند ساختار فعلی پاسخگوی نیازها و شرایط جامعه نیست.
وی عنوان کرد: به طور کلی 35 درصد راهکارهای ارائه شده، بدون تحول و قابل دستیابی و تحقق است. عمده گزاره‌ها نیز معتقدند کارها و برنامه‌ریزی‌ها باید در قالب یک مرجع و راهبری واحد صورت گیرد.
جلالی اظهار کرد: با استقرار فرشاد مهدی‌پور به عنوان معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موضوع بازآرایی رسانه‌ای در کشور عنوان شد و در این زمینه نیز اقداماتی صورت گرفته و نشست‌هایی برگزار شد. همچنین در دبیرخانه شورای انقلاب فرهنگی سامانه‌ای برای جمع‌سپاری تحت عنوان هم‌اندیشی آماده شده تا بتوانیم پس از دریافت نظرات اولیه به نوعی ارتباطی 2 طرفه ایجاد شود.
دبیر شورای آسیب‌شناسی مسائل فرهنگی بیان کرد: علاوه بر اقدامات مورد اشاره شوراهای فرهنگ عمومی استان‌ها، شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه فعالیت خود را آغاز کرده‌اند و نشست‌های استانی نیز آغاز شد. همچنین مدلی در راستای حمایت از کارهای پژوهشی و پژوهش‌های دانشگاهی آماده کرده‌ایم و همزمان تحقیقاتی را با برخی از مراکز پژوهشی پیش برده‌ایم. همچنین از طریق ادارات کل تبلیغات اسلامی و وزارت فرهنگ و ارشاد نیز نظرات صاحب‌نظران مورد استفاده قرار گرفته است و ظرفیت‌های بسیج و انجمن اسلامی دانش‌آموزان نیز فعالیت دارد. به علاوه نشست‌های مشورتی با گروه‌های گوناگون در استان‌های مختلف و تهران برگزار می‌شود.
وی عنوان کرد: بنابراین نظرات حدود 800 نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم دریافت شده و تلاش کرده‌ایم تا سخنان و نظرات تمام افراد شنیده شود. بار اصلی بازسازی بر دوش فعالان و عناصر مؤثر در حوزه فرهنگ و رسانه است و لذا مشارکت آن‌ها در جهت دستیابی با ساختار لازم است. بخش‌های دولتی ممکن است بتوانند به طرح‌ها، ساختار و سند منسجم دست پیدا کنند اما اجرای آن بدون همراهی این شبکه امکان‌پذیر نیست. از این رو در شرایطی که فعالان و خبرگان از ابتدا در تدوین و آماده‌سازی حضور و شرکت داشته باشند، مشارکت آن‌ها در ادامه برنامه‌ها نیز ایجاد خواهد شد.
جلالی ادامه داد: همزمان تلاش داریم تصویری از وضعیت فرهنگی داشته باشیم. در این راستا چهار تحلیل بودجه آماده کرده‌ایم که سه تحلیل در قالب‌های نهادی، موضوعی و استانی ارائه و منتشر شده است.
جلالی اضافه کرد: در بودجه عمومی سرفصل فرهنگ تعریف شده اما سرفصل‌ها و ردیف‌های فرهنگی در سرفصل‌های غیرفرهنگی مانند دفاعی، صنعت و آموزش نیز وجود دارد. لذا تحلیل آن تصویر دقیق‌تری از بودجه عمومی را نمایان می‌سازد. در بخش موضوعی نیز سازگاری تخصیص بودجه با اولویت‌های در نظر گرفته‌شده، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
وی افزود: در بخش چهارم نیز در راستای دستیابی به حوزه‌های درآمدی اقدام می‌شود؛ به گونه‌ای که منابع خارج از بودجه عمومی، دستگاه‌های رسمی، شرکت‌ها، مؤسسات عمومی و... که در بودجه عمومی قرار نگرفته اما هزینه‌هایی را در بخش فرهنگ صرف می‌کنند، مورد توجه قرار می‌گیرند. سعی داریم دسترسی عمومی به هر آنچه در این مسیر دست یافته‌ایم را فراهم سازیم تا از این طریق دسترسی به منابع وجود داشته باشد.
بار اصلی فرهنگ باید بر عهده مردم قرار گیرد
محمد حسین‌زاده، مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی نیز در این نشست گفت: ساختارها مانند جاده عمل می‌کند و ساختارهای نامناسب و نادرست، همانند جاده‌ای خاکی است که از سرعت حرکت می‌کاهد و حتی ماشین را دچار نقص و تصادف می‌کند. به نظر من مشکل حوزه فرهنگی نیز در ارتباط با ساختارهاست؛ لذا این ساختار باید در راستای بالا بردن سرعت کار و هماهنگی، هم‌افزایی و مکمل بودن میان دستگاه‌های مختلف ایجاد شود.
وی ادامه داد: با توجه به گستره فعالیت‌های فرهنگی در سراسر کشور و جریان‌های مردمی و حاکمیتی، کارها و برنامه‌های خوب زیادی انجام شده اما به سبب اینکه ارتباط میان ساختارها با یکدیگر قطع است، هم‌افزایی شکل نگرفته و به تعبیری زمینه رشد را فراهم نمی‌کند. فرهنگ بسیار منعطف، سیال و همواره در حال تغییر است؛ در حالی که ساختارهای موجود نمی‌تواند متناسب با نیازهای روز حرکت کرده و با آن هماهنگ شود.
حسین‌زاده با تأکید بر اینکه بار اصلی فرهنگ باید بر عهده مردم قرار گیرد، تصریح کرد: با این وجود در سال‌های گذشته و به ویژه پس از گذشت چند سال از پیروزی انقلاب جهت ساختارسازی حاکمیتی گام برداشته‌ایم و کمک به تقویت کمی و کیفی نهادها و ساختارهای مردمی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین اگر خروجی طرح‌ها و برنامه‌ریزی در راستای رشد کیفی و کمی و جریان‌سازی ساختارهای مردمی در بخش‌های فرهنگ، هنر و ادبیات انجام شود، نتیجه‌بخش خواهد بود. با این حال اگر با رویکرد سنگین‌تر و فربه‌تر شدن ساختار حاکمیتی عمل کنیم، این ساختار توانایی حرکت نخواهد داشت و به نظر من مسیری بی‌راهه در پیش گرفته‌ایم.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی خاطرنشان کرد: ساختار مردمی دارای انگیزه است و بسیار منعطف و به‌روز عمل می‌کند و امکان کار تخصصی و عمیق در آن مهیاست. از این رو حاکمیت باید شبکه ارتباطی ساختارهای مردمی را تقویت و تسهیل کند.
وی عنوان کرد: در خراسان رضوی و شهر مشهد تشکل‌های مردمی بسیاری فعالیت می‌کنند که گاهی فعالیت‌های بیشتری در مقایسه با اداره کل انجام داده‌اند و اثرگذاری بیشتری نیز داشته است، زیرا در اداره کل به صورت کارمندی و اداری برخورد می‌شود، در حالی که این تشکل‌ها تمام روز را جهادی و انقلابی عمل می‌کنند. اگر تشکل‌های مردمی مورد توجه قرار گیرند سیاست‌گذاری جایگزین بخش‌های اجرایی ساختارهای حاکمیت می‌شود و این بخش‌ها به عنوان تقویت‌کننده و حامی عمل خواهند کرد. ساختارهای حاکمیتی برای اقدامات و فعالیت‌های خود محدودیت‌هایی دارد و به نوعی عمل آن‌ها وابسته به ابلاغ‌ها و تأمین بودجه است ولی تشکل‌های مردمی بسیار چابک عمل می‌کند.
حسین‌زاده گفت: همانطور که امام خمینی (ره) با تکیه بر توان هسته‌های کوچک مردمی توانست با رژیم طاغوت مقابله کند و ساختار عظیم اداره را از میان بردارد. به نظر من نقطه قوت و جهش جمهوری اسلامی در بخش فرهنگی نیز همانند بخش‌های اقتصادی و اجتماعی توجه به ساختارهای مردمی است.