جشنواره‌ها؛ خوب یا بد واقعیتی از سینما

عصر ایران؛ نهال موسوی - در چند روز گذشته فیلم "قصر شیرین" ساخته رضا میر کریمی در جشنواره شانگهای 3 جایزه اصلی جشنواره را به دست آورد: بهترین بازیگر مرد برای حامد بهداد، بهترین کارگردانی و بهترین فیلم.

حسین انتظامی (رییس سازمان سینمایی) در پیامی موفقیت فیلم قصرشیرین در جشنواره فیلم شانگهای را به رضا میرکریمی تبریک گفت:

«سینمای فاخر و نجیب ایران همواره با حضور موفق خود در عرصه‌های بین‌المللی نماینده شایسته فرهنگ و هنر این مرز و بوم بوده است. این حضور در جلوه‌گاه مشرق زمین که اشتراکات تاریخی و فرهنگی آن بخش مهمی از هویت جمعی ساکنان این قاره کهن را شکل داده است، اهمیت ویژه‌ای می‌یابد.

حلاوت و شیرینی جوایز «قصر شیرین» در جشنواره بین‌المللی فیلم شانگهای که در زمره جشنواره‌های معتبر و برتر جهان محسوب می شود با التفات به این مهم دو چندان می شود. این موفقیت بزرگ را به کارگردان ارزشمند میهنمان آقای رضا میرکریمی و گروه سازندگان فیلم تبریک عرض می‌کنم و برای ایشان توفیق روزافزون آرزومندم.» در کشور ما متاسفانه سالهاست یک نوع بدبینی به حضور فیلم‌های سینمای ایران در جشنواره‌های جهانی وجود دارد که آن هم به دلایل مختلف از جهت‌گیری‌های سیاسی یا غرض‌ورزی‌های جناحی، باندی و گاهی اوقات هم شخصی و... ناشی می‌شود.

همزمان با دهه 70 که به دوره طلایی حضور سینمای ایران در جشنواره‌های جهانی شناخته می‌شود، همواره 2 گروه موافق و مخالف با این اتفاقات جشنواره‌ای در داخل کشور وجود داشته و دارد. گروه مخالف این موفقیت‌ها را به دلایل پشت پرده و عمدتا سیاسی می‌دانند و گروه موافق این نمایش فیلم‌های ایرانی را کمک به شناخت و ارتقا سینمای ایران در جهان و بالاتر رفتن کیفیت سینمای ایران می‌دانستند.

این اتفاق به جایی رسید که مسعود فراستی اوائل دهه هشتاد در تلویزیون برنامه‌ای به نام «سینما جشنواره» تولید کرد و با دعوت از مهمانانی به بحث و گفتگو درباره حضورهای جشنواره‌ای سینمای ایران می‌پرداختند و طبق معمول مسعود فراستی تمام این اتفاقات را به دلایل سیاسی و تبلیغ رویه سیاه نمایی در سینمای ایران می‌دانستند.

مدیران سینمایی هم همواره رفتارهای متفاوتی با این مقوله داشته‌اند، تا جایی که وقتی عباس کیارستمی نخل طلای جشنواره کن را دریافت کرد خود در خاطراتش بیان کرده بود: وقتی نخل طلا گرفتم کسی به من تبریک نگفت. حتی زمانی که وارد فرودگاه شدم، پاسپورتم را که مهر کردند گفتند از در پشتی برو، عده‌ای جمع شده‌اند و قصد دارند کتکت بزنند.

اما قبل از دریافت جایزه هم معاونت سینمایی وقت (عزت الله ضرغامی) با حضور این فیلم در جشنواره کن موافق نبوده است و خود گفته است: «معتقد بودم که این فیلم (طعم گیلاس) در مقایسه با بسیاری از فیلم‌های خوبی که در جشنواره‌های فیلم فجر 74 و 75 به نمایش درآمدند، سطح پایین‌تری دارد، اما مسئولان "کن" دست روی فیلم "طعم گیلاس" گذاشتند!

آقای ولایتی (وزیر خارجه وقت) با من تماس گرفتند. در ابتدا دلایل من را شنیدند. بعد به من گفتند ما الآن در سطح بین‌الملل در شرایطی هستیم که اگر فیلمی از ایران در جشنواره‌ای جایزه ببرد و پرچم جمهوری اسلامی ایران به اهتزاز درآید، ازنظر سیاسی برای ما موقعیت خوبی می‌آورد.

درنهایت هم موافق نبودم که این فیلم به‌عنوان نماینده سینمای ایران برود، اما چون به این نتیجه رسیدم که آن‌ها فیلم دیگری از ما را قبول نمی‌کنند و همین باعث می‌شود که ما اصلا در جشنواره حضور نداشته باشیم و با در نظر گرفتن فایده‌ی موردنظر آقای ولایتی، بالاخره موافقت کردم.»

از طرف دیگر بعد از دریافت جایزه اسکار برای فیلم «جدایی نادر از سیمین» اصغر فرهادی، جواد شمقدری (رئیس سازمان سینمایی وقت) ادعاهای عجیبی مطرح کرد و این جایزه را نتیجه لابی‌گری خودشان دانستند:

«در رابطه با اسکار چندبار گفته‌ام زمانی که قرار بود مسئولیت سینمایی آن زمان را برعهده بگیرم از آقای احمدی‌نژاد پرسیدم اگر بخواهید در یک جمله من را نصیحت کنید چه می‌گویید ایشان گفتند برو سینمای ایران را بین‌المللی کن و من گفتم اولین گام این است که اسکار بگیریم و او گفت خوب اینکار را انجام بده و این اتفاق افتاد.

[...] در فرآیند اسکار فیلمی انتخاب شد، رفت و حمایت شد. برنامه‌ریزی شد اما بعضی‌ها منکر هستند و می‌گویند برنامه‌ریزی شده نبود، تصادفی بود.

[...] ما طراحی کردیم و حتی لابی‌گری کردیم تا این اتفاق بیفتد و برای همه ایرانیان مهم بود که یک فیلم ایرانی اسکار بگیرد. فیلمساز برای ما مهم نبود بلکه مهم این بود که فیلم از سینمای ایران جایزه بگیرد.»

مدیران سینمایی همواره در پایان سال یا پایان دوره مدیریتشان به این حضورهای جشنواره‌ای و تعداد جوایز کسب شده سینمای ایران اشاره کرده و آن را بخشی از موفقیت زمان مدیریت خود می‌دانند!

فیلم‌ها و جشنواره‌ها 2 رکن لازم و ملزوم یکدیگرند و طبیعتا امروزه بعد از بیش از 120 سال از پیدایش سینما جشنواره‌ها هم یکی از ارکان سینما هستند و هر کسی آنرا انکار کند به مثابه انکار هنر - صنعت - رسانه سینماست.

این که حسین انتظامی موفقیت فیلم قصر شیرین را تبریک گفته است بسیار اقدام نیکویی است و امیدواریم که این رویه ادامه یابد.

امیدواریم این تبریک و حمایت فقط برای فیلمسازان خاصی نباشد، بلکه نگاهی جامع و فرا جناحی به تمام سینمای ایران داشته باشد و هر فیلمی که از سینمای ایران به جشنواره‌های معتبر (نه هر جشنواره‌ای) راه یافت از آن استقبال و حمایت کنند.

امیدواریم...