جلال آل‌احمد جزء پرچمداران ادبیات زمان خویش بود

زهیر توکلی با اشاره به تأثیر اندیشه پیشین بر خلق اثر هنری، اظهار کرد: اگر انسان بر اثر اندیش پیشینی بخواهد شعر، داستان یا هر اثر هنری خلق کند و این اندیشه چنان در وجود خالق اثر رسوب کرده باشد و با زوایای تاریک روح و روان او تنیده شده باشد و دستگاه زیبایی شناسی و نشانگان خودش را خلق کند که متعلق به آن شخص است، آن وقت اثری آفریده می‌شود که هم جنبه ایدئولوژیک و هم جنبه اندیشگی دارد و فارغ از آن اثر خودش قائم به ذات، ارزش هنری خواهد داشت. اثر حتی اگر ایدئولوژیک باشد باید بتواند در مخاطب حس همدلی ایجاد کند.

وی با توجه به کتاب «پنج داستان» اثر جلال آل‌احمد، گفت: سه داستان از این کتاب برگرفته از خاطرات، حال و هوای دوران کودکی جلال آل‌احمد است که به طور خاص مسائل خانوادگی او را منعکس می‌کند. این داستان‌ها با روایتی ساده و صمیمی مخاطب را با خود همراه می‌کنند و آل‌احمد تلاش کرده است با بیانی دقیق به نقد زمان خودش به ویژه اوضاع اجتماعی مردم بپردازد.

توکلی در پایان تصریح کرد: با توجه به گفته یدالله رؤیایی که می‌گوید ادبیات متعهد به چیزی نیست و خودش تعهدآور است باید گفت که شاعر و نویسنده بیش از هر چیزی باید به آن خلق ادبی متعهد باشند و در درجه اول این اثر باید جنبه‌ای از سرایش داشته باشد، جنبه‌ای که از آن حس ناب هنری که اصولاً با هیچ ابزار عادی نمی‌توان آن را بیان کرد. بسیاری از آثار بزرگان ادبی دنیا در ذاتشان تناقضاتی وجود دارد و برعکس یک مقاله علمی یا ایدئولوژیک نباید در آن تناقضی وجود داشته باشد. جلال آ‌ل‌احمد جزو پرچمداران ادبیات زمان خویش بود و آثارش دارای جنبه انتقادی هستند.

محمدقائم خانی، نویسنده و پژوهشگر با اشاره به ویژگی‌های داستان‌های کوتاه جلال آل‌احمد، گفت: یکی از ویژگی‌های خاص داستان‌های کوتاه جلال آل‌احمد این است زمانی که در سال‌های پایانی زندگی‌اش به یک قالب ادبی توجه دارد به صورت همزمان می‌تواند جهانی را برای مخاطب خود ایجاد کند که بتواند با آن همراه باشد.

این نویسنده با توجه به ادبیات داستانی جدید در ایران، اظهار کرد: ما در سال 1299 و 1300 با داستان‌های کوتاه جمال زاده وارد ادبیات داستانی به معنی جدی آن می‌شویم. داستان کوتاه پدیده قرن بیستم است و در حقیقت داستان کوتاه بیان کردن فشرده یک سرگذشت در کمترین زمان و فرزند آمریکا و شوروی است. خانی در پایان بیان کرد: نویسندگان ایرانی وقتی می‌خواهند وارد وضعیت ایران جدید شوند و اتفاقات آن را روایت کنند به علت گسستی که از سند قصه‌گویی در دست دارند به صورت ناخودآگاه وقتی وارد ادبیات منثور می‌شوند قالب داستان کوتاه را انتخاب می‌کنند و می‌خواهند بسیار صریح و در کوتاه‌ترین زمان ممکن اصل مطلب را ادا کنند.