جلوه‌ای از باغ‌های ایرانی در فرش کرمان
ایرانیان از دیرباز برای فرش که یکی از نشانه‌های فرهنگ ایرانی است، ارزش ویژه‌ای قائل بودند و هستند؛ دست‌بافه‌های ارزشمند ایرانی به عنوان جزء جدایی‌ناپذیر زندگی‌های مردم آن، هم‌چنین مورد توجه دیگر کشورها نیز قرار دارد چرا که ایجاد حس صمیمیت در فضای خانه تنها یکی از ویژگی‌های این هنر ایرانی است.
عبدالله احراری، عضو انجمن علمی فرش ایران، در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص معرفی فرش کرمان اظهار کرد: استان کرمان به لحاظ اقلیم، طبیعت و مردمش که روحیه فرهنگی و هنری بالایی دارند همواره یکی از قطب‌های قالی‌بافی بوده است و در حال حاضر مطرح بودن قالی قم، کرمان و در کل ایران را وامدار قالی کرمان هستیم.
این پژوهشگر فرش گفت: قالی‌های شهر کرمان بیشتر نشان‌دهنده گل، گیاه، باغ و چیزهایی است که به لحاظ کویری بودن منطقه مردم استان کرمان همیشه آرزوی آن را داشته‌اند. در نتیجه گل، گیاه و باغ‌های ایرانی در قالی‌های این شهر به وفور تصویر و بافته شده است.
احراری در خصوص دوره‌های قالی‌بافی در کرمان افزود: قالی‌بافی در کرمان به دوره‌های مختلفی تقسیم می‌شود؛ شروع قالی‌بافی به سبک فعلی از دوره صفویه آغاز شده که کارگاه‌های وابسته به دربار در این شهر تاسیس شد و امورات آن نیز توسط شاهزادگان صفوی پی‌گیری می‌شده است.
وی ادامه داد: در دوره قاجار نیز تاسیس شرکت انگلیسی قالی شرق در کرمان باعث شد که این استان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فرش دستباف و دروازه‌های صادرات فرش ایرانی به اروپا شناخته شود.
عضو انجمن علمی فرش ایران در مورد طرح و نقش قالی کرمان خاطرنشان کرد: قالی کرمان از نظر طرح و نقش نیز دوره‌ای دارد به نام دوره «شال‌بافی» که طرح‌ها و نقوشی مانند بوته که کرمانی‌ها بر روی شال و پته استفاده می‌کرده‌اند، از شال به قالی انتقال داده شده است. پس از دوره شال‌بافی، دوره فرش‌های کلاسیک بود که بیشتر نقوش گل‌های شاه‌عباسی در قالی‌های کرمانی رواج پیدا کرد.
احراری تشریح کرد: دوره شال‌بافی بیشتر شامل طرح‌هایی نظیر بوته جقه و بوته ترمه است که گفته می‌شود این طرح از سر شعله آتشکده زرتشتیان یا درخت سروی که باد زده و سرشاخه‌هایش خم شده، گرفته شده است؛ البته برخی نیز معتقدند این طرح‌ها نماد آبرفت‌های کشمیر و رودخانه هندوستان بوده که یکی از طرح‌های قدیمی و اصیل قالی کرمان است.
وی اضافه کرد: در دوره کلاسیک نیز طرح‌های لچک ترنج شاه‌عباسی در بیشتر قالی‌ها کار می‌شده، منتهی این شاه‌عباسی‌ها از مدل‌های بسیار پر گل و ریز نقش بوده است؛ طرح بعدی که در قالی‌های کرمان زیاد به چشم می‌خورد، «هزار باغ» نام دارد که در آن انواعی از درختان و گیاهان بافته می‌شود و بافت بافنده، مخاطب را حیرت‌زده می‌کند. در این دوره که منصوب به طراحان شهیر کرمان مانند حسن خان بود. طرح‌هایی که از تنوع گیاهان برخوردار بود، در قالیچه‌های کرمانی بسیار استفاده می‌شده است.
این پژوهشگر فرش ادامه داد: دوره بعدی که در قالی‌بافی کرمان به چشم می‌خورد، دوره طرح‌های فرانسوی و گوبلن است. بافت این طرح در کرمان به واسطه سفارش اروپایی‌ها که در آن زمان بیشتر اتفاق می‌افتاد، در کرمان رایج شد.
احراری تشریح کرد: یکی از بارزترین طرح‌های دوران گوبلن طرح قاب قرآنی بوده که با هدف آماده شدن هر چه سریع‌تر برای صادرات و رسیدن به بازارهای اروپایی، زمینه آن به صورت کم‌کار و اصطلاحا خلوت بافته می‌شده است.
وی تصریح کرد: دوره گوبلن طی مدت محدودی فعال بود و پس از آن مجددا طرح‌های کلاسیک روی کار آمد اما جفتی‌بافی که در بافت قالی کرمان پدیدار شد، ضربه زیادی به تولید قالی در کرمان وارد کرد و باعث شد جایگاه این قالی در بازارهای داخلی و اروپایی نیز صدمه ببیند.
عضو انجمن علمی فرش ایران عنوان کرد: با وجود اینکه سودجویان و افرادی که قصد داشتند قالی‌ها با سرعت بیشتری بافته و بازارهای اروپایی برسد، در حق قالی کرمان ظلم‌های زیادی کردند اما قالی کرمان همچنان زنده است.
احراری اضافه کرد: در شهر «راور» که یکی از قطب‌های قالی‌بافی در کرمان است، مجتمع قالی‌بافی توسط آستان قدس رضوی احداث شده که در آن قالی‌های بسیار نفیسی بافته می‌شود.
وی در خصوص ویژگی‌های قالی کرمان خاطرنشان کرد: از ویژگی‌های فرش کرمان باید به رنگ‌های شاد و طرح‌هایی که طبیعت را به تصویر می‌کشد، اشاره کرد. از دیگر مزیت‌های این قالی هم‌چنین می‌توان به رنگ‌های طبیعی فرش‌ها اشاره کرد.
این پژوهشگر فرش در مورد آسیب بی‌گره‌بافی قالی کرمان تشریح کرد: در بی‌گره‌بافی بافنده به جای اینکه دو نخ را بگیرد، چهار نخ را می‌گیرد و به جای اینکه گره را تاب دهد، دو نخ زیرین را به شکل نعل اسبی می‌خواباند که این کار گره‌ای در بافت ایجاد نمی‌کند؛ یکی از اشکالات بی‌گره‌بافی این است که فرش‌های دستی مانند فرش‌های ماشینی به نظر می‌آیند.
احراری متذکر شد: متاسفانه کل صادرات فرش ایران و نه تنها قالی کرمان به صورت محدود انجام می‌شود، به این علت که متولیان فرش نتوانسته‌اند تبلیغ خوبی از فرش ایرانی در سطح جهان داشته باشند. به واسطه موانع صادراتی، سیاست‌های بانک مرکزی و... صادرات فرش ایران کم‌تر انجام می‌شود اما باید در نظر داشت که جایگاه فروش داخلی فرش کرمان در حال حاضر بسیار خوب است.
انتهای پیام