جنگ تعرفه‌ای در آسمان‌ها

افزایش تعرفه های آمریکا و حذف معافیت حداقلی باعث اختلال در جریان های معمول حمل ونقل هوایی بار شده و شرکت‌های هواپیمایی را ناگزیر به تعدیل یا جابه‌جایی ظرفیت در برخی مسیرها کرده است. این شرایط، عدم‌قطعیت را در زنجیره تامین افزایش داده و برنامه ریزی و بهینه سازی را دشوار کرده است. با این حال، امکان کاهش بیشتر در رشد بازار طی ماه های آینده همچنان وجود دارد. شاخص تن - کیلومتر بار (CTK)، معیار اصلی سنجش حجم بار، پس از تعدیل فصلی نسبت به ماه قبل یک‌درصد کاهش یافته است.

انجمن بین‌المللی ترابری هوایی (IATA) در گزارشی، نبض بازار حمل ونقل بار هوایی در ماه میانی بهار امسال را بررسی کرده است؛ گزارشی که تبعات سیاست های تجاری ترامپ بر این صنعت را نشان می‌دهد.

این گزارش حاکی است صادرات فناوری، به رغم تعرفه های آمریکا، همچنان بازار حمل ونقل هوایی بار را حمایت کرده است و باوجود سیاست های محدودکننده تجاری در آمریکا، فعلا حجم بار هوایی در اکثر بازارها قوی مانده است؛ اما مسیرهای مرتبط با آمریکای شمالی کاهش قابل‌توجهی را به لحاظ حجم تقاضای حمل بار هوایی تجربه کرده اند.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، کالاهای فناوری، الکترونیک، پوشاک و اقلام مصرفی که معمولا بین ماههای آوریل تا ژوئن و پیش از فصل فروش تابستانی جابه‌جا می شدند، امسال به دلیل تغییرات تعرفه ای زودتر از موعد ارسال شدند. این اتفاق باعث افزایش حجم بار در ابتدای سال شد، اما برخی کالاها نیز به دلیل انتقال خطوط تولید به کشورهایی با شرایط صادراتی مطلوب تر با تاخیر مواجه شدند.

از منظر منطقه ای، آسیا - اقیانوسیه با ثبت رشد سالانه 8درصدی، قوی ترین عملکرد را داشت؛ هرچند این رقم نسبت به ماه قبل 1.6درصد کاهش یافته است. شرکت‌های هواپیمایی اروپایی با رشد متعادلی معادل 1.6درصد، نسبت به آوریل 1.6درصد افت را تجربه کردند. پس از رشد قابل‌توجه آوریل، بازار حمل ونقل هوایی بار در آفریقا در مه 2025 (برابر 11 اردیبهشت تا 10خرداد) با کاهش بیش از 2درصدی سالانه مواجه شد که افتی 5.3درصدی نسبت به ماه قبل را نیز نشان می‌دهد.

در مقابل، منطقه خاورمیانه برای دومین ماه متوالی روند رو به رشدی را ثبت کرد و با رشد 3.6درصدی پس از آسیا - اقیانوسیه، بالاترین افزایش را داشت، طوری که نسبت به آوریل 1.4‌درصد بهبود یافته است. آمریکای لاتین و کارائیب نیز در عین ثبت رشد سالانه 3.1درصدی، اما با کاهش 7.2درصدی نسبت به ماه قبل روبه‌رو بود. آمریکای شمالی هم با کاهش 5.8درصدی سالانه و افت 10.3‌درصدی نسبت به آوریل ضعیف ترین عملکرد را ثبت کرد.

 اثر تضعیف بازار آمریکا بر حمل ونقل هوایی

حمل ونقل بار بین‌المللی که در سال 2024 معادل 87‌درصد کل بازار بود، در ماه مه 2025 رشد 3درصدی داشت، اما نسبت به یک ماه قبل از آن (آوریل) 3.5‌درصد افت کرد.

آسیا - اقیانوسیه با رشد 8درصدی، به رغم کاهش 2درصدی نسبت به آوریل، همچنان پیشتاز بود. صادرات فناوری، به رغم تعرفه های آمریکا، همچنان بازار را حمایت کرد. اروپا هم رشد 1.6درصدی را ثبت کرد که کمتر از رشد تجربه شده در ماه آوریل است. خطوط هوایی خاورمیانه تنها منطقه ای بود که رشد نسبت به آوریل داشت و 3.7‌درصد افزایش ثبت کرد.

آفریقا با کاهش 2درصدی بخش بین‌المللی، افت 5.3درصدی نسبت به آوریل داشت. آمریکای لاتین با رشد 3.2درصدی مواجه بود، اما بخش بین‌المللی این منطقه 9.3‌درصد نسبت به آوریل کاهش یافت. آمریکای شمالی با کاهش 3.9درصدی نسبت به سال قبل و افت حدود 11درصدی نسبت به آوریل، بدترین عملکرد را داشت.

 رونق حمل بار هوایی، در کدام مسیرها؟

به گزارش «دنیای اقتصاد»، در میانه بهار مسیرهای اصلی اروپا و خاورمیانه به آسیا شاهد افزایش حجم بار در بخش حمل ونقل هوایی بودند. مسیر اروپا - آسیا با رشد سالانه 13درصدی، 2.3‌درصد بهتر از آوریل عمل کرد. مسیر خاورمیانه - اروپا نیز 4‌درصد نسبت به آوریل بهبود داشت. حجم انتقال بار هوایی در داخل اروپا هم 4.7‌درصد نسبت به آوریل افزایش یافت، اگرچه نسبت به سال قبل 2.8‌درصد کاهش را نشان داد.

مسیر ترانس آتلانتیک آمریکای شمالی - اروپا، دومین مسیر پررفت وآمد جهان، به لحاظ حمل بار هوایی 8‌درصد رشد سالانه داشت، اما حدود 2‌درصد نسبت به آوریل کاهش یافت. مسیر خاورمیانه - آسیا هم با رشد 10.8درصدی، جایگاه دومین مسیر برتر را تثبیت کرد و نسبت به آوریل 4‌درصد بهبود یافت.

گزارش رسمی انجمن بین‌المللی ترابری هوایی (IATA) حاکی است، ظرفیت جهانی حمل ونقل هوایی بار در ماه مه سال‌جاری به رکورد 52.6میلیارد تن - کیلومتر ظرفیت رسید که 2‌درصد نسبت به سال قبل افزایش داشت. نرخ بهره برداری از ظرفیت (CLF) با کاهش 0.1درصدی به 44.5‌درصد رسید که نشان دهنده پایان روند بارگذاری های زودهنگام است. افزایش ظرفیت بار در محفظه هواپیماهای مسافربری به دلیل فصل پرمسافر تابستان نیز در کاهش بهره برداری موثر بود.

در این ماه اکثر مناطق با کاهش اندکی در نرخ بهره برداری ظرفیت حمل بار هوایی مواجه شدند، اما آسیا - اقیانوسیه با رشد 1.1درصدی انعطاف پذیری تجارت منطقه ای را نشان داد و اروپا با 51.8درصد، بالاترین نرخ بهره برداری را داشت. حوزه آمریکا هم پایین ترین نرخ بهره برداری ظرفیت را داشت و بیشترین کاهش را تجربه کرد که با جنگ تعرفه ای ترامپ ارتباطی آشکار دارد.

 سهم بار و مسافر از ظرفیت هوانوردی

گزارش رسمی از وضعیت صنعت هوانوردی جهان حاکی است، تقسیم ظرفیت میان هواپیماهای مسافربری (Belly-Hold) و اختصاصی (Freighters) در یک سال گذشته ثابت ماند؛ طوری که 56‌درصد ظرفیت مربوط به محفظه بار هواپیماهای مسافربری و بقیه متعلق به هواپیماهای اختصاصی بوده است.

در این بین ظرفیت محفظه بار هواپیماهای مسافربری در مه 2025 با رشد سالانه بیش از 5درصدی، بیشترین میزان از سال 2019 را ثبت کرد که به افزایش سفرهای مسافری فصول مطبوع برای سفر مرتبط است. در مقابل، ظرفیت هواپیماهای باربری اختصاصی 1.2‌درصد نسبت به سال قبل کاهش یافت که نسبت به آوریل 3.8‌درصد افت داشت. این روند ناشی از کاهش تقاضا در مسیرهای اصلی بین‌المللی مانند آمریکای شمالی - آسیاست.

 کاهش قیمت سوخت جت

کاهش قیمت سوخت جت مهم‌ترین عامل موثر بر کاهش هزینه های حمل ونقل هوایی است. این رخداد در ماه مه را می‌توان در خدمت کاهش هزینه های حمل بار هوایی تلقی کرد؛ آن هم در شرایطی که بیمه کشتیرانی

در سایه تنش های ژئوپلیتیک گران شده و بر هزینه کلی حمل‌بار دریایی افزوده است؛ موضوعی که در ماه های اخیر موجب شیفت تدریجی بخشی از تقاضای حمل بار از مد دریایی به هوایی شده است.

قیمت نفت خام برنت در ماه مه 2025 به طور متوسط به حدود 64دلار به ازای هر بشکه رسید که دهمین ماه متوالی کاهش سالانه را نشان می‌دهد؛ این رقم حدود 21‌درصد کمتر از سال قبل و 5.4‌درصد کمتر از ماه آوریل است.

به دنبال این نوسان، قیمت سوخت جت نیز 18.8‌درصد سالانه و 4.3‌درصد ماهانه کاهش داشت که چهارمین ماه متوالی نزول است. کاهش شدیدتر قیمت سوخت جت نسبت به نفت خام، شکاف قیمت را به 17.4دلار در هر بشکه رسانده که 0.5‌درصد کمتر از آوریل 2024 است.

این گزارش نشان می‌دهد باوجود سیاست های محدودکننده تجارت آمریکا، فعلا حجم بار هوایی در اکثر بازارها قوی مانده است، اما مسیرهای مرتبط با آمریکای شمالی کاهش قابل‌توجهی را تجربه کرده اند. در عین حال نرخ حمل ونقل بار در مه با کاهش 3درصدی سالانه و 3.7درصدی ماهانه، روند رشد دو ماه گذشته را متوقف کرد.

 اثر تولید بر حمل ونقل هوایی

به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، تولید صنعتی و حمل ونقل کالا رابطه نزدیکی دارند و تولیدات کارخانه ای بر حجم و ارزش کالاها و همچنین تقاضا برای حمل ونقل هوایی اثرگذار است. براساس گزارش انجمن بین‌المللی ترابری هوایی، تولید صنعتی جهانی در آوریل 2025 نسبت به سال قبل 2.6‌درصد رشد داشت که منجر به افزایش 6.8درصدی حجم کل بار شد. اما در مه 2025 شاخص CTK پس از تعدیل فصلی، یک‌درصد کاهش یافت و دوره رشد دو ماهه پایان یافت.

شاخص تولید صنعتی جهانی (PMI) در مه 2025 به 49 کاهش یافت و برای نخستین بار در سال‌جاری به زیر 50 رسید که نشانه افت تولید نسبت به ماه قبل از آن است. در عین حال، سفارش های صادراتی جدید 1.6واحد افزایش یافته که متاثر از تغییرات سیاست تجاری آمریکاست و جریان تقاضا و تجارت جهانی را تحت‌تاثیر قرار داده است.