جنگ غزه متوقف می شود؟

گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد - محمد امین مکرمی؛ در یکی از حساس‌ترین تحولات جنگ غزه طی دو سال اخیر، جنبش حماس به طرح صلح پیشنهادی دونالد‌ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، پاسخ مثبت مشروط داده است.

این پاسخ که از نگاه ناظران می‌تواند مسیر آتش‌بس و حتی مذاکرات صلح خاورمیانه را دگرگون کند، با واکنش سریع ترامپ و موضع‌گیری محتاطانه دولت اسرائیل همراه شد. پرسش اصلی این است که آیا این توافق نوپا می‌تواند به توقف جنگ ویرانگر منجر شود یا آنکه صرفا سرآغاز مرحله‌ای تازه از کشمکش‌ها خواهد بود.

بر اساس گزارش الجزیره، حماس در پاسخ خود اعلام کرده که تمامی اسیران اسرائیلی، اعم از زنده و کشته‌شده، را آزاد خواهد کرد؛ اقدامی که در صورت تحقق، یکی از اصلی‌ترین مطالبات اسرائیل را برآورده می‌سازد. همزمان، این گروه تاکید کرده که آماده است اداره غزه را به نهادی از «تکنوکرات‌های فلسطینی» واگذار کند.

با این حال، حماس سایر بندهای طرح 20 ماده‌ای ترامپ از جمله خلع سلاح کامل و ساختار سیاسی آینده غزه را موضوعی دانست که باید در چارچوبی جامع‌تر و با مشارکت همه گروه‌های فلسطینی مورد بررسی قرار گیرد.

ترامپ در واکنش، ضمن استقبال از موضع حماس، در شبکه اجتماعی خود نوشت که «حماس آماده صلحی پایدار است.» او همچنین خواستار توقف فوری بمباران غزه توسط اسرائیل شد تا زمینه برای اجرای گام‌های اولیه توافق فراهم شود.

رئیس‌جمهور آمریکا این رویداد را "روزی بزرگ" توصیف کرد و در پیامی ویدئویی بر اهمیت تاریخی این لحظه تأکید کرد؛ لحظه‌ای که به گفته او می‌تواند به صلح پایدار در خاورمیانه بینجامد.

اما همزمان، در تل‌آویو نشانه‌هایی از نارضایتی بروز کرده است. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در نشست کاخ سفید در کنار ترامپ از طرح استقبال کرد و آن را همسو با اهداف جنگی اسرائیل دانست؛ آزادی اسرا، پایان حکومت سیاسی و نظامی حماس و جلوگیری از تهدید دوباره غزه. با این حال، او ساعاتی بعد در سخنانی داخلی تصریح کرد که به تشکیل دولت فلسطینی متعهد نشده و نیروهای اسرائیلی در بیشتر نقاط غزه باقی خواهند ماند. این موضع‌گیری دوگانه بازتاب فشار شدید جناح راست افراطی در داخل دولت اوست؛ جریانی که تهدید کرده در صورت عقب‌نشینی نتانیاهو از مواضع سختگیرانه، کابینه را ساقط خواهد کرد.

در سوی دیگر، مخالفت حماس با حضور چهره‌های خارجی در ساختار موقت اداره غزه از جمله نام بردن از تونی بلر به‌عنوان گزینه‌ای پیشنهادی از جانب ترامپ بعد دیگری از اختلافات را آشکار می‌کند. موسی ابومرزوق، از رهبران ارشد حماس، در گفت‌وگو با الجزیره تصریح کرد که «هرگز نمی‌پذیریم فردی غیر فلسطینی بر سرنوشت فلسطینیان حاکم شود.» این موضع نه‌تنها نشان‌دهنده حساسیت تاریخی فلسطینیان نسبت به دخالت خارجی است بلکه چشم‌انداز هرگونه سازوکار انتقالی مورد نظر واشنگتن را تیره می‌کند.

مسأله خلع سلاح نیز گره کوری است که بر سر راه توافق قرار دارد. ترامپ و نتانیاهو خواستار تسلیم فوری سلاح‌های حماس هستند، اما این گروه تنها از آمادگی برای "بحث و بررسی" سخن گفته است. این شکاف، به‌ویژه در فضایی که بی‌اعتمادی متقابل میان طرفین عمیق است، می‌تواند به نقطه شکست مذاکرات بدل شود.

از منظر سیاسی، ابتکار ترامپ در زمانی مطرح می‌شود که او به‌دنبال تثبیت جایگاه خود به‌عنوان «میانجی صلح» در آستانه انتخابات آینده آمریکاست. موفقیت در پیشبرد این توافق می‌تواند دستاوردی نمادین برای کارزار انتخاباتی او محسوب شود. در مقابل، برای نتانیاهو هرگونه عقب‌نشینی، خطر فروپاشی دولت ائتلافی‌اش را در پی دارد. همین تناقض منافع، موجب شده تا آینده طرح در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد.

در میدان جنگ، نشانه‌ای از توقف عملیات دیده نمی‌شود. طبق گزارش منابع پزشکی غزه، تنها در یک روز گذشته بیش از 70 فلسطینی در حملات اسرائیل کشته شده‌اند. این واقعیت نشان می‌دهد که فاصله میان «بیانیه‌های سیاسی «و «تحولات میدانی» همچنان زیاد است.

به نظر می‌رسد که مسیر پیش رو به میزان توان ترامپ برای اعمال فشار بر دولت اسرائیل و نیز آمادگی حماس برای انعطاف در موضوعات کلیدی وابسته است. آنچه مسلم است، این پاسخ مشروط حماس که می‌توان آن را «آری اما...» توصیف کرد نه پایان جنگ بلکه آغاز مرحله‌ای جدید از چانه‌زنی‌های پیچیده است. اگرچه نشانه‌هایی از امید به صلح پدید آمده، اما تاریخچه طولانی منازعات فلسطین و اسرائیل هشدار می‌دهد که رسیدن به توافق نهایی هنوز راهی دشوار و پرپیچ‌وخم در پیش دارد.//