حاتمی‌کیا خشمگین شد؛ فرامرز قریبیان با سینما خداحافظی کرد
تهران - ایرنا - هشتمین روز از سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر (جمعه 18 بهمن) در حالی یکی از جنجالی‌ترین روزهای خود را پشت سر گذاشت که نشست فیلم «خروج» به کارگردانی «ابراهیم حاتمی‌کیا» به دریای مواجی از اتفاقات عجیب؛ از جمله عصبانیت کارگردان و اعلام خداحافظی فرامرز قریبیان از سینما گشت.
دیروز جشنواره فیلم فجر با حال و هوای خوبی شروع شد؛ آسمان آبی و هوای پاک و خیابان‌های خلوت و هوایی که بیشتر به روزهای آخر اسفند می‌ماند تا اواخر بهمن. خبرنگاران در حالی با کاپشن‌هایی روی دست وارد فضای کاخ می‌شدند که فارغ از گرم شدن هوا، خبر از یک روز مطبوع و پرهیجان به دلیل برنامه فیلم‌ها برای اهالی سینما داشت؛ اما همه اینها تنها آرامش پیش از طوفان بود.
آرامش پیش‌ازطوفان
طبق روال ساعت 13:30 نمایش فیلم اول آغاز شد؛ فیلم لباس شخصی به کارگردانی امیرعباس ربیعی که فیلمی با حال و هوای اوایل دهه 60، سال 61 و حواشی و وقایع حزب توده بود. فیلم صحنه‌های آشنایی داشت. صحنه‌هایی که یادآور چند فیلم و به ویژه ماجرای نیمروز بودند. نشست فیلم هم اتفاقا حول همین محور چرخید به صورتی که خبرنگاران به صورت مکرر به طرح سؤال‌هایی در رابطه با اثرپذیری کارگردان از محمدحسین مهدویان پرداختند؛ موضوعی که واکنش کارگردان و بازیگران و حتی برخی اهالی رسانه را در برداشت که تلاش می‌کردند این شباهت‌ها را از ارزش اثر و کار فیلمساز جدا کنند. در نهایت این فیلم که عمده بازیگرانش چهره‌های تئاتری بودند با عکس یادگاری عوامل فیلم پایان پذیرفت تا اهالی رسانه آماده دیدن فیلم بعدی شوند.
فیلم دوم اما فیلمی بود که از روز نخست و حتی پیش از شروع جشنواره، بسیاری منتظر اکران و نمایش آن بودند. فیلم خروج به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا که بار دیگر سالن‌ها را پر کرد و برخی را روی زمین نشاند. فیلمی که حسابی از خجالت دولت درآمد و هرآنچه در توان داشت با طنز و کنایه و استهزا بار دولت تدبیر و امید کرد. نشست فیلم هم البته به سان همان طوفان مذکور بود و به لحاظ کمیت و کیفیت در کارنامه جشنواره سی و هشتم ماندگار شد.
یک نشست خبری و در نهایت؛ خروج
حاشیه‌های نشست آنقد زیاد بود که ما هم نمی‌دانستیم باید کدام را پوشش و روی کدام مانور دهیم. از لباس عجیب و غریب کامبیز دیرباز که نقش بهروز وثوقی روی آن بود یا حضور حسام الدین آشنا مشاور رئیس جمهوری در نشست و عصبانی شدن‌های گاه و بیگاه حاتمی کیا از سؤالات خبرنگان تا خداحافظی عجیب فرامز قریبیان از سینمای ایران.
نشست کمی با تاخیر آغاز شد و محمود گبرلو مجری مراسم شروع به طرح سوالات اهالی رسانه کرد؛ جریانی که در نهایت منجر به متکلم وحده شدن حاتمی کیا تا پایان جلسه شد و به جز یکباری که سام قریبیان (پسر فرامرز قریبیان بازیگر فیلم خروج) و دو سه باری که فرامرز قریبیان (شخصیت اصلی و قهرمان فیلم خروج) صحبت کردند، تمام عوامل فیلم صرفا نظاره گر آنچه در حال رخ دادن بود، بودند؛ محمدرضا شریفی‌نیا، کامبیز دیرباز، پانته‌آ پناهی‌ها جزء بازیگران اصلی این فیلم بودند که روی صحنه حضور داشتند و تا انتهای جلسه حتی یکبار هم تریبونی برای پاسخگویی نصیبشان نشد.
حاتمی کیا در ابتدای جلسه خود را تحت فشاری عنوان کرد که نسبت به 20 سال گذشته (و همه ایامی که در جشنواره فیلم فجر حضور داشته) افزایش یافته است و انگار هربار بیشتر هم می‌شود؛ وی فشار و فضای مطبوعاتی نشست را به شب اول قبر تشبیه کرد.
در همان اولین سؤالات بود که حاتمی کیا عصبانی شد و به‌تندی پاسخ یکی از خبرنگارانی را داد که از چرایی نمایش ظاهر رئیس جمهور در فیلمش سؤال می‌کرد.
به رغم تصویری که از حسام الدین آشنا، رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری و مشاور رئیس جمهوری، در فیلم خروج به ارائه شد و وی را یک مشاور رئیس جمهور که با نیروهای امنیتی متعدد، تردد می‌کند به تصویر کشید، حسام الدین آشنا بدون تشریفات امنیتی در این نشست حاضر بود و با واکنش و لبخندهای حاتمی‌کیا مواجهه شد تا یکی دیگر از پررنگ‌ترین حواشی این نشست در تاریخ این روز ثبت شود.
حاتمی کیا در واکنش به خبرنگارانی که وی را یکی از بانیان اصلی اکران نشدن فیلمش گزارش یک جشن می‌دانستند گفت: این یک دروغ محض است. اف بر آن کسی که چنین چیزی گفته است و این عبارت اگر چه موجب خنده جمعیت شد اما یکی دیگر از لحظاتی را رقم زد که این فیلمساز از فضای نشست عصبی شده بود.
این نشست که طولانی‌ترین نشست خبری جشنواره بود، بیش از یکساعت به طول انجامید؛ زمانی که صرفا به پاسخگویی حاتمی کیا و عصبانیت‌های گهگاه وی از سؤالات و برافروختن وی انجامید.
اما فرامرز قریبیان که پس از سال‌ها و آخرین حضورش در جشنواره با فیلم گنهکاران (در مقام کارگردان) پا به جشنواره فیلم فجر می‌گذاشت، ضمن معترض خواندن خود اعلام کرد به دلیل نارضایتی‌اش از مسئولان سینمایی با سینمای ایران خداحافظی می‌کند؛ جمله‌ای که همه حاضرین را برای لحظاتی در شوک این گفتار فرو برد و البته حاتمی کیا این اظهارات را ناشی از دلخوری‌ای دانست که امید دارد جدی نبوده باشد. قریبیان ضمن ابراز نارضایتی از نادیده گرفتن فیلم خروج و خارج شدن آن از بخش ارای مردمی در جشنواره امسال، به توضیح حواشی حذف جوایز فیلم عصبانی نیستم در چند سال قبل اشاره کرد و مجموع این عوامل را مسبب تصمیمات و جهت گیری‌اش نسبت به جشنواره فیلم فجر دانست.
یکی دیگر از حواشی عجیب این نشست حضور یکی از عوامل فیلم خروج در جلوی سن بود که مدعی سازماندهی شدن سؤالات خبرنگاران منتقد حاتمی کیا را داشت؛ عملی که با تلاش مسئولان برگزاری مراسم در کنار بردن این شخص از جلوی صحنه و سکوت حاتمی کیا همراه بود.
آتابای و حاشیه‌های فیلم‌سازی به زبان ترکی
آخرین فیلم داستانی شب گذشته در کاخ جشنواره فیلم آتابای به کارگردانی نیکی کریمی بود؛ فیلمی که تقریبا به طور کامل با زبان ترکی و زیرنویس به نمایش درآمد و در انتها به جهت فیلمنامه متفاوت و بازی قابل قبول هادی حجازی‌فر نظر مثبت اهالی رسانه را برانگیخت. پس از آن نشست این فیلم با حضور عوامل برگزار شد و حضور جواد عزتی در نشست این فیلم پس از حضور نصفه و نیمه‌اش در روزهای اول اکران و برای فیلم شنای پروانه، از نکات جالب توجه بود؛ چرا که عزتی در نشست دو فیلم قبلی‌اش (مغز استخوان و دو زیست) حضور نداشت. بر خلاف نشست قبلی که سیل بی پایان سؤالات کارگردان فیلم (حاتمی کیا) را به متکلم وحده بدل ساخته بود، در این نشست بیش از کریمی به عنوان کارگردان، هادی حجازی‌فر به عنوان بازیگر و مهمتر از آن نویسنده قصه پاسخگوی اصلی به سؤالات بود. نشست فیلم آتابای به ویژه از این منظر برجسته بود که این اولین و آخرین فیلم این دوره از جشنواره فیلم فجر بود که یک خانم را در مقام کارگردان داشت.
این نشست نیز مانند نشست فیلم خروج از حاشیه ها بی نصیب نماند و سوال یک خبرنگار در مورد دلیل فیلم‌سازی در ایران به زبان ترکی، فضای نشست را تاحدی ملتهب کرد. خبرنگار پرسید چرا در ایران که زبان رسمی فارسی است مخاطب باید فیلمی با زیرنویس فارسی و زبان ترکی ببیند. حجازی‌فر در پاسخ به این سوال با بیان این که به عنوان یک ترک جواب می‌دهد، گفت: هیچکس حق توهین به زبان ترکی را ندارد و طبق قانون اساسی ادبیات ترک باید در دانشگاه‌ها تدریس شود. افکار جدایی‌طلبانه محصول نگاه‌های فاشیستی است که برخی منتقدان و خبرنگاران سینما به اینگونه فیلم‌ها دارند. حجازی‌فر که از سوال مطرح شده از کوره دررفت به پرسشگر گفت: چه کاره‌ای که می گویی زبان رسمی فارسی است.
البته بد نیست بدانیم بر اساس اصل پانزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان وخط باشد ولی استفاده از زبان های محلی و قومی در مطبوعات ورسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.
امروز جشنواره با فیلم ریست (تعارض) به کارگردانی محمدرضالطفی و پدران به کارگردانی سالم صلواتی شروع می‌شود که هر دو فیلم در بخش نگاه نو در این دوره از جشنواره فیلم فجر حضور دارد.
آخرین اکران امروز هم فیلم من می‌ترسم به کارگردانی بهنام بهزادی است که بار دیگر نگاهی به مسائل و مصائب اجتماعی از دریچه‌ای متفاوت دارد؛ فیلمی که صاحب سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول زن سال گذشته یعنی الناز شاکردوست را همراه خود دارد و باید دید که چه بازخوردی را از سوی منتقدان و مخاطبان دریافت می‌کند.
*س_برچسب‌ها_س*
