حاکمیت تا چه حد می‌تواند مجرمان را مورد عفو و بخشش قرار دهد؟
به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس، وقتی صحبت به بخشش حکومت می‌رسد این سوال نیز باید پاسخ داده شود که مرز بخشش و عفو حکومتی چه اندازه است و حاکم اسلامی تا چه اندازه باید مردم را مورد لطف و رحمت خویش قرار دهد؟ امام علی برای این بخشش یک ملاک ذکر کرده‌اند و آن توقع بخشیده شدن خود انسان از طرف خداوند است. ایشان می‌فرماید به همان اندازه که انسان توقع دارد خداوند او را ببخشد باید در حاکمیت بخشنده باشد. پرواضح است که اگر از انسانی بزرگ‌ترین گناهان سرزده باشد باز هم توقع عفو دارد حتی اگر همان گناه تکرار شود باز از خدا توقع دارد.
کدام مجازات‌ها قابل بخشش از سوی حاکم جامعه است؟
در این بیان حضرت نفرمودند که من می‌بخشم و توهم ببخش، بلکه حضرت فرمودند آنقدر ببخش که خدا می‌بخشد. آیا این بدان معناست که حاکم همه تبهکاران را مورد عفو قرار دهد و هیچگونه مجازات و کیفری اجرا نشود؟ مجازاتهای اسلامی دو گونه است یکی مجازاتهای قطعی که حاکم مجاز به متوقف کردن آن نیست و باید آن را اجرا کند و دوم مجازاتهای غیرقطعی که حاکم مجاز به توقف و عدم اجرای آن است، چون امیرالمومنین در اینجا از عفو و حاکم سخن گفته اند قهراً کلام ایشان ناظر به قسمت دوم مجازات‌ها است که در قلمرو اختیار حاکم قرار دارد.
در حکومت اسلامی اصل بخشش و عفو است
از این کلام امیرالمومنین می‌توان استفاده کرد که جامعه اسلامی ظهور اسم رحمت الهی است با اینکه به هر حال در جامعه اسلامی هم باید یک سری مجازات‌ها وجود داشته باشد. هیچ جامعه بشری بدون مجازات نیست چرا که در آن صورت قانون استقرار پیدا نمی‌کند. همه جوامع مجازات‌هایی دارند اما مبنا و اصل باید بر محور عفو و بخشش باشد؛ همانگونه که درباره خداوند اصل در رحمت است، اگر کسی مشمول غضب قرار گیرد این غضب در کنار اصل، جنبه استثنایی پیدا می‌کند. اینجا هم باید گفت که اصل در حکومت اسلامی بر رحمت اغماض و بخشش است و کیفر و عقوبت در حد ضرورت و به اندازه حفظ نظام اجتماعی است.
حاکمیت به فاجر هم باید در حد توان از در لطف برخورد کند
مرحوم آیت‌الله خویی رساله ای به نام «منهاج‌الصالحین» دارند که شاگرد بزرگوار ایشان حضرت آیت‌الله وحید خراسانی همان کتاب را بر اساس فتاوای خودشان بازنویسی کرده‌اند و نظرات خودشان را در آن کتاب درج کرده‌اند. ایشان مقدمه مفصلی در مسائل اعتقادی به آن رساله اضافه کرده‌اند. در این مقدمه شمائی از حکومت اسلامی نیز ارائه کرده و اینطور فرموده‌اند که حکومت علوی ظهور از رحمت رحمانی الهی است که گستره آن مسلمان و کافر، بر و فاجر را شامل می‌شود: همانطور که والی از خدا توقع عفو و اغماض دارد با اینکه خطاکار است، با مردم هم باید همینطور بزرگوارانه برخورد کند. ما در روایاتمان جایی نداریم که مثلاً امیرالمومنین فرموده باشد همانطور که خداوند شدیدالعقاب است تو هم شدیدالعقاب باش. آنها هم جزو اسماء الهی است، خداوند هم اسم جمال دارد و هم اسم جلال، هم لطف و هم قهر دارد، اما آنچه که گفته‌اند ما باید از آن تأسی کنیم و در اینجا امیرالمومنین بر آن تاکید کرده همان اسماء اجمال و لطف است. هر قدر از خداوند توقع لطف و عفو داری همان را هم خودت عمل کن این لطف باید شامل همه اقشار انسانی شود هرچند در دین با ما مخالف باشند.
منبع: حکمرانی شایسته، محمدسروش محلاتی
پایان پیام /