حدادعادل: تنوع زبانی بخشی از زیست بوم فرهنگی ایران است
سومین نشست هم‌اندیشی گروه‌های گویش‌پژوهشی با همکاری پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی و فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد.
به گزارش مشرق از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، غلامعلی حداد عادل رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این نشست با ابراز خرسندی از برداشته شدن گام‌های مؤثر در حوزه گویش‌پژوهشی در یک سال گذشته تصریح کرد: پیش از این معتقد بودیم که فعالیت‌ها در این حوزه به صورت جزیره‌ای در حال انجام است. در جایی که ما نمی‌توانیم تغییر ساختاری به وجود بیاوریم می‌توانیم با تشریک مساعی کارهای خوبی را انجام دهیم این شد که تصمیم گرفتیم با مشارکت سه مؤسسه اهداف را پیش ببریم.
او گفت: گویش‌ها در جهان بویژه ایران از گستردگی و تنوع بالایی برخوردارند و تنوع زبانی ایران، بخشی از زیست بوم فرهنگی ما محسوب می‌شود که باید برای حفظ آن تلاش کنیم.
حداد عادل، با اشاره به قدمت بالای فعالیت‌های گویشی در مقایسه با زبان‌شناسی گفت: اگر بخواهیم کتابخانه‌ای از فعالیت‌های گویشی در ایران راه‌اندازی کنیم که با همت علاقه‌مندان به گویش و نه لزوماً گویش‌شناسان نوشته شده، تعداد کتاب‌های آن بیش از یک هزار جلد خواهد شد.
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با تأکید بر تقسیم کار و همکاری سه مؤسسه فرهنگستان زبان و ادب فارسی، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی و پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری گفت: اگر هر مؤسسه بر اساس فلسفه وجودی خودش عمل کند و دستاوردها در اختیار هر سه نهاد قرار گیرد از موازی کاری نیز جلوگیری می‌شود.
حداد عادل گفت: در تکمیل اطلس زبانی کشور نیز می‌توانیم با همکاری سه نهاد به نتایج بهتری دست پیدا کنیم و با استفاده از ظرفیت استان‌ها و آموزش و پرورش کار را پیش ببریم.
سیروس نصراله‌زاده رییس پژوهشکده زبان‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در این نشست با اشاره به فعالیت‌هایی که در حوزه گویش‌پژوهی صورت گرفته این فعالیت‌ها را یکپارچه ندانست و گفت: بخشی از گویش‌های ایرانی در ایران کنونی و بخشی در جهان ایرانی است که وظیفه داریم به هر دو را بپردازیم.
او با ابراز امیدواری از به سرانجام رسیدن پیکره گویشی پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، به تشریح تاریخچه فعالیت‌های گویش‌پژوهشی در آن پژوهشکده پرداخت.
در ادامه محمد دبیرمقدم معاون پژوهشی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، با بیان بخشی از نتایج صورت گرفته در جلسات پیش از این نشست گفت: طی جلسه مشترک با حضور نمایندگان سه نهاد برخی از موارد برای دستور کار این نشست تعیین شد.
او برگزاری کارگاه‌های آموزشی در خصوص «گردآوری زبان‌ها و گویش‌های محلی ایران» و «تدوین شیوه‌نامه‌ای کامل و مورد تأیید هر سه نهاد برای گردآوری گویش‌ها»، مشارکت در تدوین و تکمیل پیکره گویشی، تهیه بانک اطلاعاتی صوتی زبان‌ها و گویش‌ها و مشارکت نهادهای مرتبط در تهیه اطلس زبان ایرانی را از موارد مورد تأیید عنوان کرد.
مژگان اسماعیلی رییس پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با اشاره به تاریخچه فعالیت این مرکز در خصوص گویش‌پژوهشی گفت: سابقه تدوین اطلس زبانی ایران که در پژوهشگاه میراث‌فرهنگی در دست تدوین است به دهه پنجاه و طرح فرهنگساز می‌رسد و پژوهشگاه علاوه بر آنچه از طرح فرهنگساز به میراث‌فرهنگی سپرده شده علی‌رغم کمبودها با تلاش و پیگیری بر این گنجینه افزوده است.
او کمبود بودجه، نیروی انسانی، تغییر مدیریت‌ها، مهاجرت و... را تنها برخی از مشکلات سر راه این طرح دانست و تصریح‌کرد: باید بتوانیم با بیان اهمیت موضوع، سازمان برنامه و بودجه را برای تأمین بودجه مجزا به منظور اجرای این طرح کلان و ملی متقاعد کنیم.
اسماعیلی در خصوص بحث تقسیم کار در حوزه گردآوری داده‌های مورد نیاز برای تکمیل اطلس زبانی کشور گفت: از این کار استقبال می‌کنیم زیرا که می‌تواند در پیشبرد کار مؤثر باشد.
فریار اخلاقی مدیر گروه زبان و گروه رایج پژوهشکده زبان‌شناسی، متون و کتیبه‌ها در ادامه این نشست گفت: آنچه از گردآوری اطلس فرهنگستان دوم و سازمان جغرافیایی ارتش به میراث‌فرهنگی رسیده حدود 11هزار نمونه گویشی در قالب 5 هزار و پانصد کاست قابل دسترسی است.
او تصریح‌کرد: از سال 1380 تدوین اطلس زبانی در میراث فرهنگی شروع شد و در انجام این پروژه به منظور دستیابی به نمونه‌های زبانی یکدست از سراسر کشور و ایجاد امکان بهره‌برداری از نمونه‌هایی که دهه 50 گردآوری شده بود با همان شیوه‌نامه و پرسشنامه طرح فرهنگساز در سراسر کشور فعالیت را ادامه دادیم اما علاوه بر آن در هر روستا - به ویژه از سال 1394 به این سو - گردآوری نمونه‌های صوتی و در صورت امکان تصویری گفتار پیوسته از تک‌گویی گویشور یا مکالمه گویشوران را نیز در دستور کار قرار دادیم. در میراث‌فرهنگی از ابتدا برنامه‌ریزی برای تدوین اطلس پویا و رایانه‌ای صورت گرفت.
اخلاقی افزود: آنچه میراث‌فرهنگی به این گنجینه (11هزارتا) اضافه کرده 16هزار نمونه گویشی جدید از آبادی‌های کشور است.
او با بیان‌اینکه از این 27 هزار نمونه زبانی از آبادی‌های کشور، 17هزار در سامانه اطلس زبانی ایران بارگذاری شده و بیش از 10 هزار و ششصد نمونه با الفبای آوانگاری بین‌المللی به صورت رایانه‌ای در سامانه آوانویسی شده و قابل ارائه است گفت: تا کنون تدوین اطلس زبانی استان‌های خراسان جنوبی، سمنان، سیستان و بلوچستان و کرمان انجام شده و استان‌های قم، تهران و لرستان در حال انجام است.
مدیر گروه زبان و گروه رایج پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون با اشاره به برخی مشکلات پیش روی این طرح از کمبود بودجه و نیروی انسانی و مشکلات نرم‌افزارسخن گفت و تصریح‌کرد: از سال 1396 در قالب تفاهم‌نامه‌با برخی از استان‌ها در گردآوری نمونه‌های زبانی و آوانویسی داده‌ها برای تدوین اطلس‌های استانی همکاری کرده‌ایم.
در ادامه این نشست که با تقدیر از ایران کلباسی زبان‌شناس ایرانی و استاد بازنشسته پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به پاس 6 دهه فعالیت در حوزه زبان‌شناسی همراه بود، پژوهشگران حوزه گویش پژوهشی سه مؤسسه به بحث و تبادل نظر در خصوص فعالیت‌های پیش‌رو و همکاری‌های آتی پرداختند.