حل مشکل 50 درصد از مستاجران تهرانی با مردمی‌سازی مسکن
همزمان با ورود به فصل اجاره مسکن طرح مسکن استیجاری دولتی بار دیگر بر روی میز برخی از کارشناسان مسکن قرار داده شد است، طرحی که باتوجه به شرایط اقتصادی کشور به تنهایی نمی تواند به وضعیت مسکن کمک کند بنابراین در این شرایط باید مردمی سازی مسکن تقویت شود.
طبق آمارهای ارائه شده از سوی بانک مرکزی و مرکز آمار در اردیبهشت ماه امسال، تورم ماهانه اجاره مسکن از 1.7درصد در فروردین به 2.6 درصد رسید و تورم نقطه ای هم از41.8درصد به نرخ 43درصد رسیده است که به گفته کارشناسان می توان با استفاده از توان مردمی سازی و سامانه زمین، مسکن و اجاره این نرخ را کاهش داد.
51 درصد ساکنان شهر تهران مستاجر هستند
ابوالفضل نوروزی، مدیرکل دفتر اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی در خصوص میزان مستاجر در کشور گفته است 51درصد ساکنان شهر تهران مستاجر هستند و در استان خراسان رضوی 70درصد و در استان فارس 50درصد خانوارهای شهری مالک مسکنی که در آن زندگی می‌کنند، نیستند. آمار کل کشور نشان می‌دهد 31درصد مردم ایران، در خانه‌های اجاره‌ای زندگی می‌کنند.
وی افزود: در شرایط اقتصاد تورمی و درحالی که مردم در کلانشهرها بیش از 50درصد سبد هزینه‌های خود را صرف مسکن می‌کنند، بهترین راه حل افزایش درصد مالکیت مسکن است.
طرح مسکن استیجاری پاسخگو نیست
در همین راستا به گفته کارشناسان اجرای طرح مسکن استیجاری دولتی با توجه به نرخ تورم 41 درصدی که در گزارش امسال مرکز آمار ایران آمده، در شرایط فعلی پاسخگو نیست بنابراین بالا بردن درصد مالکیت مسکن، راهی منطقی برای حمایت از قشر کم‌درآمد جامعه است.
طبق آمارهای ارائه شده مسکن استیجاری دولتی در شرایط فعلی اقتصادی کشور نه تنها کمکی به مستاجران نمی‌کند، بلکه رویای خانه‌دار شدن را هم برای آنها دور می‌کند. عمده ساخت و سازهای مسکن در دهه‌های اخیر یا مسکن‌سازی دولتی بوده یا توسط بخش خصوصی انجام شده است و مردم مشارکتی در ساخت خانه‌ها نداشتند.
ساخت بیش از 943 هزار مسکن توسط بخش خصوصی
پیش از این هم مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد: در سال 99رشد مسکن منفی 13.5درصد بوده است. از سال 93 تا 99 در مناطق شهری فقط 943 هزار و 562 دستگاه ساختمان توسط بخش خصوصی ساخته شد. درحالی که نیاز جامعه بسیار بیشتر از آن است.
همچینن بر اساس آنچه کانون انبوه‌سازان در سال 97 اعلام کردند، در کشور کمبود بیش از 5 میلیون مسکن وجود داشت. هرچند در دولت سیزدهم بنا به وعده‌ای که داده شد تا به امروز 2میلیون و 600هزار واحد مسکن در نهضت ملی مسکن ساخته شده است.
مسکن استیجاری دولتی گره کار را کورتر می‌کند
مرکز آمار ایران در اردیبهشت ماه سال گذشته آماری را منتشر کرد که طبق آن مسکن 47.9درصد از کل سبد هزینه‌های خانوارهای تهرانی را شامل می‌شود. اگر سبد هزینه‌ها را به دو بخش خوراکی و غیرخوراکی تقسیم کنیم، مسکن 52.5درصد از سبد هزینه‌های غیرخوراکی را در خانوارهای شهری تشکیل می‌دهد. یعنی مردم حدود نیمی از درآمد خود را صرف مسکن می‌کنند. این عدد به طور میانگین در کشورهای عضو OECD (سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی) 23درصد است. درحالی‌که در کل ایران (بخش شهری و روستایی) مردم به طور میانگین 38.1درصد از درآمد خود را برای مسکن می‌پردازند.
پیشنهاد برخی از کارشناسان حوزه مسکن برای حل مشکل فقر مسکن، توسعه مسکن استیجاری دولتی است. به زعم آنها اگر دولت و شهرداری‌ها، خانه‌هایی با قیمت مناسب بسازند و با قیمتی پایین‌تر از بازار اجاره دهند، اجاره‌بها کنترل می‌شود. به عقیده موافقان این طرح، در شرایطی که کشور کمبود منابع مالی دارد می‌تواند با استفاده از یارانه‌ها به خانواده‌های تازه تشکیل شده فرصت تنفس دهد. البته این طرح، جدید نیست.
قانون تشویق احداث و عرضه واحدهای مسکونی استیجاری در سال 1377 به تصویب رسید. براساس این قانون دولت موظف است سالانه حداقل 10درصد از واحدهای مسکونی شهری را به صورت استیجاری به متقضیان واجد شرایط عرضه کند از زمان تصویب این قانون 26 سال گذشته است؛ اما تاکنون عملیاتی نشده است.
افزایش مالکیت، راهگشای معضل مسکن است
همان‌طور که گفته شد براساس آمار، بیش از 55درصد خانوارهای شهری در کل کشور مالک نیستند و در خانه‌های اجاره‌ای زندگی می‌کنند. در حال حاضر 85درصد مردم کشور شهرنشین هستند و شهرها برای اسکان مردم خود، به مسکن بیشتری نیاز دارند.
پیش از این هم سید مهدی هدایت، مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران به باشگاه خبرنگاران اعلام کرده بود؛ 42درصد مردم شهر تهران زیر خط فقر مسکن قرار دارند. به همین جهت لازم است اقدامات فوری برای مالک شدن مردم و رفع فقر مسکن انجام شود.
نتیجه افزایش درصد مالکیت مسکن، افزایش رفاه عمومی مردم است. آمارها نشان می‌دهد درحالی که مردم بیشتر از 51درصد سبد هزینه خود را برای مسکن استفاده می‌کنند.
در همین رابطه حسینی کارشناس بازار مسکن گفته است؛ در شرایط فعلی و باوجود تلاش دولت در ساخت مسکن، همچنان با کمبود مسکن مواجه‌ایم از طرفی هرچند در مقاطعی بازار مسکن کنترل شد؛ اما همچنان بار زیادی بر دوش مردم است. با این اوصاف «مسکن استیجاری دولتی» این بار را از دوش مردم برنمی‌دارد.
او با بیان اینکه آنچه که فشار را برای مردم کم می‌کند، خانه‌دار شدن است گفت: تنها راه برون‌رفت از اوضاع کنونی مردمی‌سازی است به طوری که زمین حدود 60درصد هزینه ساخت مسکن را به خود اختصاص داده است در صورتی به مردم زمین داده شود، می‌توانند مطابق بودجه، فرهنگ و سلیقه خود خانه موردنظر خود را بسازند مردمی‌سازی سریع‌تر و ارزان‌تر از انبوه‌سازی تمام می‌شود. ساخت یک ساختمان پنج طبقه حداقل 18 ماه زمان می‌برد. برای ساخت برج‌ها بیشتر از دو سال زمان لازم است.
او گفت: هر یک ماهی که انبوه‌سازی بیشتر به طول بیانجامد، هزینه مادی و معنوی آن را مردم باید تقبل کنند. درحالی که اگر خود آنها بخواهند خانه‌ای بسازند در حداقل زمان و با هر میزان بودجه‌ای که در توان آنها است، می‌توانند این کار را انجام دهند و خیلی زود صاحب‌خانه می‌شوند ساخت تعداد زیاد مسکن در کوتاه مدت بر قیمت آن در بازار هم تاثیر می‌گذارد و قیمت مسکن کاهشی می‌شود.
خبرنگار: محبوبه کباری
باشگاه خبرنگاران جوان اقتصادی راه و شهرسازی