خاموشی گاز‌های مشعل، وعده صادقی که در دولت سیزدهم عملیاتی شد

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو: در آخرین روز‌های عمر مجلس یازدهم بود که گزارش کمیسیون انرژی درباره «اجرای ناقص تکالیف قانونی مربوط به جمع‌آوری گاز‌های همراه تولید نفت و مشعل» با رأی موافق نمایندگان به قوه قضائیه ارجاع شد؛ گزارشی که صریحا از ترک فعل دولت گذشته درخصوص جمع آوری گاز‌های همراه حکایت داشت.

هرچند در بخشی از این گزارش آمده بود: حجم سوزاندن گاز‌های همراه نفت ایران در سال 1401 حدود 18 میلیارد و 430 میلیون مترمکعب اعلام شده است. از سویی در سال 1401 روزانه بیش از 50 میلیون مترمکعب گاز همراه سوزانده شده که این مقدار، طبق برآورد‌های مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی معادل 22 درصد مقدار ناترازی گاز در زمستان این سال بوده است.

سوزانده‌شدن بیش از 18 میلیارد مترمکعب گاز همراه در سال 1401، در شرایطی رخ داده است که در سال 1399، وزیر نفت دولت دوازدهم در مصاحبه با رسانه‌ها از پایان سوزاندن گاز‌های مشعل در سال 1401 سخن گفته بود. اما بر کسی پوشیده نیست که شکل‌گیری چنین وضعی، بیش از هر چیز به تعلل و سرمایه‌گذاری‌نکردن دولت گذشته در این حوزه مربوط می‌شود.

برخی رسانه‌ها با دیدن این اعداد به سرعت انگشت اتهامات خود را به سوی دولت سیزدهم روانه کردند تا وزارت و شرکت ملی نفت را مقصر این نابسامانی اعلام کنند. اما غافل از اینکه طرح مهم جمع آوری گاز‌های مشعل که در دولت‌های گذشته به دلایل نامعلوم بر زمین مانده بود، به یکی از اهداف عملیاتی دولت سیزدهم تبدیل و با طرحی ابتکاری از سوی شرکت ملی نفت به سرعت جامه عمل به خود پوشاند.

تا پیش از دولت سیزدهم، صرفا شرکت‌های تولید و اکتشاف می‌توانستند در پروژه‌های بالادستی صنعت نفت سرمایه گذاری کنند اما با ابتکار عملی که در این دولت رقم خورد، شرکت‌های پتروشیمی این اجازه را دریافت کردند تا در این پروژه‌های بزرگ سرمایه گذاری کنند و سال گذشته طرح جمع‌آوری گاز‌های مشعل با مشارکت و بهره برداری پتروشیمی‌ها با قراردادی 5 میلیارد دلاری کلید خورد.

امسال جمع آوری گاز‌ها به 30 میلیون متر مکعب می‌رسد

با اقدامات انجام‌شده از سوی وزارت نفت دولت سیزدهم، در سال 1402 مقدار جمع‌آوری گاز‌های همراه روزانه به حدود 15 تا 18 میلیون مترمکعب افزایش یافته است و این در شرایطی است که تا پیش از سال 1401، روزانه یک میلیون و 400 هزار مترمکعب گاز همراه جمع‌آوری می‌شد که در پایان سال 1401، جمع‌آوری گاز‌های همراه به‌طور روزانه به هشتت میلیون و 200 هزار مترمکعب رسید. اما بر اساس برنامه ریزی‌ها تا پایان امسال 15 میلیون مترمکعب گاز مشعل بیشتری جمع‌آوری خواهد شد؛ هرچند در گذشته عقب‌ماندگی داشتیم اما هدف‌گذاری این است که تا پایان 1404 عمده این گاز‌ها جمع‌آوری شود و فقط حدود 10 درصد از این گاز‌ها برای ایمنی پالایشگاه‌ها باقی خواهد ماند.

گاز‌های همراه یا مشعل، گاز‌هایی هستند که در صنایع نفت و گاز به صورت گاز‌های همراه تولیدی با نفت یا به عنوان محصول جانبی در تأسیسات نفت و گاز تولید می‌شود اما به دلایل مختلف از جمله محدودیت‌های فنی یا نبود سرمایه‌گذاری و امکانات مناسب، در همان محل تولید، بدون هیچ‌گونه بهره‌برداری می‌سوزند که این اقدام افزون بر زیان اقتصادی، آسیب‌های زیست‌محیطی نیز در پی دارد.

اگرچه وجود مقداری از گاز‌های همراه برای ایمنی پالایشگاه‌ها همواره لازم است و درواقع حذف مشعل از واحد‌های فرایندی نفت و گاز ممکن نیست اما در دیگر کشورها، برنامه‌های موفقی برای کاهش نسبت گاز‌های مشعل (حجم تولید گاز‌های همراه نسبت به مقدار تولید نفت) اجرا شده است.

جایزه‌ای جهانی که به ایران رسید

جمع‌آوری گاز‌های مشعل از اقدام‌های با اولویت بالا در وزارت نفت دولت سیزدهم بوده است؛ زیرا حرکتی محیط زیستی به منظور ایجاد ارزش افزوده و رفع نیاز‌های گازی کشور شمرده می‌شود، البته باید در نظر داشت که با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده برای افزایش تولید نفت و گاز در کشور، به صورت طبیعی، شاهد گاز‌های مشعل جدید خواهیم بود که برای آن‌ها نیز باید هم‌زمان با اجرای طرح‌ها، برنامه‌ریزی برای جمع‌آوری گاز‌های همراه انجام شود.

اهتمام دولت سیزدهم در جمع آوری گاز‌های مشعل به قدری نمایان و مهم جلوه داده است که از دید مجمع کشور‌های صادرکننده گاز هم پنهان نماند و در حاشیه هفتمین نشست سران این مجمع، جایزه موسسه تحقیقات گاز جی‌ئی‌سی‌اف به پژوهشگاه صنعت نفت به دلیل طرح ابتکاری خود در خصوص جمع آوری گاز‌های مشعل اهدا شد.

افتتاح ان جی ال 3100 و خاموشی مشعل 9 میدان نفتی

طرح پتروپالایش دهلران (ان‌جی‌ال 3100) از جمله طرح‌های نیمه تمام دولت‌های گذشته بود که تا پیش از دولت سیزدهم به پیشرفت فیزیکی 40درصد رسیده بود اما امروز در صف بهره‌برداری پروژه‌های نفتی قرار گرفته است؛ طرحی که به گفته مدیرعامل پتروپالایش دهلران، با سرمایه گذاری یک میلیارد و 100 میلیون دلاری، قرار است گاز‌های همراه نفت میدان‌های چشمه‌خوش، پایدار غرب، دانان، سروک و آذر و دهلران را جمع‌آوری کند و 9 مشعل در این میدان‌ها به‌طور کامل خاموش می‌شود.

این طرح درمجموع ظرفیت دریافت 240 میلیون استاندارد فوت‌مکعب خوراک را دارد که از این مقدار 80 میلیون استاندارد فوت‌مکعب گاز شیرین و 160 میلیون استاندارد فوت‌مکعب گاز ترش از مجموع سه کمپرسورخانه دریافت خواهد شد. از این محل، سالانه یک میلیون و 55 هزار تن محصول +C 2 به‌عنوان خوراک واحد الفین پتروشیمی دهلران و روزانه 150 میلیون فوت‌مکعب گاز شهری، 850 بشکه میعانات گازی و 400 تن گوگرد تولید می‌شود.

تاکنون نزدیک یک میلیارد و 100 میلیون یورو در طرح پتروپالایش دهلران سرمایه‌گذاری شده که شامل طرح پتروپالایش دهلران به همراه ایستگاه‌های تقویت فشار گاز، خطوط لوله خوراک و محصول و خط لوله 180 کیلومتری است و درآمد سالانه اجرای این طرح نزدیک به 700 تا 760 میلیون دلار برآورد می‌شود.

افتتاح ان جی ال 3200

روز‌های نخست اردیبهشت ماه سال گذشته بود که رئیس جمهور شهید با حضور در منطقه غرب کارون، فاز نخست کارخانه گاز و گاز مایع 3200 (ان جی‌ال 3200) با ظرفیت روزانه فرآورش 250 میلیون فوت‌مکعب گاز ترش حاصل از جمع‌آوری گاز‌های همراه نفت میدان‌های غرب کارون را به صورت رسمی افتتاح کرد؛ پروژه بزرگی با ارزش سرمایه گذاری یک میلیارد و 400 میلیون دلار که حالا بیش از یک سال از افتتاح فاز نخست آن می‌گذرد و همه تلاش‌ها و برنامه ریزی‌های شرکت ملی نفت ایران خبر از اجرای فاز دوم این طرح ملی را می‌دهد.

اجرای این پروژه در قالب ساخت، تملک و بهره برداری (BOO) و مشتمل بر فروش خوراک گاز توسط شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس به عنوان سرمایه گذار اجرایی شد؛ جمع آوری و جلوگیری از سوزانده شدن 500 میلیون فوت‌مکعب در روز از گاز‌های همراه میادین غرب کارون و فاز‌های توسعه‌ای آتی میادین آزادگان، یادآوران و... از جمله مهم‌ترین اهداف اجرای این طرح عنوان شد.

با توجه به اینکه 86 درصد میدان‌های مشترک نفتی کشور در غرب کارون قرار دارند، با راه اندازی فاز اول این طرح، گاز‌های همراه تولیدی میادین آزادگان شمالی، یادآوران و یاران فرآورش شد و با اجرای فاز دوم این پروژه نیز ظرفیت لازم برای جمع‌آوری تمامی گاز‌های همراه میدان‌های غرب کارون در شرایط توسعه کامل فراهم می‌شود.

با اجرای کامل این طرح همچنین ظرفیت استحصال یک میلیون و 800 هزار تن در سال اتان و ترکیبات سنگین‌تر از آن ایجاد خواهد شد؛ تولید روزانه 70 میلیون فوت مکعب گاز سبک شیرین و حدود یک‌هزار و 200 تن میعانات گازی از دیگر مزایای این طرح است.