خانواده‌های پرجمعیت محروم از عدالت اجتماعی! / ترفند‌های عجیب برای راستی آزمایی مشمولان یارانه کمک معیشتی!

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو، سالهاست که همه مردم ایران با رقم 45 هزار و پانصد تومان آشنا هستند، وجهی که تقریبا به حساب خانوار‌های مشمول و بعضا غیرمشمول واریز می‌شود و دولت پیشین نامش را یارانه گذاشت. یارانه سود اقتصادی است که معمولا دولت‌ها به تولید کنندگان کالا برای تقویت بازار رقابتی کشور‌ها به صورت مستقیم یا غیرمستقیم پرداخت می‌کنند. در کشوری مثل ایران که همواره اقتصادی بیمار داشته مسئله پرداخت یارانه از دهه چهل به شکل غیرمستقیم امری متوال بوده، اما از سال 1389 با هدفمندی یارانه‌ها مبلغی به عنوان یارانه مستقیم به صورت مستقیم به مردم پرداخت شد، حرکتی که انتقاد‌های بسیار را به همراه داشت، اما در زمان خود تا حدی مطلوب به نظر می‌رسید. در یک دهه گذشته با وجود افزایش بی سابقه قیمت‌ها و تورم بالا، اما رقم پرداختی یارانه نه تنها تغییر نکرد بلکه مصیبتی بزرگ برای دولت به حساب می‌آمد. فشار اقتصادی حاصل از رکود در جامعه و در پی گران شدن یکباره بنزین در کشور موجی از گلایه‌ها نسبت به عملکرد دولت در برخورد با مشکلات مردم موجب شد تا دولت دوازدهم با وجود تمام ایراداتی که برای پرداخت یارانه مطرح می‌کردند، پس از افزایش قیمت‌ها طرحی با عنوان یارانه حمایت معیشتی را مطرح کردند و دقیقا اولین مرحله واریز آن آبان ماه اجرایی شد. گرفتاری اقشار مختلف جامعه در چرخه معیوب سبد معیشتی خانوار سازمان برنامه و بودجه در پی افزایش قیمت بنزین، اعلام کرد: تمامی درآمد 31 هزار میلیارد تومانی حاصل از افزایش قیمت بنزین هر ماه به حساب 60 میلیون نفر شامل 18 میلیون خانوار واریز می‌شود و آبان ماه نیز مرحله اول آن اجرایی شد. همچنین؛ محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه به عنوان متولی اصلی پرداخت یارانه معیشتی در کشور با قاطعیت اعلام کرد «حتی کسانی که یارانه نقدی هم نمی‌گیرند، ممکن است یارانه معیشتی گرانی بنزین به حساب آن‌ها واریز شود» ف، اما در عمل با یک نظرسنجی ساده مشخص شد بسیاری از اقشار جامعه همچون معلمان، بازنشستگان، کارمندان، کارگران و حتی زنان سرپرست خانوار که نامشان ثبت شده است نیز در این طرح جامانده‌اند. یکی از وزارتخانه‌هایی که می‌توانست بخش عمده‌ای از اطلاعات دقیق را در اختیار دولت و به ویژه سازمان برنامه و بودجه قرار دهد، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعیاست. این وزارتخانه وظیفه شناسایی جامعه هدف این طرح را برعهده داشت و می‌بایست در قالب آیین نامه‌ای مشخصات خانوار‌های مشمول را به دولت ارسال می‌کرد، اما خروجی کار از یک بی برنامگی و بی نظمی در این دستگاه بزرگ حکایت داشت. خانواده‌های پرجمعیت محروم از عدالت اجتماعی! تصور کنید یک پدر کارگر 6 فرزند داشته باشد و در این طرح هم قرار گرفته و مشمول دریافت سبد معیشتی هم شده باشد، فکر می‌کنید چه مبلغی به حساب او به عنوان سرپرست خانوار واریز خواهد شد؟ بر اساس طرح اعلام شده کمک معیشتی دولت به خانوار یک نفره 55 هزار تومان، دو نفره 103 هزار تومان، سه نفره 138 هزار تومان، چهار نفره 172 هزارتومان و خانوار پنج نفر و بیشتر 205 هزار تومان در نظر گرفته شده است؛ به عبارت واضح‌تر در هر خانواده به نفر اول 55 هزار نفر تومان، نفر دوم 48 هزارتومان، نفر سوم 35 هزار تومان، نفر چهارم 34هزار تومان، نفر پنجم 33 هزار تومان و نفر ششم و هفتم و... صفر ریال پرداخت می‌شود، پرداختی که چندان رنگ و بوی عدالت نمی‌دهد. ترفند‌های عجیب برای راستی آزمایی مشمولان یارانه کمک معیشتی! همانطور که گفته شد؛ وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی متولی ارائه اطلاعات خانوار‌ها به دولت است، اما این وزارتخانه بدون در نظر گرفتن بسیاری از فاکتور‌های اساسی روش‌های نه چندان دقیق را برای پرداخت کمک معیشتی خانوار‌ها در نظر گرفته است. «محسین میرزایی سخنگوی ستاد تبصره 14 قانون بودجه سال 98، با بیان اینکه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی وظیفه شناسایی و رسیدگی به درخواست افراد متقاضی را دارد، گفت: شیوه شناسایی ما در این وزارتخانه بر اساس شاخص‌های مالی خانوار است که در اختیار ما قرار دارد، به این صورت که براساس اطلاعاتی که از خانوار‌ها در سامانه رفاه ایرانیان (وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی) وجود دارد آزمون وسع خانوار را انجام می‌دهیم و مبلغ مورد نیاز را به حساب مشمولان واریز می‌کنیم.»؛ اما اینجا یک سوال مطرح می‌شود که آیا اطلاعات ثبت شده در این سامانه دقیق هستند و یا تا چه میزان راستی آزمایی شده‌اند؟ همچنین بسیاری از خانواده‌هایی که در گروه سرپرستان خانواده بیکار، کارگران فصلی و افراد کم درآمد در لیست دریافت کنندگان نبوده‌اند. وعده تا 1400 برای دریافت کنندگان یارانه معیشتی یارانه سالهاست که به حساب بسیاری از خانوار‌های ایرانی به میزان مساوی واریز می‌شود و برای آن زمانی تعیین نشده است، اما ظاهرا در لایه‌های مختلف وعده‌های دولتی هنوز شک و تردید‌هایی برای یارانه کمک معیشتی وجود دارد تا جایی که حسن روحانی رئیس جمهور درخصوص نحوه و زمان پرداخت کمک معیشتی، می‌گوید: 2 نکته امروز در میان مردم وجود دارد، یک نگرانی اینکه آیا آنچه که مسئولین دولتی اعلام کردند، در عمل ادامه می‌دهند یعنی این پولی که به مردم داده شود، یک ماه الی 3 ماه داده می‌شود و بعد پشیمان می‌شوند؟ خدمت مردم عزیز عرض می‌کنم و اطمینان می‌دهم به عنوان امین و منتخب مردم در این طرح هیچ پولی نخواهد بود جز آنکه به مردم داده خواهد شد؛ مطمئن باشند تا پایان دولت این کار را انجام می‌دهیم و این طرح را اجرا و عملیاتی می‌کنیم.» یقینا قیمت بنزین هرگز کاهش نخواهد یافت و ممکن است در سال‌های پیش رو افزایش نیز پیدا کند، اما نکته اینجاست که آیا پس از پایان کار این دولت که تنها یک سال دیگر در راس امور خواهند بود ضمانتی برای پرداخت وجود دارد یا خیر؟ شاخص‌های رویایی برای غیرمشمول‌ها با تصویب طرح پرداخت کمک معیشتی خانوارهاف دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌ها نیز به چرخه کار اضافه شد. شاید یکی از مورد توجه‌ترین بخش‌های این پرداخت هفت شاخصی بود که دولت برای خانوار‌هایی غیرمشمول دریافت سبد حمایتی معیشتی کرد، شاخص‌های رویایی که در شرایط کنونی تقریبا تمام افراد جامعه به جز تعداد محدودی را مشمول می‌کند. وضعیت بازار مسکن در کشور این روز‌ها معلوم است و تنها مراجعه به یک بنگاه معاملات ملکی تکلیف قیمت‌ها برای خانه‌دار شدن را مشخص می‌کند. در بند اول شاخص‌های دولت برای غیرمشمولان کمک معیشتی به مسئله مسکن و قیمت آن اشاره شده است. در این بند آمده: «خانوار‌های دارای واحد مسکونی، شغل و خودرو به طور همزمان یا خانوار‌های دارای دو واحد ملکی و همچنین خانوار‌هایی که ارزش ملک آن‌ها در تهران و کلان‌شهر‌ها 12 میلیارد ریال و در سایر شهرستان‌ها 9 میلیارد ریال باشد، مشمول دریافت یارانه معیشتی نیستند.» آنچه شاهدیم این است که، در شرایط فعلی کشور و در پایین‌ترین نقطه از شهر تهران قیمت هر متر خانه کمتر از 5 میلیون تومان نیست، یعنی یک خانه 80 متری در حدود 400 میلیون تومان برای خانواده‌ها آب می‌خورد و هنوز به مرکز شهر نرسیده قیمت خانه‌های معمولی نزدیک به همان 12 میلیارد ریال مدنظر دولت رسیده است. در حالی که قیمت واقعی آن بسیار کمتر از رقمی تعیین شده است و عدم نظارت بر بازار مسکن و رکود باعث چنین افزایش قیمتی شده است. حال با شرایط در نظر گرفته شد آیا کارگری که 20 سال پیش خانه‌ای در محدوده مرکز شهر خریداری کرده و امروز قیمت آن افزایش یافته مشمول چنین قانونی نخواهد شد؟ در بند دیگر این شاخص‌ها شاهدیم که خانوار‌های دارای خودروی سواری به ارزش بیش از سه میلیارد ریال یا خودرو عمومی یا ارزش بیش از چهار میلیارد ریال باشند، بسته معیشتی تعلق نمی‌گیرد. خب منطقی به نظر می‌رسد که دارنده خودرو با قیمت بیش از سه میلیارد ریال تمکن مالی کافی را دارد، اما این در شرایطی است که قیمت خودرویی مثل پراید شصت میلیون تومان نباشد. شاید کارآفرینی در هر کشوری یک اصل مهم در توسعه اقتصادی باشد، اما متاسفانه در سالهاست که برخی کارآفرینان با مشکلاتی از جمله وام‌های سنگین یا مواردی از این دست روبرو هستند؛ در بندی از شاخص‌های غیرمشمولان آمده که کارفرمایان دارای بیش از سه بیمه پرداز، مشمول این قانون هستند، اما آیا برای حمایت از این کارفرمایان هم فکری شده است؟ در بند دیگری قید شده گیرندگان تسهیلات بانکی به مبلغ بیش از سه میلیارد ریال که در حال بازپرداخت اقساط باشند مشمول این کمک‌ها نیستند. میزان درآمد یکی دیگر از شاخص‌ها برای پرداخت سبد حمایت معیشتی است. بر اساس این شاخص حداقل درآمد ماهانه خانواده یکنفره باید چهار میلیون، خانواده دو نفره پنج میلیون، خانواده سه نفره 6 میلیون و خانواده هفت نفره هفت میلیون و خانواده پنج نفر و بیشتر هشت میلیون باشد. اما هنوز مشخص نیست مبنای چنین معیاری چیست، زیرا بیشتر خانواده‌های ایرانی تک سرپرست شاغل دارند و قطعا درآمدشان به این میزان نمی‌رسد. وظایف دولت‌ها در روز‌های بحران علاوه بر مدیریت کشور، ایجاد آارمش روانی است، همانطور که در بسیاری از کشور‌های جهان شاهدیم در مبارزه با مشکلی همچون کرونا مدیریت خود را به دو بخش تقسیم کرده و تلاش می‌کنند به نحوی قشر آسیب پذیر جامعه را به لحاظ روانی آرام کنند. بسیاری از خانواده‌ها به دلیل نداشتن درآمد ثابت در روز‌های قرنطینه با مشکلات مالی مواجه می‌شوند و لازم است از حمایت‌های دولتی بهره‌مند شوند. ایران نیز از اواخر بهمن ماه درگیر مشکلی جهان‌گیر به نام کوید -19 شده و بسیاری از مشاغل را تحت الشعاع قرار داد. با این وجود تازه در اواخر اسفند ماه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در یک برنامه نه چندان مشخص تصمیم گرفت تا سبد کمک معیشتی کرونا به حساب برخی از خانواده‌ها واریز شود. طرح که خودشان هم از جزئیاتش بی اطلاع بودند. حسین میرزایی، سخنگوی شناسایی مشمولان طرح حمایت معیشتی روز 25 اسفند ماه در مصاحبه‌ای به رسانه‌ها می‌گوید: «زمان واریز بسته معیشتی کرونا را سازمان برنامه و بودجه مشخص می‌کند. فقط شناسایی مشمولان این بسته بر عهده وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است و جزئیات بیشتری در خصوص آن هنوز اعلام نشده و مقرر شده تا سازمان برنامه و بودجه معیار‌های مد نظر برای تعیین افرادی که این بسته به آن‌ها تعلق می‌گیرد را به وزارت رفاه اعلام کند.» وی ادامه می‌دهد: «بعد از آن که اعلام شد چه افرادی مشمول بسته معیشتی کرونا می‌شوند، کار شناسایی آن‌ها آغاز شده و لیست نهایی به سازمان برنامه و بودجه برای واریز تحویل داده می‌شود.» و این یعنی خود بحران در زمان بحران. زیرا هنوز تو دستگاه بزرگ دولتی آماری از تعداد مشمولان پس از گذشت این همه سال و آمارگیری‌های مختلف ندارند. در هر صورت، پرداخت کمک معیشتی در این روز‌های سخت بیشتر شبیه مسکن است و موقتا درد اقتصاد را آرام می‌کند، اما با نگاهی به شرایط اقتصادی و مشکلات معیشتی این مرهم‌های موقتی بی تاثیرند و دولت اگر اراده‌ای برای کمک به مردم دارد باید اولا تورم را کنترل کرده و از سوی دیگر نظارت جدی بر قیمت‌ها داشته باشد، نه اینکه بازار عرضه و واردات بی‌رویه را یله و رها کند و با پرداخت مبلغ ناچیزی به دنبال آرام کردن مردم باشد.